TÜRKİYE’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA

Year 2024, Volume: 13 Issue: 1, 1 - 22, 30.04.2024

Serap Bolayır , İlhan Eroğlu

Abstract

Sürdürülebilir kalkınma, bugünün ihtiyaçlarını gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden giderme çabasıdır. Sürdürülebilir kalkınma modelinin küresel bir boyut kazanması, 20. yüzyıl sonlarına dayanmaktadır. Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma çalışmaları; 2007 yılından beri Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından küresel ölçekler dikkate alınarak, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat)’nin belirlemiş olduğu kriterler çerçevesinde yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, geçmişten günümüze Türkiye ekonomisinde sürdürülebilir kalkınma olgusu üzerine betimsel bir analiz yapmaktır. Çalışma esnasında; Türkiye’de 2010 yılından sonra 1000 canlı doğumda 5 yaş altı çocuk ölüm hızının % 18’lerden % 9’lara düştüğü, kadın parlamenter oranının % 9’lardan % 17’lere yükseldiği ve imalat sanayi katma değerinin GSYİH içindeki payının % 15’lerden % 22’lere çıktığı tespit edilmiştir. Buna karşın 2021 yılı itibariyle ülke ekonomisi % 11.4 büyürken işsizlik oranının % 12 olduğu, doğumda yaşam beklentisinin 76 yıl ve kadınların işgücüne katılım oranının % 32.8 olduğu ve Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının artmış olsa dahi hala gelişmiş ülkeler seviyesinin altında olduğu saptanmıştır. Ayrıca 2016-2023 yılları arasında, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma amaçları endeksi skorunun 4.7 puan arttığı gözlenmiştir. Çalışma sonucunda, göstergelerin olumlu ya da olumsuz yönde değişmesinin nedenleri araştırılmış ve mevcut sorunların çözümüne yönelik önerilere yer verilmiştir.

Keywords

Sürdürülebilir kalkınma, doğumda yaşam beklentisi, kadın işgücü, sürdürülebilir kalkınma amaçları endeksi (SKAE)

SUSTAINABLE DEVELOPMENT in TURKIYE

Abstract

Sustainable development is the effort to meet today’s needs without compromising the ability of future generations to meet their needs. The globalization of the sustainable development model dates back to the late 20th century. Sustainable development studies in Turkiye have been carried out by the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) since 2007, taking into account global scales and within the framework of the criteria set by the European Union Statistical Office (Eurostat). The aim of this study is to make a descriptive analysis on the phenomenon of sustainable development in the Turkish economy from past to present. It was identified during the study that in Turkiye, after 2010, the mortality rate of children under the age of 5 decreased from 18 % to 9 % per 1000 live births, the proportion of women parliamentarians increased from 9 % to 17 % and the share of manufacturing industry added value in GDP increased from 15 % to 22 %. Whereas it was found that as of 2021, the unemployment rate was 12 %, while the country's economy grew by 11.4 %; life expectancy at birth is 76 years and women's labor force participation rate is 32.8 % and even though the share of R&D expenditures in GDP has increased, it is still below the level of developed countries. Moreover between 2016 and 2023, it’s observed that Turkiye's sustainable development goals index score increased by 4.7 points. As a result of the study, reasons for positive or negative changes in the indicators are investigated and suggestions for solving existing problems are included.

Keywords

Sustainable development, life expectancy at birth, woman labor force, sustainable development goals index (SDGI

