KÜLTÜREL KİMLİK İNŞASI VE BELLEK: ANTAKYALI ORTODOKS HRİSTİYAN KADINLAR VE GENÇLER

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 2, 254 - 277, 29.04.2022

Zerrin Arslan Şule Can

https://doi.org/10.18490/sosars.1111370

Cited By: 1

Öz

Antakya (Hatay), etnik ve dinsel anlamda farklı toplulukların bir arada yaşadığı, Türkiye’de sıklıkla ‘hoşgörü kenti’ olarak dile getirilen kozmopolit sınır kentlerinden biridir. Antakya ve çevresinde yaşayan ve kadim bir topluluk olan Arapça ibadet eden Rum Ortodoks Hristiyanlar, Antakya dışına yaşanan göçler ve güncel toplumsal sorunlar nedeniyle nüfusu azalmış bir grup olup kültürel kimlik ve kolektif bellek açısından devamlılığını sürdürme mücadelesi içindedir. Bu çalışma Antakyalı Ortodoks Hristiyanların etno-dinsel kimliklerinin toplumsal inşası ve gündelik yaşamda kültürel belleklerini kadın ve gençler aracılığıyla aktarma biçimlerini ve deneyimledikleri toplumsal sorunları anlamaya ve açıklamaya çalışmaktadır. Derinlemesine görüşme ve katılımcı gözlem gibi etnografik yöntemler kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışma iki temel soruya odaklanmaktadır: 1. Günümüzde Antakya’da yaşayan Ortodoks Hristiyanlar etno-dinsel kimliklerini ve kültürlerini nasıl tanımlamakta ve aktarmaktadırlar? 2. Antakyalı Ortodoks Hristiyan cemaatinde, özellikle kadın ve gençler arasında, kültürel belleklerini, anlama ve anlatma biçimleri nelerdir? Teorik anlamda kültürel bellek ve etnik sınırlar yaklaşımları kullanılarak, bu araştırmada Antakyalı Ortodoksların kültürel bellek aktarımı ile hatırlama biçimlerinde kadının yeri ve rolü, belleğin gençler ve çocuklara aktarımı, dinsel ritüeller, isim koyma, miras ve karma evlilikler üzerinden ele alınarak tartışılmıştır. Bu araştırma kapsamında toplam 48 derinlemesine görüşme, dört odak grup görüşmesi ve etnografik çalışma Antakya, Altınözü, Arsuz, İskenderun ve Samandağ ilçelerinde Nisan 2016-Aralık 2021 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Antakyalı Ortodoksların, kadınları ve gençleri modern gündelik hayatta yaşanan değişim ve dönüşüme rağmen kültürel belleğin aktarımında en önemli özneler olarak gördüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Antakyalı Ortodoks Hristiyanlar, Kültürel Kimlik, Kültürel Bellek, Ortodoks Kadınlar, Ortodoks Gençler.

