Türkiye’de Okul Müdürlerinin Rolü, Atanma Yeterlilikleri ve Seçim Süreçlerinde Karşılaşılan Güçlükler ile Çözüm Önerileri

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 103 - 119, 25.11.2025

Nuray Özge Sağbaş , Erkan Çiçek

https://doi.org/10.33710/sduijes.1691833

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’deki okul müdürlerinin rolü, seçimi, yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin güçlükler ile çözüm önerilerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçla nitel araştırma desenlerinden olgubilim esas alınmıştır. Araştırmadaki çalışma grubunu belirlemede ölçüt örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada okul müdürü seçme, atama ve yetiştirme ile okul müdürü rollerinin neler olduğu araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak ilkokul, ortaokul, Anadolu lisesi ve fen lisesinde görev yapan 9 okul müdürü görüşüne göre ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada okul müdürlerinin rolü ile seçimi, yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin güçlükler ve çözüm önerileri okul müdürü görüşlerine göre ortaya çıkarılmıştır. Araştırma bulguları; okul müdürü rolleri, okul müdürü seçme, atama ve yetiştirilmesi konusunda bazı sorunların olduğunu göstermektedir. Bu sorunlardan biri, okul müdürü rollerinin neler olduğu konusunda belirsizlik olduğu şeklindedir. Araştırma bulgularından bir diğeri katılımcıların okul müdürü seçme ve atama sürecinde sınav şartının uygulanması gerektiği konusunda hemfikir olmalarıdır. Bir başka araştırma bulgusu, liyakate dayalı atamanın yapılması isteğidir. Bu araştırmadan elde edilecek bulguların, okul müdürlüğü görevine aday bireylerin seçilmesi, atanması ve mesleki gelişim süreçlerinin planlanmasında alınacak kararların; sahanın gereksinimlerini karşılayan ve nitelikli yönetici profiline katkı sağlayacak biçimde şekillendirilmesine olanak tanıyacağı öngörülmektedir.

Keywords

Okul Müdürü , Okul müdürü rolleri , Okul müdürü seçme , Okul müdürü atama , Okul müdürü yetiştirme

The Role of School Principals in Türkiye, Their Appointment Qualifications and Difficulties Encountered in Selection Processes and Solution Proposals

Abstract

In this study, it is aimed to determine the difficulties related to the role, selection, training and appointment of school principals in Türkiye and to determine the solution proposals. For this purpose, phenomenology, one of the qualitative research designs, was taken as a basis. Criterion sampling method was used to determine the study group in the study. In this study, it was tried to reveal the roles of school principals in selecting, appointing and training school principals and school principals according to the opinions of 9 school principals working in primary, secondary, Anatolian high school and science high school by using a semi-structured interview form prepared by the researchers. In the research, the role of school principals, the difficulties related to their selection, training and appointment and solution suggestions were revealed according to the opinions of the school principal. The findings of the research show that there are some problems regarding the roles of school principals, selection, appointment and training of school principals. One of these problems is that there is uncertainty about what the roles of school principals are. Another of the findings of the research is that the participants agree that the exam requirement should be applied in the selection and appointment process of school principals. Another research finding is the desire for merit-based appointments. The findings to be obtained from this research will be based on the decisions to be taken in the selection and appointment of candidates for the post of school principal and the planning of professional development processes; It is envisaged that it will allow the field to be shaped in a way that meets its needs and contributes to the qualified manager profile.

Keywords

School Principal , School Principal Roles , School Principal Selection , School Principal Appointment , School Principal Training

