Olba Kazısı Seramik Buluntuları Arkeometrik Analizleri

Year 2016, Issue: 6, 402 - 431, 01.01.2016

Ali Akın Akyol Mahmut Aydın

Abstract

Pottery samples from different sections of Olba archaeological excavations were analised by using archaeometric methods. The catalogued and photographically documented samples were primarily analised chromametrically with their colours using L*a*b colour systems. Petrographical properties of the samples were analysed by thin section optical microscopy, XRF and SEM-EDX methods were used to determine the chemical structures of them. The ceramics were groupped by using thin section analysis in their matrix/agregate feature, type/distiribution/size of aggregate, porosity and matrix clay type. The firing temperature of the ceramics might be the values between the 750 and 950ºC. Some samples had the brick particles in their aggregate content. The raw material of the ceramics made up of decomposed sandstone local rock formation. The ceramics were most probably produced using mainly terrestrial or homogeneous mixture of coastal/ terrestrial raw materials with respect to their Sr and Zr contents. According to the results of XRF analysis of ceramic samples were classified into 2 groups. SEM-EDX analysis showed that there is no homogeneity of the slip and body of the ceramics.

Keywords

Olba, Archaeometry, Ancient Ceramics, Ceramic Analyses, XRF, SEM-EDX

Olba Kazısı Seramik Buluntuları Arkeometrik Analizleri

Abstract

Olba kazılarında farklı bölgelerinden ele geçen seramik buluntular arkeometrik yöntemler kullanılarak incelenmiştir. Öncelikle kodlanıp fotoğraflanarak belgelenen örneklerin renk değerleri L*a*b* renk sistemi kullanılarak belirlenmiştir. Örneklerin petrografik özellikleri ince kesit optik mikroskop analiziyle, kimyasal yapısı da XRF ve SEM-EDX analizleri ile belirlenmiştir. İnce kesit optik mikroskop analizi ile seramikler; matriks/agrega içeriği, agrega türü/ dağılımı/boyutu, gözenekliliği ve matriks kil yapısının özelliklerine göre gruplandırılmıştır. Seramiklerin pişirim sıcaklıkları 750-950°C arasında olmalıdır. Bazı örneklerin agrega içeriğinde tuğla kırığı parçaları da belirlenmiştir. Seramik örneklerin hammadde içeriğini kumtaşlarından ayrışmış yerel kayaç kırıkları oluşturmaktadır. Seramiklerin Sr ve Zr içeriklerine göre, üretimlerinde çoğunlukla karasal olmak üzere karasal/denizel hammadde karışımı kullanılmış olmalıdır. XRF analizi sonuçlarına göre seramik örnekler 2 grup halinde sınıflandırılmıştır. SEM-EDX analizi, seramiklerin gövde ve astarlı yüzeylerinin homojen bir yapıya sahip olmadığını göstermiştir.

Keywords

Olba, Arkeometri, Antik Seramik, Seramik Analizleri, XRF, SEM-EDX.

