Türkistan’dan Anadolu’ya Türk Yemek Kültüründe “Kurut”

Year 2025, Issue: Özel Sayı, 260 - 271, 31.10.2025

Ali Toraman , Ahmet Yılmaz

https://doi.org/10.47702/sema.2025.60

Abstract

Bir milletin tarihi ve kültürel değerleri sadece çağlar öncesinde yaşanmış ve geçmişte kalmış öğeler değildir. Her millet ve topluluk tarihini ve kültürünü sonraki nesillere ve farklı coğrafyalara aktararak yaşatmaya devam eder. Türk milleti tarih boyunca birçok coğrafyayı yurt tutmuş, kendisine vatan eylediği her yere de kültürünü, örfünü, adetini taşımıştır. Bu coğrafyalardan birisi de şüphesiz Anadolu’dur. Hayvancılığı iyi bilen göçebe Türk boyları Anadolu’ya yerleşirken kendileriyle birlikte mutfak kültürlerini ve özellikle süt ürünlerine dayalı yiyecek ve içeceklerini de getirmişlerdir. Bu süt ürünlerinden birisi olan “kurut” Türkistan’dan Anadolu’ya Türk boyları tarafından getirilen ve hala varlığını devam ettiren yiyeceklerdendir. Günümüzde Anadolu’nun her yöresinde bilinen kurut, Türkistan’da da varlığını devam ettirmekte, Türk halkları tarafından üretilmekte ve tüketilmektedir. Bu çalışmada kurutun Türkistan’dan Anadolu’ya uzanan coğrafyada Türk halkları arasındaki yaygınlığı, çeşitli Türk halklarından örnekler verilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın konusunu kurut ve onun Türk dünyasındaki ortak kültürel değeri oluşturmuştur. Çalışmada; yabancı kaynakların tercümesi, yerli kaynakların toplanması ve elde edilen bilgilerin incelenerek yorumlanması metodu izlenmiştir. Çalışmada, kurutun tarih boyunca Türk halkları tarafından bilinen ve sevilen bir yiyecek olduğu, Türkistan’dan Anadolu’ya taşınarak halen varlığını devam ettirdiği görülmüştür.

Keywords

Türkistan , Anadolu , Türk Kültürü , Yemek Kültürü , Kurut.

“Kurut” in Turkish Food Culture from Turkestan to Anatolia

Abstract

The historical and cultural values of a nation are not merely elements that have been experienced in ancient times and remain in the past. Every nation and community continues to keep its history and culture alive by passing them on to subsequent generations and different geographies. The Turkish nation has made many regions its home throughout history, carrying its culture, customs, and traditions to every place it has made home. One of these geographies is undoubtedly Anatolia. As nomadic Turkish tribes well-versed in animal husbandry settled in Anatolia, they also brought with them their culinary culture, and especially dairy-based foods and beverages. One of these dairy products, "kurut", is a food brought from Turkestan to Anatolia by Turkish tribes and still exists. Today, kurut, known in every region of Anatolia, continues its existence in Turkestan, where it is produced and consumed by the Turkic peoples. This study attempts to explain the prevalence of kurut among the Turkic peoples in the geography stretching from Turkestan to Anatolia by giving examples from various Turkic peoples. The subject of the study is kurut and its common cultural value in the Turkic world. In the study; The method employed was the translation of foreign sources, the collection of domestic sources, and the analysis and interpretation of the information obtained. The study demonstrated that kurut has been a food known and loved by Turkic peoples throughout history, and that it has survived from Turkestan to Anatolia to this day.

Keywords

Turkestan , Anatolia , Turkish Culture , Food Culture , Kurut.

