TOPLUMSAL DIŞLANMA PRATİKLERİ ÜZERİNDEN TRABZON’DA ENGELLİ KADINLAR

Year 2017, Volume: 20 Issue: 2, 1 - 48, 21.10.2017

Nezahat Altuntaş Duman , Gülmelek Doğanay

https://doi.org/10.18490/sosars.345505

Cited By: 10

Abstract

Toplum, kendisini oluşturan bireylerden toplumsal
normlara uygun davranmasını bekler. Kendisinden beklenen rolleri yerine
getiren, kültürel normlara uygun bedenler toplumun devamlılığını sağlama noktasında
yeterli görülürlerken, söz konusu normların dışında kalan bedenler
ötekileştirilmekte ve toplumsal sistemin dışına itilmektedir. Bu bağlamda,
engelli bedenlerin sergiledikleri performanslar yetersiz görülmekte ve
engelliler için toplumun kıyısında yaşamak bir kader olmaktadır.

Yapılan çalışmalar kadın engellilerin, engelli
erkeklere kıyasla toplumsal dışlanma ve ayrımcılığı daha ağır yaşadıklarını
göstermektedir. Engelli olma durumu özellikle kadınların yaşadığı toplumsal cinsiyet
eşitsizliğini arttırmaktadır. Böylece toplum tarafından ideal
bedene sahip olmadığı düşünülen engelli kadının bedeni görünmez olmakta ve
toplumdan izole edilme sonucuyla karşılaşılmaktadır.

Bu çalışmanın amacı, Trabzon’da yaşayan engelli
kadınların toplumdan, toplumsal cinsiyet rollerinden, eğitim, ekonomi ve
siyaset alanlarından dışlanma süreçlerini analiz etmektir. Çalışmaya temel oluşturan veriler, Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı desteği ile KTÜ Kadın Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
tarafından gerçekleştirilen “Trabzon’da Engelli Kadınlar ve Toplumsal Cinsiyet
Eşitsizliği” projesi kapsamında yapılan saha araştırmasına dayanmaktadır. 

Keywords

Toplumsal Cinsiyet, Engelli Kadın, Toplumsal Dışlanma, Feminist Engellilik Araştırmaları, Engellilik Sosyolojisi

