Müzakereci Demokrasi Kuramı Perspektifinden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 174 - 193, 31.08.2025

İsmail Pendik

https://doi.org/10.37460/sid.1737494

Abstract

Bu çalışma, müzakereci demokrasi kuramını temel alarak, Türkiye’de 2018 yılında uygulanmaya başlanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni (CHS) demokratik meşruiyet, katılım ve iletişimsel rasyonalite bağlamında değerlendirmektedir. Müzakereci demokrasi, liberal demokrasilerin yaşadığı rasyonalite, meşruiyet ve katılım krizlerine çözüm olarak, herkesin özgürce katılabildiği akılcı ve eşitlikçi bir kamusal müzakere alanını esas alır. Habermas’ın iletişimsel eylem kuramı üzerine inşa edilen bu kuram, siyasal kararların meşruluğunu prosedürlerdeki açıklık, eşitlik ve katılım ilkelerine bağlamaktadır. Makale, CHS’nin yasama ve yürütme süreçlerinde müzakereci demokrasinin ilkeleriyle ne ölçüde örtüştüğünü analiz etmekte; kararname yetkisi, meclisin denetim gücünün azalması, parti liderliği ile yürütme arasında birleşmenin yol açtığı temsil sorunları gibi yapısal unsurların, demokratik müzakereyi zayıflatan etkisine dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, politika kurullarının potansiyeli vurgulanmakta ve politika kurullarının etkin bir şekilde çalıştırılması durumunda müzakereci demokrasi kuramının ilkeleri doğrultusunda CHS’nin iyileştirilebileceği ifade edilmektedir. Sonuç bölümünde ise CHS’nin müzakereci demokrasiye daha fazla yaklaşabilmesi için yasama denetiminin artırılması, bakan atamalarında ve üst kademe kamu yöneticilerinin atanmasında meclis onayı gibi reform önerileri sunulmaktadır. Bu çerçevede çalışma, CHS’nin demokratik meşruiyetini güçlendirmek için müzakereci demokrasi kuramının temel ilkelerine dayanan yapısal dönüşümlerin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Müzakereci Demokrasi , Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi , Habermas , Politika Kurulları

An Evaluation of the Presidential Government System from the Perspective of the Theory of Deliberative Democracy

Abstract

This study, based on the theory of deliberative democracy, evaluates the Presidential Government System (CHS), which began to be implemented in Türkiye in 2018, in the context of democratic legitimacy, participation, and communicative rationality. Deliberative democracy, as a response to the crises of rationality, legitimacy, and participation experienced by liberal democracies, is based on a rational and egalitarian public deliberation arena in which everyone can freely participate. This theory, built upon Habermas’s theory of communicative action, ties the legitimacy of political decisions to the principles of transparency, equality, and participation in procedures. The article analyzes the extent to which the CHS aligns with the principles of deliberative democracy in legislative and executive processes; it draws attention to the weakening effect of structural elements such as decree authority, the weakening of parliamentary oversight and representation problems arising from the merging of party leadership with the executive. Nevertheless, the potential of policy councils is emphasized and it is stated that the CHS can be improved in accordance with the principles of deliberative democracy if these councils are operated effectively. In the conclusion, reform proposals such as increasing parliamentary oversight and requiring parliamentary approval in the appointment of ministers and senior public officials are presented to bring the CHS closer to deliberative democracy. In this framework, the study reveals the necessity of structural transformations based on the fundamental principles of deliberative democracy in order to strengthen the democratic legitimacy of the CHS.

Keywords

Deliberative Democracy , Türkiye’s Presidential Government System (CHS) , Habermas , Policy Councils