References

• Akyüz, Y. (2011). Osmanlı döneminden Cumhuriyete geçilirken eğitim-öğretim alanında yaşanan dönüşümler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 9-22
• Akyüz, Y. (2021). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Altın, Hamza. (2008). “1869 Maarif-I Umumiye Nizamnamesi ve ögretmen yetiştirme tarihimizdeki yeri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 271-283.
• Altıntaş, B. (2022). Okul kültürünün şekillendirilmesinde okul müdürünün rolleri. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8(65), 2216-2230.
• Aramaz, C., & Çelikten, M. (2025). Türk eğitim sisteminde lider yönetici yetiştirme ve atama süreci. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(23), 1-18. https://doi.org/10.29129/inujgse.1601821.
• Arslan, E. (2021). Bürokrasiye eleman yetiştiren yöneticilik okulu olarak Enderun Mektebi: Kurumsal bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 940-964. https://doi.org/10.33437/ksusbd.872541.
• Aslanargun, E. (2011). Türkiye’de okul yönetimi ve atama yönetmelikleri. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(4), 2646-2659.
• Aydın Baş, E., & Şentürk, E. (2017). Eğitim kurumları yöneticilerinin görevlendirilmelerine ilişkin yönetmelik hakkında okul yöneticilerinin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisİ, 36(2), 119-143.
• Baloğlu, B., Aydın, O., Demir, M.S., Özkoyuncu, E. & Ayat, E. (2022). yönetmelikler ışığında yönetici atamalarının değerlendirilmesi, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(51), 571-583.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Balyer, A. (2012). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 75-93.
• Boyacı, A. (2020). Türkiye’de eğitim yöneticisi yetiştirme politikaları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Bredeson, P. V. (1985). An analysis of the metaphorical perspectives of school principals. Educational Administration Quarterly, 21(1), 29-50. https://doi.org/10.1177/0013161X85021001004.
• Bursalıoğlu, Z. (1997). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem Yayınları.
• Can, N., & Çelikten, M. (2000). Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi süreci. Milli Eğitim Dergisi, 148(8), 43-50.
• Castillo, F. A., & Hallinger, P. (2017). Systematic review of research on educational leadership and management in Latin America, 1991–2017. Educational Management Administration & Leadership, 46(2), 207-225. https://doi.org/10.1177/1741143217745882.
• Çağır, M., & Türk, İ. C. (2017). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk eğitim tarihindeki yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(11), 37-50.
• Çapar, M., & Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312.
• Cemaoğlu, N. (2005). Türkiye’de okul müdürü yetiştirme ve istihdamı: Var olan durum, gelecekteki olası gelişmeler ve sorunlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 249- 274.
• Çoban, M. (2013). Kadın eğitim kurumu olarak Darulmuallimat ve eğitime katkıları üzerine değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (22), 175-205.
• Çokluk, O., Yılmaz, K., & Oğuz, E. (2011). Nitel bir görüşme yöntemi: Odak grup görüşmesi. Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 95-107. https://keg.aku.edu.tr/arsiv/c4s1/c4s1m6.pdf.
• Dağtekin, M., Eker, S. B., İçözlü, F., Tunç, E., Özboğa, M., & Cengiz, S. (2022). Türkiye’de okul yöneticilerinin seçimi ve yetiştirilmeleri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (33), 323-355. http://dx.doi.org/10.29228/INESJOURNAL.66382.
• Delors, J. (1996). Learning: The treasure within. Report to UNESCO of the international commission on education for the twenty-first-century, Paris UNESCO 1996. Internationales Jahrbuch Der Erwachsenenbildung, 24(1). doi:10.7788/ijbe.1996.24.1.253.
• Demir, S. (2023). Türkiye’de okul müdürü yetiştirme tarihçesi ve XIV. Milli Eğitim Şurasıyla ilgili olarak Türkiye’de okul müdürü yetiştirme üzerine bir model önerisi. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10(97), 1612-1630. https://doi.org/10.5281/zenodo.8210009.
• Ergün, H. (2019). 1998 ile 2018 yılları arasında yürürlükte olan yönetici atama yönetmeliklerindeki okul müdürü değerlendirme ölçütlerinin karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 141-152. https://doi.org/10.18506/anemon.469153.
• Erol, İ. (2021). Türkiye’de okul müdürlerinin belirlenmesinde liyakat ilkesi. Eğitim Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 2(1), 54-64.
• Garza, E., Drysdale, L., Gurr, D., Jacobson, S. L., & Merchant, B. L. (2014). Leadership for school success: Lessons from effective principals. The International Journal of Educational Management, 28(7), 798 – 811. DOI: 10.1108/IJEM-08-2013-0125.
• Gurmu, T. G. (2019). Primary school principals in Ethiopia: Selection and preparation. Educational Management Administration and Leadership, 1-31, 174114321983667. doi:10.1177/1741143219836673
• Gülcan, C. (2021). Nitel bir veri toplama aracı: Odak (focus) grup tekniğinin uygulanışı ve geçerliliği üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 94-109.
• Gümüşeli, A. D. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 531-548.
• Kovačević, J., Mujkić, A., & Kapo, A. (2020). Examining school leadership in a transitional context: A mixed-methods study of leadership practices and school cultures as mechanisms of educational change. Educational Management Administration & Leadership, 51(1), 219-244. https://doi.org/10.1177/1741143220971286.