References

• Aksu, C. (2011). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre. https://geka.gov.tr/Dosyalar/o_19v5e00u1ru61bbncf2qmlcpv8.pdf. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Altun Ada, A. (2011). Kümeleme Analizi ile AB Ülkeleri ve Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi. https://dergipark.org.tr/tr/download /article-file/55694. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Aşkın Uzel, R. (2020). Döngüsel Ekonominin Yeni İş Modelleri. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel Ekonomi: Makro ve Mikro İncelemeler içinde (s. 307–331). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ay, S. (2017). Sürdürülebilir Kalkınmayı Ölçmek: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/607155. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Aydin, Ö. (2019). Meslek Lisesi Öğrencilerinin Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Farkındalık Düzeylerinin Geliştirilmesi. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Trabzon Üniversitesi .
• Can, F. (2017). Sürdürülebilir Kalkınmanın Yeni Boyutları, International Journal of Academic Value Studies, 3(10), 138–146, https://javstudies.com/DergiTamDetay.aspx?ID=192. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Çakar, Y. (2023). Sürdürülebilir Kalkınma Kapsamında Yenilenebilir Enerji ve Karbondioksit Emisyonu İlişkisi: Türkiye Analizi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Çelik, Y. (2006). Sürdürülebilir Kalkınma Kavramı ve Sağlık. https://dergipark.org.tr/ tr/download/article-file/84677. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Çetin, M. (2006). Teori ve Uygulamada Bölgesel Sürdürülebilir Kalkınma. http://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php. ( Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Divrik, B. (2022). Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Yeşil Enerjinin Rolü: Sivas İli Örneği. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi.
• Gedik, Y. (2020). Sosyal, Ekonomik ve Çevresel Boyutlarla Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1200582. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. M. P., Hultink, E. J. The Circular Economy – A New Sustainability Paradigm?, Journal of Cleaner Production, Vol. 143, 757–768, doi:10.1016/j.jclepro.2016.12.048.
• Gökmen, A. (2014). “Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim: Öğretmen Adaylarının Tutumları ile İlişkili Olan Faktörler ( Gazi Eğitim Fakültesi Örneği )”. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Gündüzalp, A. A. ve Güven, S. (2016). Atık, Çeşitleri, Atık Yönetimi, Geri Dönüşüm ve Tüketici: Çankaya Belediyesi ve Semt Tüketicileri Örneği. https://www.researchgate.net/publication/295693401_Waste_and_Waste_Types_Waste_Management_Recycling_and_Consumer_Cankaya_Municipality_and_Instance_of_Neighbourhood_Consumers. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir Kalkınma Gelişmekte Olan Ülkelerde Uygulanabilir mi? https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423880316.pdf. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Harris, J. M. (2000). Basic Principles of Sustainable Development. https://sites.tufts.edu/gdae/files/2019/10/00-04Harris-BasicPrinciplesSD.pdf. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Karabıçak, M. ve Özdemir, M. B. (2015). Sürdürülebilir Kalkınmanın Kavramsal Temelleri. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214112. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Bir Kalkınma İçin Sürdürülebilir Bir Çevre. http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/haziran2011/19-33.pdf. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Keleş, R. (2023). Dünyada ve Türkiye’de Çevre Politikaları ve Sürdürülebilir Kalkınma. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2936906. (Erişim tarihi: 05.02.2023).
• Khan, H. ve Khan I. U. (2012). From Growth to Sustainable Development in Developing Countries: A Conceptual Framework, Environmental Economics, 3(1), 23-31.
• Kılıç, S. (2012). Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışının Ekonomik Boyutuna Ekolojik Bir Yaklaşım. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5697. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Mirza, E. (2020). Mutluluk Ekonomisi Yaklaşımıyla Sürdürülebilir Kalkınma. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Oğuz, İ. H. (2019). Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma ve Mikro Temelli Sürdürülebilir Kalkınma Uygulamaları. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Önder, H. (2018). Döngüsel Ekonomi ve Avrupa Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Ekin Yayınevi.
• Özçağ, M. ve Hotunluoğlu, H. (2015). Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Boyut: Yeşil Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 303–324, doi: 10.18026/cbusos.85473.
• Özmehmet, E. (2008). Dünyada ve Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179214. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Salihoğlu, E. (2020). Sürdürülebilir Kalkınma. Ş. Karaca (Ed.), Farklı Disiplinlerde Sürdürülebilirlik içinde (s. 1–21). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Saraç, B. ve Alptekin, N. (2017). Türkiye’de İllerin Sürdürülebilir Kalkınma Göstergelerine Göre Değerlendirilmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 19–49, https://doi.org/10.17130/ijmeb.20173126261.
• Seyidova, N. (2020). Sürdürülebilirlik ve Yeşil Ekonominin Gelişimi. Ş. Karaca (Ed.), Farklı Disiplinlerde Sürdürülebilirlik içinde (s. 23–40). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sezer, Ö. (2007). Küresel Konferanslar ve Çevre Sorunları: Çevre Kalkınma ve Etik Açısından Eleştirel Bir Değerlendirme. https://www.ayk.gov.tr/wp-content/ uploads/2015/01/SEZER-%C3%96zcan-K%C3%9CRESEL-KONFERANSLAR -VE-%C3%87EVRE-SORUNLARI-%C3%87EVRE-KALKINMA-VE-ET% C4%B0K-A%C3%87ISINDAN-ELE%C5%9ET%C4%B0REL-B%C4%B0R-DE%C4%9EERLEND%C4%B0RME.pdf. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Shi L., Han L., Yang F. ve Gao L. (2019) The Evolution of Sustainable Development Theory: Types, Goals and Research Prospects, Sustainability, 11, 7158, 1-16, doi:10.3390/su11247158.
• Şahinöz, A. (2019). Sürdürülemeyen Sürdürülebilir Kalkınma. https://dergipark .org.tr/tr/download/article-file/1359251. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Şen, H., Kaya, A. ve Alpaslan, B. (2018). Sürdürülebilirlik Üzerine Tarihsel ve Güncel Bir Perspektif, Ekonomik Yaklaşım, 29(107), 1–47, doi: 10.5455/ey.39101.
• Tosunoğlu, B. T. (2014). Sürdürülebilir Küresel Refah Göstergesi Olarak Ekolojik Ayak İzi. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84795. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Tutulmaz, O. (2012). Sürdürülebilir Kalkınmanın Modellenmesi Üzerine Bir Değerlendirme. http://earsiv.hitit.edu.tr/xmlui/handle/11491/7692. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Yapıcı, M. (2003). Sürdürülebilir Kalkınma ve Eğitim. https://sbd.aku.edu.tr/V1/ myapici.pdf. (Erişim tarihi: 28.06.2021).
• Yeni, O. (2014). Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma: Bir Yazın Taraması. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287214. (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Yeter, F., Eroğlu, İ., Kangal, N. ve Çoban, M.N. (2021). Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi ve Çevresel Bozulma İlişkisi: Türk Cumhuriyetleri Üzerine Panel Veri Analizi. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2064381. (Erişim tarihi: 01.10.2022).
• Yıkmaz, R. F. (2011). Sürdürülebilir Kalkınmanın Ölçülmesi ve Türkiye İçin Yöntem Geliştirilmesi. (DPT Uzmanlık Tezi). Ankara.
• Yıldız, Ş. (2019). Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışı Kapsamında Döngüsel Ekonomi Yaklaşımı: Atık Yönetimi ve Sıfır Atık. E. E. Başar vd. (Ed.), Sürdürülebilirlik: Ekonomik ve Sosyal Eğilimler içinde (s. 83–98). İmaj Yayınevi.
• Yılmaz, G. (2022). Döngüsel Ekonomiye Geçişte Kaynak Verimliliği ve AB Örneği.(Yayımlanmış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Yılmaz, H. ve Yücel, T. (2022). Sürdürülebilir Kalkınmanın Sağlanmasında Uluslararası Çalışmalar ve Eleştirileri. https://dergipark.org.tr/en/download /article-file/2675855. (Erişim tarihi: 08.05.2021).