Cumhuriyetin 100. Yılında Heykel Tarihimize Kısa Bir Bakış: Türkiye’deki Yerel Yönetimlerin Heykel Sanatıyla İlişkisi

Year 2023, Issue: 5, 14 - 22, 29.09.2023

Görkem Kutluer

https://doi.org/10.5152/ArtIcon.2023.2301

Abstract

Bu makalenin amacı Türkiye’deki yerel yönetimlerin heykel sanatı ile ilişkisini ele almak ve konuyla
ilgili yanlış uygulamalara dikkat çekmektir. Son yıllarda hemen tüm kentlerimize belediyeler tarafından
yerleştirilen yöresel ürünlerin devasa sembolleri görüntü kirliliği yaratmasının yanı sıra,
kadim kentlerimizin doğal ve mimari dokusuna da ters düşmektedir. Bu aşamaya gelinirken geçilen
tarihsel süreci göstermek adına makaleye, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında heykel
sanatına verilen önem konusuyla başlanmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren heykel eğitimine
ve uygulamalarına ayrılan devlet olanakları Giriş bölümünde kısaca anlatılmış, ardından
1950’lerde zedelenen kültür-sanat politikalarına değinilmiştir. Belediyeler tarafından düzenlenen
taş heykel sempozyumlarının zayıf yönlerinin de belirtildiği bu çalışmada, kent ve kasaba meydanlarına
yerleştirilen kitsch temsiliyet nesneleri sorunu tartışılmıştır. Cumhuriyetin 100. yılında
kentlerimizdeki heykel uygulamalarının yarattığı kimliksizlik probleminin çözümü için alınabilecek
önlemler ve tartışılabilecek bazı konu başlıkları, son bölümde öneriler halinde sunulmuştur.

Keywords

Kitsch, yerel yönetimler, belediye heykelleri, heykel, kent sembolleri

A Brief Overview of Our Sculpture History in the 100th Anniversary of the Republic: Perspective of Turkey’s Local Governments in Sculpture

Abstract

The aim of this article is to address the viewpoint of Turkey’s local governments on sculpture and
to draw attention to misapplications on the subject. In addition to the ugliness created by the
gigantic symbols of local products placed in almost all our cities by municipalities in recent years,
it also contradicts the natural and architectural texture of our cities. In order to show the historical
process that has passed through this stage, the article begins with the importance given to
the art of sculpture in the founding years of the Republic of Turkey. State facilities allocated to
sculpture education and its practices since the first years of the Republic are briefly explained
in the “Introduction” section, and then the damaged culture–art policies in the 1950s are mentioned.
The problems of the stone sculpture symposiums organized by the municipalities are also
mentioned, and the problem of kitsch representation objects placed in city and town squares
is discussed. The measures that can be taken to solve the problem of anonymity created by the
sculpture practices in our cities and some topics that can be discussed are presented as suggestions
in the last section.