References

• Akçakaya, M. ve İlhan, K. (2021). Bürokrasi-siyaset ilişkisi bağlamında başkanlık ve cumhurbaşkanlığı hükümet sistemlerinin incelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 589-624.
• Akçakaya, M. ve Özdemir, A. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve siyasal istikrar. Third Sector Social Economic Review, 53(3), 922.
• Akman, Ç. (2019). Policy councils in the presidential government system: An evaluation through social policy councils. Route Educational and Social Science Journal, 6.
• Benhabib, S. (1999). “Müzakereci bir demokratik meşruiyet modeline doğru”. İçinde S. Benhabib (Ed.), Demokrasi ve farklılık siyasal düzenin sınırlarının tartışmaya açılması (pp. 101-139). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Bulut, S. (2009). Üçüncü dönem demokrat parti iktidarı (1957-1960): Siyasi baskılar ve tahkikat komisyonu. Gazi Akademik Bakış(04), 125-147.
• Button, M. ve Mattson, K. (1999). Deliberative democracy in practice: Challenges and prospects for civic deliberation. Polity, 31(4), 609-637.
• Can, O. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki rejimi anayasa mahkemesi yaklaşımı. Anayasa Yargısı, 37(1), 133-192.
• Cohen, J. (1997a). “Deliberation and democratic legitimacy”. İçinde J. Bohman, Rehg, William (Ed.), Deliberative democracy: Essays on reason and politics (pp. 67-93). London: The MIT Press.
• Cohen, J. (1997b). “Procedure and substance in deliberative democracy”. İçinde J. bohman, Rehg, William (Ed.), Deliberative democracy: Essays on reason and politics (Vol. 95, pp. 407-439). London: The MIT Press.
• Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi teorileri ve toplumsal hareketler.(çev.). Ankara: Dipnot Yayinlari.
• Dağıstanlı, H. C. ve Sarica, A. (2025). Cumhurbaşkanlığına bağlı ofis ve politika kurullarına ilişkin düzenlemeler Resmi Gazete'de. Erişim: 06.07.2025, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskanligina-bagli-ofis-ve-politika-kurullarina-iliskin-duzenlemeler-resmi-gazetede/3522186
• Demirbağ, C. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama organı, yasama süreci ve yasama sürecinde yasama-yürütme İlişkisi. Yasama Dergisi(39), 13-50.
• Erdoğan, M. (2012). Müzakereci demokrasi ve sınırları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 25-43.
• Erdoğan, M. (2016). Başkanlık sistemi, Latin Amerika tecrübesi ve Türkiye. Liberal Perspektif Analiz.
• Gözler, K. (2000). Türk anayasa hukuku. Bursa :Ekin Kitapevi.
• Gözler, K. (2016). Elveda kuvvetler ayrılığı, elveda anayasa 10 aralık 2016 tarihli anayasa değişikliği teklifi hakkında bir eleştiri. Ankara Barosu Dergisi(4), 25-36.
• Gözler, K. (2017). Cumhurbaşkanlığı sistemi mi, başkanlık sistemi mi, yoksa neverland sistemi mi? 16 nisan’da neyi oylayacağız? Türk Anayasa Hukuku Sitesi, http://www. anayasa. gen. tr/neverland. htm (Erişim tarihi: 07.09. 2020).
• Gözler, K. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin uygulamadaki değeri: Bir buçuk yıllık bir bilanço. Türk Anayasa Hukuku Sitesi.
• Gül, H. (2018a). 1923'ten 2018'e Türkiye'de hükümet sistemi. İstanbul: Efe Akademi.
• Gül, H. (2018b). 1982 Türkiye cumhuriyeti anayasası’nda cumhurbaşkanlığı’nın denge–denetleme makamı olarak analizi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 122-136.
• Gülener, S. ve Miş, N. (2017). Cumhurbaşkanlığı sistemi. Seta Analiz, 190, 7-25.
• Habermas, J. (1995). Kamusal alan: Ansiklopedik bir makale. Birikim Dergisi, 70, 62-66.
• Habermas, J. (1997). Popular sovereignty as procedure. İçinde J. Bohman, Rehg, William (Ed.), Deliberative democracy: Essays on reason and politics (pp. 35-65). The MIT Press.
• Habermas, J. (2005). Concluding comments on empirical approaches to deliberative politics. Acta politica, 40(3), 384-392.
• Kazancı, M. (2014). Against habermasian de(a)liberation. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi(18), 173-188.
• Menek, A. (2016). 28 şubat: Postmodern darbe. Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi(2), 138-149.
• Mouffe, C. (1999). Deliberative democracy or agonistic pluralism? Social research, 745-758.
• Özcan, F. Y. (2011). Birinci Büyük Millet Meclisi’nde muhalefet: İkinci grup. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi(1), 33-54.
• Özer, Y. (2015). Ab’ye üyelik sürecinde Türkiye’de demokratikleşme. Marmara Üniversitesi Avrupa Araştırmaları Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 23(2), 143-168.
• Öztürk, N. K. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin temel dinamikleri. ASSAM uluslararası hakemli dergi, 6(15), 69-87.
• Pustu, Y. (2007). Osmanli-Türk devlet geleneğinde modernleştirici unsur olarak bürokratik elitler. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 197-214.
• SDE. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde teşkilat şeması nasıl olacak? Erişim: 04.07.2025, https://www.sde.org.tr/siyaset/cumhurbaskanligi-hukumet-sisteminde-teskilat-semasi-nasil-olacak-haberi-5647
• Sevinç, M. (2002). Güncel gelişmelerin işığında, 1982 anayasasına göre cumhurbaşkanı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(02).
• Sobacı, M. Z. ve Köseoğlu, Ö. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst kademe yöneticiler. İstanbul: Seta Yayınları.
• Sobacı, M. Z., Miş, N. ve Köseoğlu, Ö. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim modeli ve cumhurbaşkanlığı teşkilatı. Seta Perspektif, 206, 1-6.
• Tunç, H. (2008). Demokrasi türleri ve müzakereci demokrasi kavramı. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 1113-1132.
• Ün, L. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin türk kamu maliyesine etkisi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 299-315.
• Yayla, A. (2017). Anayasa değişiklik teklifine kısa bir bakış. Liberal Düşünce Dergisi(85), 121-136.
• Yıldırım, M. (2019). Sivil-asker uyumunun anayasa yapım siyasetine etkisi: 1971-1973 anayasa değişiklikleri. Liberal Düşünce Dergisi, 24(93), 35-58.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1&MevzuatTur=19&MevzuatTertip=5