Biyofilik Kavramının Hastane Yapıları Bağlamında Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 87 - 99

Ercan Aksoy , Gökhan Genç

https://doi.org/10.51764/smutgd.1750433

Abstract

İnsan yaşam alanları ile doğanın bütünleşmesine yönelik yaklaşımlar geliştiren biyofilik tasarım çalışmaları günümüzde giderek artmaktadır. Bu artışta doğal koşullardan uzaklaşan şehirlerin insan üzerindeki olumsuz etkisi önemlidir. Son zamanlarda artan bir biçimde biyofilik mimari tasarımlar kapsamında modern tasarım yaklaşımları geliştirilmektedir. Bunların başında hastane yapıları gelirken hastaların tedavisi için tasarlanan hastane yapıları işlevi gereği çağımıza ışık tutan zengin içerikler barındırırlar. Bu çerçevede çalışmada Osmanlı devletinin kuruluş, yükseliş ve yıkılış öncesi son dönemlerinde inşa edilmiş üç yapının biyofilik tasarım kriterleri açısından analizlerinin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. Analizlerle farklı dönemlerde inşa edilmiş yapıların arasındaki farklılıklar/değişikliklerin tespiti yapılmış ve günümüze yönelik faydalı olabilecek yaklaşımlar ortaya konmuştur. Değerlendirmede uzun yıllar hüküm sürmüş Osmanlı devletinin kuruluş döneminden Yıldırım Darüşşifası, yükselme döneminden 2. Beyazıt darüşşifası ve yıkılışa yakın son dönemlerinden Dedeağaç Gureba Hastanesi alan çalışması olarak seçilmiş biyofilik tasarım kriterleri kapsamında analiz edilmiştir. Çalışmada, 2. Beyazıt Darüşşifasının Yıldırım Darüşşifasına göre daha yoğun biyofilik yaklaşımları ihtiva ettiği Gureba Hastanesi’nin ise kısmi biyofilik tasarım yaklaşımlarını barındırdığı anlaşılmaktadır.

Keywords

mimarlık , biyofilik tasarım , darüşşifa , hastane , tarihi yapı

Evaluation of the Concept of Biophilic Design in the Context of Hospital Buildings

Abstract

Biophilic design studies, which aim to integrate human living spaces with nature, have increased in recent years. This rise is largely due to the negative effects of urban environments that have distanced people from natural conditions. Modern design approaches are now increasingly being developed within the scope of biophilic architecture. Among the most prominent applications of these approaches are hospital buildings, which are designed for healing and reflect the characteristics of their time. In this context, the study analyzes three hospitals from the founding, rise, and late periods of the Ottoman Empire in terms of biophilic design criteria. Through these analyses, changes and differences among structures built in different periods were identified, and suggestions were made for beneficial contemporary approaches. For the evaluation, the Yıldırım Darüşşifa from the founding period, the II. Beyazıt Darüşşifa from the rise period, and the Dedeağaç Gureba Hospital from the late Ottoman period were selected as case studies. The findings reveal that the II. Beyazıt Darüşşifa displays more intensive biophilic features compared to the Yıldırım Darüşşifa, while the Gureba Hospital includes biophilic elements only partially. The study highlights the potential value of historical design principles for informing modern healthcare architecture.

