The Limits of Privacy in the Digital Age: The Right to Respect for Private Life and Electronic Surveillance

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 777 - 801

Betül Çatal

https://doi.org/10.56701/shd.1719579

Abstract

The rapid and unprecedented development of digital technologies has rendered individuals’ private spheres more vulnerable than ever before. In particular, electronic surveillance practices carried out by states under the guise of security policies and by private sector actors in pursuit of economic interests have led to extensive and continuous intrusions into the private lives of individuals. These developments necessitate a renewed interpretation and strengthening of the right to respect for private life, which constitutes one of the cornerstones of human rights law, especially in the context of the digital age. Although Article 8 of the European Convention on Human Rights, along with other international human rights instruments, provides a legal guarantee for the right to privacy, the scale and sophistication of contemporary surveillance raise serious questions regarding the effectiveness of these safeguards. While the case-law of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court of Turkey has established important principles concerning the protection of privacy, the adequacy of existing legal frameworks in the face of the novel risks posed by digitalisation remains open to debate. This study examines the impact of electronic surveillance on the right to private life from a human rights perspective, critically evaluates the effectiveness of national and international protection mechanisms, and puts forward legal and structural recommendations aimed at enhancing privacy safeguards in response to modern technological threats.

Keywords

Electronic Surveillance , Right to Privacy , Privacy , Cyberspace , Digital Data

Dijital Çağda Mahremiyetin Sınırları: Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ve Elektronik Gözetim

Abstract

Dijital teknolojilerin baş döndürücü hızla gelişmesi, bireylerin mahremiyet alanlarını her zamankinden daha kırılgan hâle getirmiştir. Özellikle devletlerin güvenlik politikaları ve özel sektörün ekonomik çıkarları doğrultusunda yürüttüğü elektronik gözetim faaliyetleri, bireylerin özel hayatına yönelik kapsamlı ve sürekli müdahaleleri beraberinde getirmektedir. Bu gelişmeler, insan hakları hukukunun temel taşlarından biri olan özel hayatın gizliliği hakkının, günümüz dijital çağında yeniden yorumlanmasını ve güçlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesi başta olmak üzere, uluslararası insan hakları belgeleri bireylerin mahremiyet hakkını güvence altına alsa da elektronik gözetimin ulaştığı boyut bu güvencelerin etkinliğini sorgulatmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi içtihatlarında bu konuya dair önemli ilkeler geliştirilmiş olsa da dijitalleşmenin getirdiği yeni riskler karşısında mevcut hukuki çerçevenin yeterliliği tartışmalıdır. Bu çalışmada, insan hakları perspektifinden elektronik gözetimin özel hayatın gizliliği üzerindeki etkileri incelenerek mevcut ulusal ve uluslararası koruma mekanizmalarının etkinliği değerlendirilecek ve çağdaş tehditler karşısında geliştirilmesi gereken hukuki yaklaşımlar üzerine önerilerde bulunulacaktır.

Keywords

Elektronik Gözetim , Özel Hayatın Gizliliği Hakkı , Mahremiyet , Siber Uzay , Dijital Veri