• Lindseth A., & Norberg, A. (2022.) Elucidating the meaning of life world phenomena. A phenomenological hermeneutical method for researching lived experience. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 36(3), 883–890.
• Liu, Y., Bellibas, M. S., & Gumus, S. (2020). The effect of instructional leadership and distributed leadership on teacher self-efficacy and job satisfaction: Mediating roles of supportive school culture and teacher collaboration. Educational Management Administration & Leadership, 49(3), 430-453. https://doi.org/10.1177/1741143220910438.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, New York, CA: Sage.
• Okçu, V. (2011). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.
• Özdoğan, A. (2022). Okul yöneticilerinin atanmaları sürecine ilişkin okul müdürlerinin görüşleri. School Administration Journal, 2(2), 129- 145.
• Özmen, F., & Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerine yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 25-33.
• Öztürk, M. B., & Akkuş, M. (2020). Japonya, Güney Kore, Singapur ve Türkiye’de okul yöneticilerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(1), 65-79.
• Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227335.
• Recepoğlu, E., & Kılınç, A. Ç. (2014). Türkiye’de okul yöneticilerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi, mevcut sorunlar ve çözüm önerileri. Turkish Studies, 9(2), 1817, 1845. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6136
• Resmî Ceride (1926). Maarif teşkilatına dair kanun (Sayı: 338). (https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc004/kanuntbmmc004/kanuntbmmc00400789.pdf Erişim tarihi: 01. 05. 2025 ).
• Resmî Gazete (23 Eylül 1998). Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumları yöneticilerinin atama ve yer değiştirmelerine ilişkin yönetmelik (Sayı: 23472). http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23472.pdf Erişim tarihi: 19.10.2024.
• Resmî Gazete (5 Şubat 2021). Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarına yönetici seçme ve görevlendirme yönetmeliği (Sayı: 31386) . https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/02/20210205-1.htm Erişim tarihi: 18.10.2024.
• Resmî Gazete (10 Ekim 2024). Öğretmenlik Mesleği Kanunu (Kanun no: 7528). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/10/20241018-1.htm Erişim tarihi: 20.10.2024.
• Resmî Gazete (1 Mart 2024). Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarına yönetici seçme ve görevlendirme yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik (Sayı: 32476. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/03/20240301-8.htm Erişim tarihi: 11.04.2025.
• Sabuncuoğlu, S. (2015). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sezer, Ş., & Engin, G. (2021). Okullara yönetici seçme, yetiştirme ve atamaya ilişkin yönetici görüşleri: Durum çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 46(206), 263-280. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.9621.
• Süngü, H. (2012). Türkiye, Almanya, Fransa ve İngiltere’de okul müdürlerinin atanması ve yetiştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(1), 33-48.
• Stringer, P., & Hourani, R. B. (2015). Transformation of roles and responsibilities of principals in times of change. Educational Management Administration and Leadership, 44(2), 224–246. doi:10.1177/1741143214549971.
• Şahin, M., & Üstüner, M. (2016). Milli Eğitim Bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkındaki kararnameye ilişkin okul müdürlerinin görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 373- 392.
• Şişman, M. ve Taşdemir, İ. (2008). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi.(1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Türnüklü, D. A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559.
• Tabancalı, E., & Su, Y. (2021). Okul müdürlerinin rol belirsizliği. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 344-368. doi: 10.14689/enad.25.15.
• Uzundağ, V. (2020). Millî Eğitim Bakanlığı yönetici seçme kriterlerinin öğretmenler üzerindeki etkisi (Şanlıurfa ili örneği). Anadolu Eğitim Dergisi, 2(3), 52-62.
• Ünal, E. (2023). Okul müdürlerinin ders denetimindeki rolü: öğretmen performansı ve öğrenci başarısı üzerine nitel bir araştırma. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(73), 3958-3969. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/sm ryj.70944.
• Üstün, A., & Arslan, B. (2021). Okul yöneticilerinin yönetici atama süreçleri ile ilgili tutumları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 8(4), 424-445.
• Yardibi, N., & Küçük, F. (2015). Analysis of manager selection and appointment to educational organizations process in Turkey. Education, 136(1), 92-100.
• Yavuz, Y., & Çakır, P. (2022). PISA’da başarılı olan ülkeler ile Türkiye’ de okul yöneticilerini seçme, atama ve yetiştirme süreci. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 427, 447. https://doi.org/10.53444/deubefd.1067990
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılman, M. (2006). Eğitimin tarihsel temelleri. Ö. Demirel ve Z. Kaya (Ed.), Eğitim bilimine giriş içinde (ss. 23-51). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Yılmaz, K. (2024). Okul yöneticiliği meslekleşmeden okul müdürleri güçlenebilir mi? Okul Yönetimi Dergisi, 4(2), 106-110.
• Taymaz, H. (2000). Okul yönetimi. (5. Baskı).Ankara: Pegem Yayıncılık.