Türkiye’de Yükseköğretim Finansmanı: Önerilen Alternatif Modellerin Karşılaştırılması

Year 2014, Volume: 2 Issue: 1, 13 - 39, 01.01.2014

Gonca Göksu Güngör

Abstract

Bir ülkenin münhasır medeniyetler seviyesine ulaşmasının, ekonomisinin ve sosyo-kültürel yapısının gelişmesinin, beşeri sermayesinin ya da vatandaşlarına sunduğu hizmetlerin niteliğinin artması, eğitime verilen önemle doğru orantılıdır. Ülkede sunulan eğitim hizmeti ne kadar kaliteli ve yeterli ise ilgili ülkenin ilerlemesi de o derece hızlı olmaktadır. Eğitim hizmetinin bir basamağı olan yükseköğretimin finansman yapısının ve modellerinin incelendiği bu çalışmada, öncelikle teori üzerinde durulmuş, sonra ise Türkiye’de yükseköğretim finansmanının hem niceliksel hem de yasal boyutu ele alınmıştır. Son kısımda ise Türkiye özelinde önerilen alternatif yükseköğretim finansman modelleri açıklanmıştır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Türkiye’de yükseköğretim finansmanının mevcut durumunun incelenmesi ve Türkiye için önerilen alternatif finansman modellerinin irdelenerek, bu modellerin karşılaştırılması olarak belirlenmiştir.

Keywords

Yükseköğretim Finansmanı, Alternatif Finansman Modelleri Türkiye’de Yükseköğretim Finansmanı

High Education Financing In Turkey: Comparison of the Proposed Alternative Methods

Abstract

For a country, reaching to developed civilizations level, development of its economy and socio-cultural structure, increasing quality of individual capital and services offered for citizens is directly proportional with the importance given to education. As the quality and sufficiency of the education service given in a country increases, the development of the country becomes faster in the same extent. In this study where the financing structure of high education which is one of the steps of the education service, initially the theory was emphasized and then the qualitative and legal dimensions of high education financing were examined. In the last section, the proposed alternative high education finance methods specific to Turkey were explained. In this context, the aim of the study is to examine the current status of high education financing in Turkey, to probe the proposed alternative financing models and finally to compare these models

Keywords

Finance of High Eduction, Alternative Finance Models, High Education Financing in Turkey