References

• Aksoy, Hüseyin Can. Medeni Hukuk ve Özellikle Kişilik Hakkı Yönünden Kişisel Verilerin Korunması. Ankara: Çakmak Yayınevi, 1. Baskı. 2010.
• Aktan, Hamdi Yaver. “Yargı Kararları Işığında Özel Yaşam”, Özel Yaşamın Gizliliği Paneli,Ankara, 2008.
• Akyürek, Güçlü. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu. Ankara: Seçkin Yayıncılık,2. Baskı, 2014.
• Araslı, Oya. Özel Yaşamın Gizliliği Hakkı ve T.C. Anayasasında Düzenlenişi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doçentlik Tezi, 1979.
• Banks, William C. “Cyber Espionage and Electronic Surveillance: Beyond the Media Coverage.” Emory Law Journal 66 (2016)
• Barendt, Eric M. “The Right to the Protection of Privacy”. Conference on Freedom of Expression and the Right to Privacy, Strasbourg, 23 Eylül 1999.
• Başkaya, Fatma - Karacan Hacer. “Yapay Zekâ Tabanlı Sistemlerin Kişisel Veri Mahremiyeti Üzerine Etkisi: Sohbet Robotları Üzerine İnceleme”. Bilişim Teknolojileri Dergisi 15/4 (2022), 481-492.
• Bauman, Zygmunt Lyon David. Akışkan Gözetim. çev. Elçin Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı, 2013.
• Bayındır, Sinan. Kitle İletişim Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 3. Baskı, 2025.
• Bozlak, Ayhan. Türk Ceza Hukukunda Özel Hayatın Korunması. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Baskı, 2013.
• Büyüksağiş, Erdem. “Yapay Zekâ Karşısında Kişisel Verilerin Korunması ve Revizyon İhtiyacı”. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 18/2 (2022), 529-541.
• Carpenter, Christine. “Privacy and Proportionality: Examining Mass Electronic Surveillance Under Article 8 and the Fourth Amendment”. International and Comparative Law Review 20 (2020), 27–57.
• Cavoukian, Ann. “Privacy by Design: The 7 Foundational Principles.” https://student.cs.uwaterloo.ca/~cs492/papers/7foundationalprinciples_longer.pdf Erişim 30.2025.
• CCPR. General Comment No. 16: Article 17 (Right to Privacy), The Right to Respect of Privacy, Family, Home and Correspondence, and Protection of Honour and Reputation. https://www.refworld.org/legal/general/hrc/1988/en/27539 Erişim 30.05.2025.
• Çavuşoğlu, Gökçe Filiz. Kişisel Verilerin Yapay Zekâyla İşlenmesinden Doğan Özel Hukuk Sorunları. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2021.
• Doyle Carolyn - Mirko Bagaric. Mahremiyet Hakkı: Cazip Ama Kusurlu. çev. Esra Demir. Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 7. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2007.
• Dural, Mustafa - Tufan Öğüz. Türk Özel Hukuku Cilt II: Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 20. Baskı, 2019.
• Dutertre, Gilles. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler. çev. Anayasa Mahkemesi. Ankara: Avrupa Konseyi, 1. Baskı, 2007.
• Dülger, Murat Volkan. “Yapay Zekâlı Varlıkların Hukuk Dünyasına Yansıması: Bu Varlıkların Hukuki Statüleri Nasıl Belirlenmeli”. Terazi Hukuk Dergisi 13/142 (2018), 82-87.
• Er, Cüneyd. Biyometrik Yöntemler ve Özel Hayatın Gizliliği Hakkı. Ankara: Yetkin Yayınevi, 1. Baskı, 2007.
• Erdem, Mustafa Ruhan. Ceza Muhakemesinde Organize Suçlulukla Mücadelede Gizli Soruşturma Tedbirleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2001.
• Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitapevi, 1. Baskı, 1992.
• Frikken, Keith B. - Atallah, Mikhail J. “Privacy Preserving Electronic Surveillance”. https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/1005140.1005148, Erişim 16.05.2025.
• Giddens, Anthony. Ulus, Devlet ve Şiddet. çev. Cumhur Atay. İstanbul: Kalkedon Yayınevi, 1. Baskı, 2008.
• Gözübüyük, Şeref, Feyyaz Gölcüklü ve Abdurrahman Saygılı. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması. Ankara: Turhan Kitapevi, 12. Baskı, 2019.
• Habermas, Jürgen. Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. çev. Bora Tanıl ve Mithat Sancar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı, 2002.
• Harris, David J. vd., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku. çev. Mehveş Kılcı Bingöllü - Ulaş Karan. Ankara: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2013.
• Helvacı, Serap. Gerçek Kişiler. Ankara: Legal Yayınevi, 10. Baskı, 2023.
• Kaboğlu, İbrahim Ö. Özgürlükler Hukuku: İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı. İstanbul: Afa Yayınevi, 4. Baskı, 1998.
• Kalabalık, Halil. İnsan Hakları Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2017.
• Kazancı, Behiye Eker. “Kişilerin Görüntülerinin Alınmasının TCK m. 134 Çerçevesinde Korunması”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9/1 (2007), 131-164
• Kılıçoğlu, Ahmet. Şeref Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Yoluyla Saldırılardan Hukuksal Sorumluluk. Ankara: Turhan Kitabevi, 1. Baskı, 1993.