Keywords

architecture , biophilic design , darüşşifa , hospital , historical building

References

• Aksoy, Z. (2021). İyileştiren mimarlık: Anadolu Darüşşifalarindaki biyofilik unsurlar üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alimoglu, M. K. ve Dönmez, L. (2005). Daylight exposure and the other predictors of burnout among nurses in a University Hospital. International Journal of Nursing Studies, 42(5), 549-555. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2004.09.001
• Browning, W. D., Ryan, C. O. ve Clancy, J. O. (2014). Patterns of biophilic design. New York: Terrapin Bright Green LLC.
• Coşkun, H. (2023). II. Bayezid Darüşşifasından başlayarak, Osmanlı'da ruh sağlığı anlayışı ve tedavi yöntemleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Cantay, G. (2014). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çetin, O. (2006). İlk Osmanlı Hastanesi Bursa Yıldırım Darüşşifası (Bursa Mahkeme Sicillerine Göre). İstanbul: Göz Nurunu Koruma Vakfı Yayınları.
• Çetintaş, S. (1952). Türk mimari anıtları Osmanlı Devri, Bursa’da Murad I ve Bayezid I binaları. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/88439
• Edirne İl Kültür Turizm Müdürlüğü. (2024, Kasım). Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi. https://edirne.ktb.gov.tr/TR-90111/sultan-ii-bayezid-kulliyesi-saglik-muzesi.html
• Fromm, E. O. (1964). The heart of man. New York: Harper & Row Publishers.
• Frumkin, H. (2001). Beyond toxicity. Human health and the natural environment. American Journal of Preventive Medicine, 20(3), 234–240. https://doi.org/10.1016/S0749-3797(00)00317-2
• Google Earth. (2024). Dedeağaç Gureba Hastanesi resimleri.
• Google Earth. (2024). Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi resimleri.
• Heerwagen, J. ve Gregory, B. (2008). Biophilia and sensory aesthetics. Judith Heerwagen and Martin Mador Stephen R. Kellert (Ed.), Biophilic design: The theory, science and practice of bringing buildings to life. 227-241. New York: John Wiley & Sons.
• İrfanoğlu, H. İ. ve Leyla, S. (2022). Biyofilik tasarım kriterlerinin mekanlar üzerinden değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 21(41), 95-116. https://doi.org/10.55071/ticaretfbd.1115254
• İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı. (2024, Kasım). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90624---0002.jpg
• İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı. (2024, Kasım). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90624---0003.jpg
• İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı. (2024, Kasım). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90624---0004.jpg
• İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı. (2024, Kasım). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90624---0005.jpg
• Joye, Y. (2007). Architectural lessons from environmental psychology. The case of biophilic architecture. Review of General Psychology, 11(4), 305–328. https://doi.org/10.1037/1089-2680.11.4.305
• Joye, Y. ve De Block, A. (2011). 'Nature and I are two': A critical examination of the biophilia hypothesis. Environmental Values, 20(2), 189-215. https://doi.org/10.3197/096327111X12997574391724
• Kahn, P. H. (1997). Developmental psychology and the biophilia hypothesis: children’s affiliation with nature. Developmental Review, 17(1), 1-61. https://doi.org/10.1006/drev.1996.0430
• Kellert, S. R. (2006). Building for life: Designing and understanding the human-nature connection. Renewable Resources Journal, 24(2), 8-11.
• Kellert, S. & Calabrese, E. (2015). The practice of biophilic design. New York: Terrapin Bright Green LLC.
• Kellert, S., Heerwagen, J. & Mador, M. (2008). Biophilic design: The theory, science and practice of bringing buildings to life. New York: John Wiley and Sons.
• Kellert, S. R., Heerwagen, J. & Mador, M. (2011). Biophilic design: the theory, science and practice of bringing buildings to life. New York: John Wiley and Sons.
• Kellert, S. & Wilson, E. (1993). The biophilia hypotesis. Washington: Island Press.
• Özdemir, İ. (2024). Osmanlı'nın ilk hastanesi "Yıldırım Darüşşifası" göz hastalarına şifa dağıtıyor. https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/osmanlinin-ilk-hastanesi-yildirim-darussifasi-goz-hastalarina-sifa-dagitiyor/146
• Salt Araştırma. (2024, Kasım). Edirne Beyazıt Külliyesi medrese ve darüşşifanın planı. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/83007
• Sevinç Kayıhan, K., Özçelik Güney, S. ve Ünal, F. C. (2018). Biophilia as the main design question in architectural design studio teaching. Megaron, 13(1), 1-12. http://dx.doi.org/10.5505/megaron.2017.59265
• Şengül, E. (2008). Kültür tarihi içinde müzikle tedavi ve Edirne Sultan II. Bayezid Darüşşifası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Türkiye Kültür Portalı. (2024, Kasım). İkinci Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi – Edirne. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/edirne/gezilecekyer/iibeyazid-kulliyesi-saglik-muzesi
• Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420-421. https://doi.org/10.1126/science.6143402
• Wilson, E. O. (1984). Biophilia. Massachusetts: Harvard University Press.
• Wilson, E. O. (1996). In search of nature. Massachusetts: Harvard University Press.
• Yazıcı Metin, N. (2019). Osmanlı’da Gureba Hastanaleri: Canik / Samsun Gureba Hastanesi’nin inşa süreci ve kitabesi. TÜBA-KED, (19), 47-54. https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.19.003
• Yazıcı Metin, N. (2020). Osmanlı’nın son döneminde bir kasaba hastanesi: inşa süreci ve mimarisiyle Dedeağaç Gurebā Hastanesi. Sanat Tarihi Dergisi, 29 (2), 945-961.