References

• ALTUNBAŞAK, Yücel (2011), “Yükseköğretim Finansmanına İlişkin Bir Model Önerisi”, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:1, ss:198-201.
• AKÇA, Haşim (2011), “Yükseköğretim Finansmanı ve Türkiye İçin Yükseköğretim Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X , ss:1210-1218. Uluslararası
• AKKOYUNLU F. Pınar (2005), Eğitim ve Ekonomisi, Filiz Kitapevi, İstanbul.
• AKTAN, C.Can (2007), “Yükseköğretimde Değişim: Global Trendler ve Yeni Paradigmalar”, Değişim Çağında Yükseköğretim, Yaşar Üniversitesi, Yayını, ss:1-43, İzmir.
• ASLAN, M. Hanifi (2011), “Türkiye’de Yükseköğretimin Finansmanında Yol Ayrımı: Etkin, Adil ve Cesur Adımlar”, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X , ss:1170-1182.
• BAL, Oğuz (2011), “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Gelişme”, http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/oguz.bal/bildiri/oguz.bal21.0 9.2011_19.09.22bildiri.pdf, 29.10.2013.
• CHARPMAN, Bruce (2006), “Income Contingent Loans for Higher Education: International Reform”, Handbook on the Economics of Education, ed. Eric Hanushek and Finis Welch, North Holland, pp:1453-1503.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2013), Onuncu Kalkınma Planı, http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/view/15089/Onuncu_Kalk%C4% B1nma_Plan%C4%B1.pdf, 29.10.2013.
• DURAN, Mahmut (1987), “Yükseköğretim Harcamalarının Finansmanı ve Etkinliği”, http://www.maliyesempozyumu.sakarya.edu.tr/tr/ig/134/17017/3- maliye-egitimi-sempozyumu, Nisan, Gebze-İstanbul. Sempozyumu
• ERDEM, Ali Rıza (2002), “Dünyadaki Yükseköğretimin Değişimi”, http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler/Ali%20R%C 4%B1za%20ERDEM/ERDEM,%20Ali%20R%C4%B1za.pdf, 29.10.2013.
• ERGEN, Zuhal (2006), “Yükseköğretim Karma Malının Niteliği ve Finansmanı Üzerine”, Sosyo-Ekonomi Dergisi, Sayı:3, ss:133-149, http://www.sosyoekonomi.hacettepe.edu.tr/060101.pdf, 29.10.2013.
• FRIEDMAN, Milton and FRIEDMAN, D. Rose (1962), Capitalism and Freedom, University of Chicago Press, Chicago.
• GÖLPEK, Filiz (2011), “Yükseköğretim Finansmanında Ertelenmiş Maliyete Katılma Modeli: Öğrenci Kredileri”, Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X , ss:1219-1226.
• GÜNAY, Aslı (2011), “Türkiye'de Yükseköğretimin Finansmanı: Kriterler, Zorluklar ve Alternatif Stratejiler”, Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X , ss:1156-1162, İstanbul.
• HATİPOĞLU, Hülya (2000), Yükseköğretimde Özelleştirme Eğilimi:Temel Sorunlar, Yaklaşımlar ve Perspektifler, Ekonomi Forumu, http://www.festuerkei.org/media/pdf/Ekonomi%20Forumu/2000/Yu ksek%20Ogretimde%20Ozellestirme%20Egilimi%20%20Temel%2 0Sorunlar,%20Yaklasimlar%20ve%20Perspektifler%202000.pdf, 29.10.2013.
• JOHNSTONE, D. Bruce (2005),”Cost-Sharing and The Cost-Effectiveness of Grants and Loan Subsidies to Higher Education”, Higher Education in the World 2006: The Financing of Universities. Palgrave Macmillan, pp.84-101.
• JOHNSTONE, D. Bruce and MARCUCCI, N. Pamela (2007), “Worldwide trends in Higher Education Finance:Cost-Sharing, Student Loans and Support of Academic Research”, . Prepared as part of UNESCO’s Higher France:UNESCO,http://gse.buffalo.edu/org/IntHigherEdFinance/pro ject_publications.htmlhttp://portal.unesco.org/education/en/files/537 52/11842449745Johnstone.pdf/Johnstone.pdf, 29.10.2013. Paris
• KARATAŞ, Süleyman (2006), Türkiye’ de Yükseköğretim Finansman Politikaları ve Kurum Başarısına Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• KARATAŞ, Süleyman (2009), “Avrupa Birliği Ülkelerinde Yükseköğretim Finansman Politikalarına Genel Bir Bakış”, Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, Sayı:1, Mart.
• KESİK, Ahmet (2003), “Yükseköğretimde Yeni Bir Finansman Modeli Önerisi:Bütünsel Model”, TC Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayınları, Yayın No:2003/362, Ankara.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), http://sgb.meb.gov.tr/istatistik/, 29.10.2013.