• Kilkelly, Ursula. Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz. çev. Adalet Bakanlığı. Ankara: Adalet Bakanlığı, 1. Baskı, 2003.
• Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunması Sözleşmesi. 28 Ocak 1981.
• Koca, Mahmut - Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Baskı, 2023.
• Konigs, Peter. "Government Surveillance, Privacy, and Legitimacy”. Philosophy & Technology 35/8 (2022).
• Korkmaz, Ali. “İnsan Hakları Bağlamında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,3 (2014), 99-103.
• Köse, Eylül Can. “5651 Sayılı Kanun Aracılığıyla İnternet Ortamında Özel Hayatın Gizliliğinin Korunması”. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5/1 (2020), 2223–2245.
• Liberty Victoria. “Right to Privacy and Freedom from Surveillance”. Liberty Victoria. https://libertyvictoria.org.au/content/right-privacy-and-freedom-surveillance Erişim 21.05. 2025.
• Løkke, Erik. Mahremiyet: Dijital Toplumda Özel Hayat. çev. Dilek Başak. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, 2018.
• Lyon, David. Surveillance After Snowden. United States: Polity Press, 1. Baskı, 2015.
• Lyon, David. Surveillance Society: Monitoring Everyday Life. UK: Open University Press, 1. Baskı, 2001.
• Lyon, David. Surveillance Studies: An Overview. Cambridge: Polity Press, 1. Baskı, 2007.
• Marx, Gary T. “What’s New About the ‘New Surveillance’?”. Surveillance & Society 1 (2002), 8–29.
• Marx, Gary T., Windows into the Soul: Surveillance and Society in an Age of High Technology , Chicago: University of Chicago Press, 2016.
• McLuhan, Herbert Marshall. Mesaj Medyadır. çev. Ahmet Bülent Yüce. İstanbul: İmge Kitapevi, 1. Baskı, 2001.
• Michael Friedewald, J. Peter Burgess, Johann Cas, Rocco Bellanova ve Walter Peissl, Surveillance, Privacy and Security. UK: Routledge, 1. Baskı, 2017.
• Miller, Seumas - John Weckert. “Privacy, the Workplace and the Internet”. Journal of Business Ethics 28 (2000), 255–265.
• Monahan, Torin. “Surveillance and Inequality.” Surveillance & Society 5 (2008), 217-236.
• Oğuzman, Kemal vd. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). İstanbul: Filiz Kitabevi, 23. Baskı, 2024.
• OHCHR. “A/HRC/56/45: Mapping Report: Human Rights and New and Emerging Digital Technologies - Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights”. https://www.ohchr.org/en/documents/thematic-reports/ahrc5645-mapping-report-human-rights-and-new-and-emerging-digital Erişim 21.05. 2025.
• Özbudun, Ergun. “Anayasa Hukuku Bakımından Özel Haberleşmenin Gizliliği”. Ellinci Yıl Armağanı 1925–1975. Ankara: Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları, 1. Baskı, 1977.
• Öztan, Bilge. Kişiler Hukuku – Gerçek Kişiler. Ankara: Yetkin Yayıncılık, 10. Baskı, 2021.
• Pasquale, Frank. The Black Box Society: The Secret Algorithms That Control Money and Information. Harvard University Press, 1. Baskı, 2015.
• Polater, Yusuf Ziya. Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2010.
• Posner, Richard A. “Privacy, Surveillance, and Law”. University of Chicago Law Review 75 (2008), 245–260.
• Roagna, Ivana. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkının Korunması. çev. Ayşe Gül Alkış Schäling. Strazburg: Avrupa Konseyi, 1. Baskı, 2012.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar. “Özel Hayatın Kapsamı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Bir Değerlendirme”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12/ 3 (2013), 227-266.
• Sarfaraz, Hina. “Surveillance, Privacy and Cyber Law”. C.T.L.R. 20 (2014), 189-194.
• Sevimli, Ahmet K. İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2006.
• Singil, Nesrin. “Yapay Zekâ ve İnsan Hakları”. Public and Private International Law Bulletin 42/ 1 (2022), 121-158.
• Solove, Daniel J., “Reconciling Personal Information in the United States and European Union,” California Law Review, 102 (2014): 897-916.
• Şen, Ersan. “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Özel Hayata Karşı Suçlar.” İstanbul Barosu Dergisi 79/3 (2005), 716–735.
• Şen, Ersan. Devlet ve Kitle İletişim Araçları Karşısında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması. İstanbul: Kazancı, 1. Baskı, 1996.
• Şen, Ersan. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması. İstanbul: Kazancı, 1. Baskı, 1996.
• Tandoğan, Haluk. “Şahsiyetin Akit Dışı İhlallere Karşı Korunmasının İşleyiş Tarzı ve Basın Yoluyla İhlallere Karşı Özel Hayatın Korunması”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20/1 (1963), 1-36.
• Tekinay, Selahattin Sulhi. Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 6. Baskı, 1992.