Keywords

Kitsch, local governments, municipal sculptures, sculpture, urban symbols

References

• Akyürek, F. (1999). Cumhuriyet döneminde heykel sanatı. Cumhuriyet’in renkleri, biçimleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları-Tarih Vakfı.
• Aksoy, M. (2002). Heykel Oburu. (Söyleşi, A. Engin). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alibeyköy Mısır Heykeli: Orhan Albaş https ://se hirhe ykell eri.c om/?s =mısı r. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• Altunöz, A. (2019). Kent bağlamında heykel sempozyumları ve kamu kurumları. Sanat ve Tasarım Dergisi, (24), 51–67. https ://de rgipa rk.org.tr/ tr/pu b/san atvet asari m/iss ue/51 009/6 65607 . Erişim Tarihi: 17.05.2023
• Bazlama Heykeli: Kızılcahamam Belediyesi https ://se hirhe ykell eri.c om/?s =bazlama
• Belediye Kanunu, Belediyenin görev ve sorumlulukları. https ://www.mevzuat. gov.t r/mev zuat? Mevzu atNo= 5393& Mevzu atTur =1&Me vzuat Terti p=5 (Erişim Tarihi: 17.05.2023)
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de çağdaşlaşma. (Yayına Hazırlayan, A. Kuyaş). Yapı Kredi Yayınları.
• Gain Orijinal, 2022. Aslı İnandık ile Heykel Mi? (İçerik Direktörü: Ç. Oskay) Gain Medya/Yapımcı Ulaş Elgin. Yapım: Hokus. Gemlik Zeytin Heykeli: Gemlik Ticaret Borsası-Sinan Reklamcılık. Erişim Tarihi: 12.06.2023.
• Germaner, A. T. (1999). Cumhuriyetimizin 75. Yılında, Ülkemizde “Heykel” Olgusuna Genel Bir Bakış. Cumhuriyet’in Renkleri, Biçimleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları-Tarih Vakfı.
• Gezer, H. (1973). heykel ve anıtları, Türkiyemiz 50. Yıl Özel Sayısı, Yıl:4, Sayı:11. Ak Yayınları.
• *Görsel Kaynakçası’nda belirtilmeyen görseller yazarın kendi arşivindendir. https ://se hirhe ykell eri.c om/ge mlik- ticar et-bo rsasi -tara finda n-yap tiril an/. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. Selahattin Giz, “Cumhuriyet Anıtı’nın TBMM Başkanı Kâzım (Özalp) Paşa tarafından açılışı”. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu. https ://ar tsand cultu re.go ogle. com/ a sset/ cumhu riyet -anıtı’n ın-tb mm-ba şkanı -kâzı m-Öza lp-pa şa-ta rafın dan-a çılış ı-sal ahadd in-gi z/ggH vK-Ij mhTUB g?hl= tr. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• Kovan, N. (2013). DHA (06.02.2013) https ://ww w.hur riyet .com. tr/gu ndem/ uc-ki z-hey keli- saldi riya- ugrad i-402 84566 . Erişim Tarihi: 11.07.2023.
• Kozanoğlu, C. (2018). Bıçkın ve ağlak. (Söyleşi, M. Cabas). Can Sanat Yayınları.
• Kulka, T. (2014). Kitsch ve sanat. Altıkırkbeş yayın.
• Milliyet (2016). Ordu’da heykeller kaldırılıyor. https ://ww w.mil liyet .com. tr/ ye rel-h aberl er/or du/or du-da -heyk eller -kald irili yor-1 12781 84. Erişim Tarihi: 17.05.2023.
• Özkul, İ. (2014). Belediye başkan adaylarının eğitim Karnesi. https ://ww w.dun ya.co m/kos e-yaz isi/b eledi ye-ba skan- adayl arini n-egi timkarnes i/195 24. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• Özkarabekir, C. Cumhuriyet Anıtı’nın hikayesi. Cengiz Kahraman arşivi, Dr. Tuna Yılmaz Arşivi, İst dergi sayı 002. https ://www.istdergi.com/ sehir /mima ri/cu mhuri yet-a nitin in-hi kayes i (Erişim Tarihi: 15.06.2023)
• Rodin, A. (2006). Düşünce kıvılcımları (A. Sönmezay, Çev). Alkım Yayınevi. Saat Kuleleri. https ://ww w.ntv .com. tr/tu rkiye /gire sunda -saat-kule si-ta rt i s m asi,X SDB40 gHzkS STpio oKZjo Q. Erişim Tarihi: 11.06.2023. Ülkü Milli Kültür Dergisi, 1942. Cilt: 2, Sayı: 19. Basım Tarihi: 1 Temmuz 1942. Zerbamat.
• Yalçın, R. (2019). DHA (07.12.2019). “Tekirdağ’ın heykel ve tabloları müzayede ile satılacak”. https ://ww w.dha .com. tr/gu ndem/ tekir dagin -heyk el-vetabl olari -muza yede- ile-s atila cak-1 74135 2. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• YSK (2019). İl ve İlçe seçim kurulları tarafından ilan edilen kesinleşmiş aday listeleri. Mahalli İdareler Genel Seçimleri. https ://ww w.ysk .gov. tr/tr /31-m art-2 019-m ahall i-i̇dareler-secimi/77916. Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• Yüksek Öğretim Bilgi Yönetim Sistemi. (2023). https ://is tatis tik.y ok.go v.tr. Erişim Tarihi: 28.07.2023.