Eleştiri Metinleri Üzerinden Toplumsal Kimlik Okumaları

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 2, 63 - 83, 01.04.2013

Ayşe Azman Nalan Yetim

Öz

The aim of this study is analysing axises which define identity seeking towards Turkish society in essays on plastic arts. In this context, essays of critic are made dependent on a qualitative analysing and the axises about identity problem are determined. The East - West dichotomy is accepted as an exist which surrounds the plastic arts in this study. The understanding that problematic of the adaptation - articulation to West civilization determines, and aims to reach universality from nationality in art, constructs the first axis of the study. The second axis becomes concrete in tendency which gives priority to ethnic identities fed by national culture instead of national identity, and internationalisation in art. The study is categorized as two pe- riods that the year between 1950-80 is the first axis, and the years after 1980 is the second axis. According to evaluations got by essays which are analyzed in this study, the identity seeking of Turkish plastic arts concretize in context of form and subject is continued to taken up as a civilization problem in context of continuity although concepts and definitions change. In definitions of social identity which are evaluated by both national identity and locality context, Western criterions are the basic reference points.

Anahtar Kelimeler

Social Identity, National Art, Art Critic, Modern Turkish Art.

Eleştiri Metinleri Üzerinden Toplumsal Kimlik Okumaları

Öz

Bu çalışmanın amacı plastik sanatlar konulu metinlerde Türk toplumuna yönelik kimlik arayışını tanımlayan eksenleri tanımlamaktır. Bu bağlamda eleştiri metinleri nitel bir okumaya tabii tutularak kimlik sorununa ilişkin eksenler belirlenmiştir. Çalışmada Doğu - Batı dikotomisi plastik sanatları kuşatan bir çıkış noktası olarak kabul edilerek çalışmanın ilk eksenini sanatta ulusaldan evrensele erişmeyi hedefleyen, Batı uygarlığı ile uyum - eklemlenme sorunsalının belirlediği anlayış oluşturmuştur. İkinci eksen ise ulusal kimlik yerine yerel kültürden beslenen etnik kimlikleri ön plana taşıyan ve sanatta uluslararasılaşmayı önceleyen eğilimde somutlaştırılmıştır. Çalışma, dönemsel olarak 1950 - 80 yılları arası ilk eksen ve 1980 sonrası ikinci eksen olmak üzere iki dönem olarak kategorize edilmiştir. Çalışmada ele alınan metinlerden elde edilen değerlendirmelere göre Türk plastik sanatlarının biçimsel ve konu bağlamında somutlaşan kimlik arayışları, kavram ve tanımlar değişse dahi süreklilik bağlamında bir uygarlık sorunu olarak ele alınmaya devam etmektedir. Hem ulus kimliği hem de yerellik bağlamında değerlendirilen toplumsal kimlik tanımlarında Batı ölçütleri temel referans noktası durumundadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Kimlik, Ulusal Sanat, Sanat Eleştirisi, Çağdaş Türk Sanatı.

Kaynakça

• AKAY, Ali (2000), Sanatın Durumları, İstanbul: Bağlam Yayıncılık
• AKAY, Ali (2008), “90’lı Yıllarda Türkiye’de Çağdaş Sanat”, iç. Çağdaş Sanat Ko- nuşmaları (der. Levent Çalıkoğlu) İstanbul: yapı Kredi Yayınları, s. 17- 48
• AKAY, Ali (2009), Sanat Tarihi Sıra Dışı Bir Disiplin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı
• ATAY, Can ve Şener ÖZMEN (2005), “Çağdaş Sanatta Sanatın Hayat Olma Halle- ri”, iç. Çağdaş Sanat Konuşmaları1 ( der. Levent Çalıkoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.45- 89
• BERK, Nurullah. “Doğuda ve Batıda Resim Sevgisi”, (1958, 15Haziran), Vatan Ga- zetesi
• BERK, Nurullah (1981), Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı, İstan- bul: Tiglat Yayınları
• BERK, Nurullah ve Kaya ÖZSEZGİN (1983), Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi, Anka- ra: İş Bankası Yayınları
• ÇALIKOĞLU, Levent (2008), “ 90’lı Yıllarda Türkiye’de Çağdaş Sanat: Kırılma- Gerilim-Çoğulculuk, iç. Çağdaş Sanat Konuşmaları 3 (der. Levent Çalıkoğlu), İ s t a n b u l : Yapı Kredi Yayınları, s. 7-16.
• DUBEN, İpek (2007), Türk Resmi ve Eleştirisi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• EĞRİBEL, Eğribel (1994), Resim Sanatı ve Türk Resminde Batılılaşma Eğilimleri, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• EVİNER, İnci (2008), “90’lı Yıllarda Türkiye’de Çağdaş Sanat”, iç. Çağdaş Sanat Konuşmaları 3 ( der. Levent Çalıkoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.115- 141.
• GÖKALP, Ziya (1963), Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınları
• İPŞİROĞLU, Mazhar (2009), İslam’da Resim Yasağı ve Sonuçları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2. Baskı.
• KAÇMAZOĞLU, H.Bayram (1988), Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışma- lar, İstanbul: Birey Yayıncılık.
• KAHRAMAN, Hasan Bülent (2005), Sanatsal Gerçeklikler, Olgular ve Öteleri, İs- tanbul: Agora Kitaplığı, 3. Baskı.
• KAHRAMAN, Hasan Bülent (2008), “90’lı yıllarda Türkiye’de Çağdaş Sanat”, iç. Çağdaş Sanat Konuşmaları 3 ( der. Levent Çalıkoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 79- 114.
• KARAMUSTAFA, Gülsün (2008), “90’lı Yıllarda Türkiye’de Çağdaş Sanat”, iç. Çağdaş Sanat Konuşmaları 3 ( der. Levent Çalıkoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 49-78.
• KAYA, Çiğdem (2008), “Füsun Onur”, iç. Seksenlerde Türkiye’de Çağdaş Sanat: Yeni Açılımlar ( ed. İpek Duben ve Esra Yıldız ), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya - yınları, s. 36- 51.
• SÖNMEZ, Necmi (2006), Sanat Hayatı İçerir mi? İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• YILDIZ, Esra (2008), Giriş, iç. Seksenlerde Türkiye’de Çağdaş Sanat: Yeni Açılım- lar (ed. İpek Duben ve Esra Yıldız), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s.12-35.
• Tansuğ, Sezer (1976), Sanata Yaklaşım Eleştiri de Duyarlık Çağı, İstanbul: Künmat Yayınları.
• TANSUĞ, Sezer (1993), Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 3. Baskı.
• TANSUĞ, Sezer (1997), Çağdaş Türk Sanatına Temel Yaklaşımlar, Ankara: Bilgi yayınevi.
• YETKİN. Suat K. (1976), “Türk İslam Plastik Sanatlarının Estetiği”. Sanat Dünya- mız, No:5, s. 7-15.