References

• Abu-Habib, L. (1997). Gender and Disability: Women’s Experiences in the Middle East. Oxford: Oxfam. Aral, N., Gürsoy, F. ve Bütün Ayhan, A. (2005). Engelli Kadına Yönelik Fiziksel İstismar. Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu, 29-30 Nisan 2005, Kocaeli, 30-35. Asch, A. (2001). Critical Race Theory, Feminism, and Disability: Reflections on Social Justice and Personal Identity, Ohio State Law Journal, Sayı: 62, 1-17. Asch, A. ve Fine, M. (1988). Introduction: Beyond Pedestals. Michelle Fine ve Adrienne Asch (der.), Women with Disabilities: Essays in Psychology, Culture and Politics içinde (s. 1-37). Philadelphia: Temple University. Barnes, C., vd. (2002). Introduction, Colin Barnes vd. (der.), Disability Studies Today içinde (s. 1-17). USA: Blacwell Publishers. Begum, N. (1992). Disabled Women and the Feminist Agenda, Feminist Review, Sayı: 40, 70-84. Burcu, E. (2007). Türkiye’de Özürlü Birey Olma: Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Burcu, E. (2015a). Türkiye’de Yeni Bir Alan: Engellilik Sosyolojisi ve Gelişimi, Sosyoloji Konferansları, Cilt:52, Sayı: 2, 319-341. Burcu, E. (2015b). Engellilik Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayınları. Burcu, E., Kamanlıoğlu, M. ve Şahin B. (2006). Özürlü Bireylerin Eş Seçiminde Yaşadıkları Sorunların Cinsiyete Göre Karşılaştırılması, Woman 2000, Cilt: 7, Sayı: 2, 3-30. Buz, S. ve Karabulut, A. (2015). Ortopedik Engelli Kadınlar: Toplumsal Cinsiyet Çerçevesinde Bir Çalışma. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, 25-45. Charlton, J. I. (2006). The Dimensions of Disability Oppression: An Overview, Lennard J. Davis (der.), The Disability Studies Reader içinde (s. 217-227). New York: Routeledge. Davis, L. J. (1995). Enforcing Normalcy: Disability, Deafness, and the Body. London/New York: Verso. Dhungana, B. M. (2006). The Lives of Disabled Women in Nepal: Vulnerability without Support. Disability and Women, Cilt: 21, Sayı: 2, 133-146. Ellis, A. ve Llewellyn, M. (1997). Dealing With Differences: Taking Action on Class, Race, Gender and Disability. Thousand Oaks, CA: Corwin Press. Emmett, T. ve Alant, E. (2006). Women and Disability: Exploring the Interface of Multiple Disadvantage. Development Southern Africa, Cilt: 23, Sayı: 4, 445-460. Engin, N., vd. (2005). Toplum Temelli Rehabilitasyon Programında Engelli Kadın Profilinin Değerlendirilmesi. Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu, 29-30 Nisan 2005, Kocaeli, 116-120. Ewing, D. W. (2002). Disability and Feminism: Goffman Revisited. Journal of Social Work in Disability and Rehabilitation, Cilt: 1, Sayı: 2, 73-82. Garland-Thomson, R. (1997). Extraordinary Bodies: Figuring Physical Disability in American Culture And Literature. New York: Columbia University Press. Garland-Thomson, R. (2002). Integrating Disability, Transforming Feminist Disability. NWSA Journal (Feminist Disability Studies), Cilt: 14, Sayı: 3, 1-32. Gerschick, T. J. (2000). Toward a Theory of Disability and Gender. Signs (Feminisms at a Millennium), Cilt: 25, Sayı: 4, 1263-1268. Goodley, D. (2011). Disability Studies: An Interdisciplinary Introduction. London: SAGE. Gürler, S. (2016). İnsan Hakları Bağlamında Engelli Kadınların Uluslararası Hukukta Korunması ve Türkiye Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hall, K. Q. (2011a). Reimagining Disability and Gender Through Feminist Studies: An Introduction, Kim Q. Hall (der.), Feminist Disability Studies içinde (s. 1-10). Bloomington: Indiana University Press. Hanna, W. J. ve Rogovsky, B. (1991). Women with Disabilities: Two Handicaps Plus. Disability, Handicap & Society, Cilt: 6, Sayı: 1, 49-63. Kahraman Güloğlu, F. (2015). Türkiye’de Engelli Hakları Alanında Yeni Bir Örgütlenme Engelli Kadın Hareketi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 39, 477-489. Kamanlıoğlu, M. (2007). Feminist Perspektifte Özürlü Kadına Bakışın Sosyolojik Değerlendirmesi Üzerine Kuramsal Bir Çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Karataş, K. ve Gökçearslan Çifçi, E. (2010). Türkiye’de Engelli Kadın Olmak: Deneyimler ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Woman Studies Special Issue), Cilt: 3, Sayı: 13, 147-153. Karadeniz Teknik Üniversitesi Kadın Araştırmaları ve Merkezi (2015). Trabzon’da Engelli Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Araştırması. Trabzon. Kittay, E., Silvers, S. ve Wendell, S. (Der.). (2001). Special Issue: Feminism and Disability I. Hypatia, Cilt: 16, Sayı: 4. Kittay, E., Silvers, S. ve Wendell, S. (Der.). (2002). Special Issue: Feminism and Disability II. Hypatia, Cilt: 17, Sayı: 3. Küçükkaraca, N. (2005). Feminizm ve Engelli Kadın, Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu, 29-30 Nisan 2005, Kocaeli, 49-52. Lloyd, M. (2001). The Politics of Disability and Feminism: Discord or Synthesis? Sociology, Cilt: 35, Sayı: 3, 715-728. Lonsdale, S. (1990). Women and Disability: The Experience of Phisical Disability Among Women. London: Palgrave Macmillan. Masson, D. (2013). Femmes et Handicap. Recherches Féministes, Cilt: 26, Sayı: 1, 111-129. Meekosha, H. ve Dowse, L. (1997). Enabling Citizenship: Gender, Disability and Citizenship in Australia. Feminist Review, Cilt: 57, Sayı: 1, 49-72. Meekosha, H. (2004). Gender and Disability. Sage Encyclopaedia of Disability içinde (s. 2-14). http://socialwork.arts.unsw.edu.au/ (Erişim tarihi: Nisan 2015). Meekosha, H. (2008). Contextualizing Disability: Developing Southern/Global Theory, 4th Biennial Disability Studies Conference, Lancaster University, s. 1-20. Özdemir, D. K. (2010). Ortopedik Engelli Kadınların Sorun ve Beklentileri: Tuzla İlçesi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sanıyaman, S. (t.y.). Engelli Kadınların Aile Yaşam Kalitesi: Yaşam Kalitesini Belirleyen Öznel Göstergelerin Engelli Kadınların ve Ailelerinin Bakış Açısıyla Değerlendirilmesi. Devam eden Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Schriempf, A. (2001). Refusing the Amputated Body: An Interactionist Bridge for Feminism and Disability. Hypatia (Feminism and Disability), Cilt: 16, Sayı: 4, 53-79. Shakespeare, T. (2006). The Social Model of Disability, Lennard J. Davis (der.), The Disability Studies Reader içinde (s. 197-204). New York: Routeledge. Thomas, C. (2002). Disability Theory: Key Ideas, Issues and Thinkers, Colin Barnes vd. (der.), Disability Studies Today içinde (s. 38-57). USA: Blacwell Publishers. Topçubaşı F. ve Arıkan, Ç. (2005). Türkiye’de Görme Engelli Kadınların Konumu: Genel Bir Değerlendirme, Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu, 29-30 Nisan 2005, Kocaeli,76-82. Tören, Z. (2014). Kamuda Çalışan Engelli Kadınların Problemleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Turhan, S. (2014). Biz de Varız. Belgesel Film. TÜİK (2002). Türkiye Özürlüler Araştırması. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. TÜİK (2011). Nüfus ve Konut Araştırması. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. Vernon, A. ve Swain, J. (2002). Theorizing Divisions and Hierarchies: Towards a Commonality or Diversity? Colin Barnes vd. (der.), Disability Studies Today içinde (s. 77-97). USA: Blacwell Publishers. Wendell, S. (1989). Toward a Feminist Theory of Disability, Hypatia (Feminist Ethics & Medicine, Cilt: 4, Sayı: 2, 104-124.