References

• Akyol-Tekkök-Kadıoğlu-Demirci 2007 Akyol, A.A., Tekkök, B., Kadıoğlu, Y.K., Demirci, Ş., Tarsus, Gözlükule Erken Roma Dönemi Seramikleri Arkeometrik Çalışmaları, 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3081 / Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 119, Ankara. Akçay 2008 Akçay, T., “Olba Mezarları”, Gazi Üniversitesi Edebiyat Fak. Arkeoloji Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Akyol-Yıldırım-Erten-Kadıoğlu 2013 Akyol, A.A., Yıldırım, E.E., Erten, E., Kadıoğlu, Y.K., Olba Kazı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları, Seleucia ad Calycadnum, Olba Kazısı Yayınları, Sayı: III-2013.
• Akyol-Kadıoğlu-Şenol 2013 Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., Şenol, A.K., Bybassos Helenistik Ticari Amforaları Arkeometrik Çalışmaları, Cedrus I (2013) Antalya.
• Akyol-Kadıoğlu-Özyıldırım 2014 Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., Özyıldırım, M., Alahan Manastırı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları, Seleucia ad Calycadnum, Olba Kazısı Yayınları, Sayı: IV-2014.
• Akyol-Demirci-Türkmenoğlu 2015 Akyol, A.A., Demirci, Ş., Türkmenoğlu, A.G., “Archaeometric Studies on the Surface Pottery from Galatian Hilltop Sites”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia (Ed. Ergün Laflı ve Sami Patacı), A., BAR International Series 2750, England. Ataman 2012 Ataman, O.Y., Arkeometride Spektrometri Yöntemleri, Türkiye’de Arkeometrinin Ulu Çınarları Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci’ye Armağan, Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof. Dr. Şahinde Demirci, (Ed. Ali Akın Akyol ve Kameray Özdemir), Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.
• Aygün-Kadıoğlu-Akyol 2010 Aygün, Ç.Ö., Kadıoğlu, Y.K., Akyol, A.A., Elazığ, Hazar Gölü Altındaki Batık Yerleşimlere Ait Seramiklerin Petrografik İncelemeleri, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3251 / Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 144.
• Bayazit-Akyol 2015 Bayazit, M., Akyol, A.A., “Medeniyetler Arasındaki Etkileşim Köprüsü: Seramik (Arkeometrik Yaklaşım)”, 9. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, 5-20 Eylül 2015, 9. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Tepebaşı Belediyesi Yayınları, Eskişehir.
• Demirci-Türkmenoğlu-Akyol 1999 Demirci, S., Türkmenoglu, A.G., Akyol, A.A., Characterization of the Ceramics Obtained from Antic Amphora Workshops in Sinop Region, Caesaraugusta 73.
• Demirci-Akyol-Türkmenoğlu-Özer 1999 Demirci, S. Akyol, A.A., Turkmenoglu, A.G., Ozer, A.M., Characterization of Some Ceramic, Soil, Mud-Brick, Plaster, Mortar and Tablet Samples Obtained from Sapinuva, Ortaköy Excavation, Ed. Erzsébet Jerem ve Ildiko Poroszlai, Budapest, Archaeolingua. Loehman 1993 Loehman, R.E., Characterization of Ceramics, Butterworth-Heinemann, Reed-Elsevier Inc. Ohno 2007 Ohno, Y., Spectral Colour Measurement, in CIE Colorimetry: Understanding the CIE System, J. Schanda, Ed., Ch. 5., Wiley Publication, New York.
• Okan-Atila-Akyol 2015 Okan, E., Atila, C., Akyol, A.A., “The Production of Chios-Style Amphorae At A Ceramic Workshop in Phocaea (Foça)”, Journal of Mediterranean Archaeology & Archaeometry, Vol. 15, No 3. Ökse 2002 Ökse, A.T., Arkeolojik Çalışmalarda Seramik Değerlendirme Yöntemleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, IV.
• Özkul Fındık-Akyol-Sarı 2014 Özkul Fındık, N., Akyol, A.A., Sarı, N., “Archaeometric Analysis of Hasankeyf Unglazed Ceramics”, Journal of Mediterranean Archaeology & Archaeometry, Vol 14 No 1.
• Pollard-Heron 1996 Pollard, A.M., Heron, C., Archaeological Chemistry, The Royal Society of Chemistry, Cambridge. Rapp 2002 Rapp, G., Archaeomineralogy, Springer-Verlag, Berlin. Rice 1987 Rice, P.M., Pottery Analysis, A Source Book, Chicago.
• Tamsü Polat-Akyol-Kadıoğlu 2015 Tamsü Polat, R., Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., Teos Hellenistik Dönem Surları Çevresindeki Sondajlarda Bulunan Seramiklerin Arkeolojik ve Arkeometrik Ön Çalışmaları, Selevcia Ad Calycadnvm, Olba Kazısı Yayınları, Sayı: V-2015.
• Tekkök-Akyol-Kadıoğlu-Demirci 2008 Tekkök, B., Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., Demirci, Ş., Bir Grup Troia Seramiğinde Sır ve Malzeme Analizleri, 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3111 / Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 124.
• Tekkök-Akyol-Kadıoğlu-Demirci 2009 Tekkök, B., Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K. ve Demirci, Ş., “The Importance of Archaeometric Analysis on Ceramics from Archaeological Excavations: The Example of Early Roman Glazed Ware from Tarsus and Troia (Ilion)”, Proceedings of The Ist International Ceramic, Glass, Porcelain, Enamel, Glaze and Pigment Congress-SERES’09.