• Tezcan, Durmuş. “Bilgisayar Karşısında Özel Hayatın Korunması”. Anayasa Yargısı Dergisi 8 (1991), 385–392.
• Toffler, Alvin. Üçüncü Dalga. çev. Ali Atav. İstanbul: Altın Kitaplar, 1. Baskı, 2001.
• Upmanyu, Maneesh, Anoop M. Namboodri, Kannan Srinathan ve C.V. Jawahar. “Efficient Privacy Preserving Video Surveillance.” In 2009 IEEE 12th International Conference on Computer Vision, 1639–1646. IEEE, 2009.
• Üzeltürk Tahmazoğlu, Sultan. 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine Göre Özel Hayatın Gizliliği Hakkı. İstanbul: Beta Basın Yayın, 1. Baskı, 2004.
• Warren, Samuel - Louis Brandeis. “The Right to Privacy”. Harvard Law Review 4 (1890). http://groups.csail.mit.edu/mac/classes/6.805/articles/privacy/Privacy_brand_warr2.ht Erişim 4.05.2025.
• Westin, Alan F. Privacy and Freedom. New York: IG Publishing, 1. Baskı, 1967.
• Yiliyaer, Abudureyimu ve Yücel Oğurlu. “Yapay Zekâ Uygulamalarının Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Doğurabileceği Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/41 (2021),765-782.
• Young, Mark D. “Electronic Surveillance in an Era of Modern Technology and Evolving Threats to National Security”. Stanford Law and Policy Review 22 (2011), 11-40.
• Yüksel, Mehmet. “Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsel Gelişimi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58, no. 1 (2003), 181-213.
• Yüzbaşıoğlu, Necmi. Soru ve Yanıtlarla Anayasa Hukukunun Temel Kavramları ve Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Turhan Yayınevi, 1. Baskı, 2003.
• Yüzer Eltimur, Dilara. AİHS Kapsamında Özel Hayatın ve Aile Hayatının Korunmasında Devletin Pozitif Yükümlülükleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2019.
• Zevkliler, Aydın. Giriş ve Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku Gerçek ve Tüzel Kişiler Aile Hukuku. Ankara: Savaş Yayınları, 5. Baskı, 1995.
• Zuboff, Shoshana, The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power, New York: PublicAffairs, 2019, https://archive.org/details/zuboff-shoshana.-the-age-of-surveillance-capitalism.-2019/page/n33/mode/2up, Erişim 03.08.2025.
• Zwaak, Leo - Erdoğan, Birsen. “Özel Hayat Nedir”. Türkiye Adalet Akademisi, Türk Hâkim ve Savcılarının İnsan Hakları Alanında Eğitimi MATRA Projesi, Eğitim Materyali 3. Ankara: Türkiye Adalet Akademisi, 1. Baskı, 2008. AYM, Anayasa Mahkemesi. Aslan Faruk Toprak, Başvuru No: 2013/2957, 24 Mart 2016.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. Ebru Bilgin, Başvuru No: 2014/7998, 9 Temmuz 2018.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. Mehmet Bayrakçı, Başvuru No: 2014/8715, 5 Nisan 2018.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. Sevim Akat Ekşi, Başvuru No: 2013/2187, 9 Aralık 2013.
• ECHR, Barbulescu v. Romania, Application no. 61496/08, 5 September 2017.
• ECHR, Bensaid v. the United Kingdom, Application no. 44599/98, 6 February 2001.
• ECHR, Burghartz v. Switzerland, Application no. 16213/90, 22 February 1994.
• ECHR, Chappell v. the United Kingdom, Application no. 10461/83, 30 March 1989.
• ECHR, Ciubotaru v. Moldova, Application no. 27138/04, 27 April 2010.
• ECHR, Dudgeon v. the United Kingdom, Application no. 7525/76, 22 October 1981.
• ECHR, Gaskin v. the United Kingdom, Application no. 10454/83, 7 July 1989.
• ECHR, Guillot v. France, Application no. 22500/93, 24 October 1996.
• ECHR, Herczegfalvy v. Austria, Application no. 10533/83, 24 September 1992.
• ECHR, Klass and Others v. Germany, Application no. 5029/71, 6 September 1978.
• ECHR, Kyriakides v. Cyprus, Application no. 39058/05, 16 October 2008.
• ECHR, Leander v. Sweden, Application no. 9248/81, 26 March 1987.
• ECHR, Niemietz v. Germany, Application no. 13710/88, 16 December 1992.
• ECHR, Norris v. Ireland, Application no. 10581/83, 26 October 1988.
• ECHR, Pretty v. the United Kingdom, Application no. 2346/02, 29 April 2002.
• ECHR, Rees v. the United Kingdom, Application no. 9532/81, 17 October 1986.
• ECHR, Rotaru v. Romania, Application no. 28341/95, 4 May 2000.
• ECHR, S. and Marper v. the United Kingdom, Application nos. 30562/04 and 30566/04, 4 December 2008.
• ECHR, S.V. v. Italy, Application no. 55216/08, 11 October 2018.
• ECHR, Stjerna v. Finland, Application no. 18131/91, 25 November 1994.
• ECHR, Van Oosterwijck v. Belgium, Application no. 7654/76, 6 November 1980.
• ECHR, Vo v. France, Application no. 53924/00, 8 July 2004.
• ECHR, X and Y v. the Netherlands, Application no. 8978/80, 26 March 1985.
• ECHR, Z and Others v. United Kingdom, Application no. 29392/95, 10 May 2001.
• Yargıtay, Yargıtay 12. Ceza Dairesi. K. 2017/4579, 31 Mayıs 2017.