• MUTLUER, Kamil (2008), Türkiye’de Yükseköğretimin Başlıca Sorunları ve Sorunlara Çözüm Önerileri, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No:2008/380, Ankara.
• ORUÇ, K. Oğuzhan, ÇEKİN, Ertan, A.Erten TENDERİS ve H. İbrahim ÖZMEN (2011), “Yükseköğretimde Kaynak Dağılımı Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye’deki Devlet Üniversitelerinin Cari Hizmet Ödenekleri”, Vizyoner Dergisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Cilt:3, sayı:4, ss:19-34, Isparta.
• ÖZAKTAŞ, M. Haldun (2004), “İkibinli Yıllarda Türkiye’de Yükseköğretim Sistemi Üzerine Düşünceler”, Bilim, Eğitim ve Düşüncesi Dergisi, Cilt:4, 29.10.2013.
• http://erg.sabanciuniv.edu/node/1103
• ÖZDEM, Güven ve SARI, Enver (2007), “Yükseköğretimde Yeni Bakış Açılarıyla Birlikte Yeni Kurulan Üniversitelerden Beklenen İşlevler (Giresun Üniversitesi Örneği)”, XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 5-7 Eylül 2007, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Tokat.
• ÖZEKİCİOĞLU, Seda (2013), Yükseköğretimin Finansmanında Güncel Yaklaşımlar: Borçlanma İle Finansman, Derin Yayınları, İstanbul.
• ÖSYM (Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi) (2013), 2012-2013 Yükseköğretim İstatistikleri Kitabı, http://www.osym.gov.tr/belge/1- 19213/2012-2013-ogretim-yili-yuksekogretim-istatistikleri.html, 02.12.2013.
• SAM, Mona (2011), “How Should Developing Countries Finance Higher Education?”,http://www.academia.edu/1228730/Financing_Higher_ Education_in_Developing_Countries, 29.10.2013.
• SARUÇ, N. Tolga (2011), “Yarı Kamusal Mal Olarak Yükseköğretimin Finansmanı ve Finansman Modellerinin Algılanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaş Görüşleri, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X , ss:1191-1200, İstanbul.
• ŞİŞMAN, Mehmet (2012), “Eğitim Sistemlerinin Gelişimi ve Oluşumu”, http://okul.selyam.net/docs/index-15516.html, 29.10.2013.
• SÖYLER, İlhami (2009), “Yükseköğretimin Finansmanı: Yeni Beklentiler Ve Hedefler Işığında Normatif Bir Yaklaşım”, Sayıştay Dergisi, Sayı:72, ss:3-25, Ankara.
• SÖYLER, İlhan ve KARATAŞ, Süleyman (2011), “Türkiye’de Özel Yükseköğretim Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt 2, Bölüm:X, ss:1148-1158, İstanbul.
• TAŞAR, H.Hüseyin (2011), “Yükseköğretim Kurumlarına Ayrılan Finansmanın, Talep Kanalından (Demand-Side) Kullanımı: Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye Projeksiyonu, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm:X, ss:1201-1209, İstanbul.
• TEKER, Suat ve TEKER, Dilek (2011), “Gelişmiş Ülkeler Yükseköğretim Finansman Modelleri ve Türkiye İçin Model Önerileri”, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 Mayıs, Cilt:2, Bölüm: X, ss: 1109-1119, İstanbul.
• TEKER, Suat ve TEKER, Dilek (2012), “Yükseköğretim Finansmanı: Türkiye İçin Model Önerileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt:13, Sayı:2, ss:3012-314, İstanbul.
• TUZCU, Gökhan (2004), “Eğitimin Finansman Gerekleri ve Boyutları”, Millî Eğitim Dergisi, Sayı:163, Ankara.
• TÜRKMEN, Fatih (2009), Yükseköğretim İçin Bir Finansman Model Önerisi, DPT Uzmanlık Tezi, Yayın No DPT:2787, Ankara.
• YATMAZ, Alper (2012), “Türkiye İçin Kupon Sistemi Önerisi ve Tartışılması”,http://erg.sabanciuniv.edu/sites/erg.sabanciuniv.edu/fil es/T%C3%BCrkiye%20i%C3%A7in%20Kupon%20Sistemi%20%C 3%96nerisi%20ve%20Tart%C4%B1%C5%9F%C4%B1lmas%C4% B1_Bilgi_Notu.pdf, 29.10.2013.
• YÖK (Yüksek Öğretim Kurulu) (2007), Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi,http://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/yok_stratej i_kitabi/27077070-cb13-4870-aba1-6742db37696b, 29.10.2013.
• YÖK (Yüksek Öğretim Kurulu) (2005), Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu, Kasım. Ankara.
• YÖK (Yüksek Öğretim Kurulu) (2013), Öğretim Elemanlarının Dağılımı,http://www.yok.gov.tr/web/guest/ogretim-elemanlari- dagilimi, 02.12.2013.
• Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003), T.C. Resmi Gazete, 25326, 24.12.2003.