References

• Baskakov, N.A. Dialekt Kumandintsev (Kumandı-kiji). Moskova: Nauka, 1972.
• Bukaçakova, L.Ç. – Arseneva, T.P. “İssledovanie Fiziko-Himicheskih i Mikrobiologicheskih Pokazateley Zakvaski Altayskogo Kislomoloçnogo Napitka Çegen”, Nauchnjy Jurnal NIU ITMO 3/17 (2013), 7-9.
• Cakupbekova, Ş.K.- Kalibekkızı, C. - Kırıkbayeva, Ş.T. - Beysembayeva, A.H. “Natsionalnıy Moloçnıy Produkt – “Kurut”. Vestnik Universiteta Şakarima. Seriya Tehniçeskiye Nauki 4/4 (2021), 41-51.
• Dilek, İbrahim-Ukaçina, K.E. “Nevruz ve “Çaga Bayram”ı Üzerine”. Bilge Dergisi, Nevruz Özel Sayısı, Bahar 16 (1998), 4-7.
• Dinçel, Ekin-Ünver Alçay, Ayla. “Kurut ve Türk Mutfağında Kullanımı”. Aydin Gastronomy 1/2 (2017), 31-39.
• Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi I. çev. Besim Atalay. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1985.
• Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi II. çev. Besim Atalay. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985.
• Dovbenko, İ.V. Blyuda iz Tvoroga i Sıra. Moskova: Eksmo, 2008.
• Dyachok, Mikhail. “Kurut (Ob Odnoy Altaysko-ariyskoy İzoglosse)”. Techne Grammatike (İskusstvo Grammatiki), Cilt 1, Novosibirsk: 2004, 132-138.
• Ençinov, E.V. “Altaytsı: Traditsii Pitaniya”, Etnografiçeskiy Atlas Respubliki Altay, Ed.: N.V. Yekeyev, E.V. Ençinov, G.B. Eşmatova, A.P. Çemçiyeva, (Gorno-Altaysk: BNU RA “Nİİ Altaistiki im. S.S. Surazakova”. (2022), 31-37.
• Ençinov, E.V. “Altaytsı: Traditsionnıye Elementı v Jilişe i v eo İnteryere”, Etnografiçeskiy Atlas Respubliki Altay, Ed.: N.V. Yekeyev, E.V. Ençinov, G.B. Eşmatova, A.P. Çemçiyeva, (Gorno-Altaysk: BNU RA “Nİİ Altaistiki im. S.S. Surazakova”, 2022), 21-31.
• Ençinov, E.V. “Altaytsı: Traditsionnıye Kalendarnıye Prazdniki”, Etnografiçeskiy Atlas Respubliki Altay, Ed.: N.V. Yekeyev, E.V. Ençinov, G.B. Eşmatova, A.P. Çemçiyeva, (Gorno-Altaysk: BNU RA “Nİİ Altaistiki im. S.S. Surazakova”, 2022), 100-118.
• Fındık, Ayşe Şeyma. “Kıpçakçada Süt ve Süt Ürünleri ile İlgili Sözvarlığı”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS) 6/1 (2001), 1-17. https://doi.org/10.30568/tullis.856719
• Kızıldemir, Özgür – Öztürk, Emrah – Sarıışık, Mehmet. “Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/3 (2014), 191-210.
• Koca, Salim. Türk Kültürünün Temelleri, Ankara: Berikan Yayınevi, 2016.
• Koçkunov, A.S. “Kultura Pitaniya”. Narodı i Kulturı: Kırgızı, Ed. V.A. Tişkov, (Moskova: 2016), 215-229.
• Mustafaoğlu, Ahmet Emir-Çoşkun, Hayri. “Kızartmalık Keş Üretim Teknolojisinin Optimizasyonu”. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences 27/3 (2017), 357-369. https://doi.org/10.29133/yyutbd.291927 Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş – IV, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978.
• Sanaşkina, V.E. Altayskaya Kuhnya, (Gorno-Altaysk, 1995), 48.
• Say, Dilek-Soltani, Mostafa-Güzeler, Nuray “Kurutulmuş Yoğurtlar: Kurut ve Kashk”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 21/9 (2015), 428-432. doi: 10.5505/pajes.2015.47048
• Şimşek, Aykut-Çelik Yeşil, Seher. “Examining Traditional Winter Preparations: The Case of Bitlis Cuisine”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/2 (2022), 277-288. https://doi.org/10.47130/bitlissos.1099555
• Tadışeva, N.O. “Telengitı: Traditsii Pitaniya”, Etnografiçeskiy Atlas Respubliki Altay, Ed.: N.V. Yekeyev, E.V. Ençinov, G.B. Eşmatova, A.P. Çemçiyeva, (Gorno-Altaysk: BNU RA “Nİİ Altaistiki im. S.S. Surazakova”, 2022), 149-155.
• Yekeyeva, E.V. “Telengitı: Traditsionnıye Kalendarnıye Prazdniki”, Etnografiçeskiy Atlas Respubliki Altay, Ed.: N.V. Yekeyev, E.V. Ençinov, G.B. Eşmatova, A.P. Çemçiyeva, (Gorno-Altaysk: BNU RA “Nİİ Altaistiki im. S.S. Surazakova”, 2022), 190-204.
• https://365info.kz/wp-content/uploads/2018/12/c71cc15ab7a49be4376b46d3f2dc46c1.jpg (Erişim Tarihi: 20.07.2025).
• https://www.centralasia-travel.com/ru/countries/uzbekistan/cuisine/kurt (Erişim Tarihi: 22.07.2025).
• https://www.wopa-plus.com/ru/stamps/product/&pid=103650 (Erişim Tarihi: 25.07.2025).
• https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_pohlebkin/730/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%83 (Erişim Tarihi: 27.07.2025).