Kaynakça

• Akdemir, S. (2002). Geçmişte ve günümüzde Türkiye’deki Süryani Kiliseler. Dinler Tarihi Araştırmaları III, Ankara: Dinler Tarihi Yayınları Derneği.
• Akyüz, S. ve Tursun, Ö. (2019). When Syrian ‘girls’ meet Turkish ‘boys’: Mapping gendered stories of mixed marriages. Middle East Critique, 28:1, 29-49, doi: 10.1080/19436149.2018.1549215
• Akyol Demirci, E. (2009). The role of memory in the historiography of Hatay: Strategies of identity formation through memory and history. VDM: Verlag.
• Aktar, A. (1996). Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan ‘Türkleştirme’ politikaları. Tarih ve Toplum, 156, 4-18.
• Altaş, T. (2018). The Formation of hybrid identity of the Kurds and the Turks through interethnic marriages in Turkey. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Anderson, B. (1995/1983). Hayali cemaatler. (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis.
• Appadurai, A. (1996). Modernity at large: Cultural dimensions of globalization. Minneapolis: Minnesota University Press.
• Arslan, Z. (2021). Suriye iç savaşı etkisinde sınır, göç ve gündelik yaşam: Hatay örneği. İ. Kalaycı ve G. Kalmış (Ed.). Kökenler ve göçler içinde (s. 457-486). İstanbul: Kutlu.
• Arslan, Z. ve Oflazoğlu, S. (2017). Antakya’da yaşayan Arap (Rum) Hristiyanlar. Hatay: Ortadoğu Arap Halkları Araştırma Enstitüsü.
• Assmann, J. (2001). Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (A. Tekin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Atiya, S. A. (2005). Doğu Hıristiyanlığı tarihi. (N. Hiçyılmaz, Çev.), İstanbul: Doz Yayınları.
• Bal, Ö. (2006). Memory, identity, home. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Bali, R. N. (2020). Cumhuriyet yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme serüveni 1923-1945. İstanbul: İletişim.
• Bali R. N. (2021). Musa’nın evlatları Cumhuriyet’in yurttaşları. İstanbul: İletişim.
• Balkanlıoğlu, M. A. (2011). Influence of Alevi- Sünni intermarriage on the spouses’ religious affiliation. The Journal of International Social Research, 4(19). 298-316.
• Balkanlıoğlu, M. A. (2012). Alevi-Sünni evliliklerinin aile ilişkileri ile çocuk yetiştirme üzerine etkileri ve sosyal damgalanma. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 62, 163-182.
• Barth, F. (2001/1969). Etnik gruplar ve sınırları: Kültürel farklılığın toplumsal organizasyonu. (A. Kaya ve S. Gürkan, Çev.). İstanbul: Bağlam.
• Beylunioğlu, A. ve Kaymak, Ö. (2021). “Kısmet Tabii…” İstanbul’un Rum, Yahudi ve Ermeni toplumlarında karma evlilikler. İstanbul: İstos.
• Braude, B. (1982). Foundation Myths of the Millet System. B. Braude ve B. Lewis (Ed.), Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a plural society içinde (s. 69-88). Teaneck: Holmes&Meier Publishers.
• Can, Ş. (2011). Nusayrilik: Sır ve direniş. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Can, Ş. ve Arslan, Z. (2018). Antakya’da Rum (Arap) Hıristiyan Kimliğinin görünürlük biçimleri. Haris Rigas (Ed.) Üç milliyetçiliğin gölgesinde kadim bir cemaat: Arapdili Doğu Ortodoksları içinde (s. 71-142) İstanbul: İstos.
• Carrithers, M. (2000). Fieldwork. A. Barnard ve J. Spencer (ed.) Encyclopedia of social and cultural anthropology içinde (s. 229-231). London: Routledge,
• Collet, B. (2012). Mixed couples in France. Revista de Sociologica, 97(1), 61-77.
• Collet, B. ve Santelli, E. (2012). The Choice of mixed marriage among the second generation in France. Revista de Sociologica, 97(1), 93-112.
• Connerton, P. (1999/1992). Toplumlar nasıl anımsar? (A. Şenel, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Cornell, S. ve Hartmann, D. (1998). Ethicity and race: Making identities in a changing world. Thousands Oaks, CA: Pine Forge.
• Cresswell, J. W. (2017). Araştırma deseni. (S. B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten.
• Dağtaş, S. (2012). Tolerated Identities: Secularism, Religious Pluralism and Nationalism in Antakya, Turkey. S. H. Boyd ve M. A.Walter (Ed.), Cultural Difference and Social Solidarity Critical Cases içinde (s. 135-148). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing.
• Demir, A. (1996). Çağlar içinde Antakya, İstanbul: Akbank.
• Deniz, A. (2018). Rusya-Türkiye göç sistemi: İstanbul’da karma evlilikler ve ulusaşırı pratikler. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Doğruel, F. (2005). İnsaniyetleri benzer: Hatay’da çoketnili ortak yaşam kültürü. İstanbul: İletişim.
• Donnan, H., ve Wilson, T. M. (2002/1999). Sınırlar: Kimlik, ulus ve devletin uçları (Z. Yaş, Çev.). Ankara: Ütopya.
• Duman, L. (2016). Vatan’ın Son Parçası: Hatay’daki uluslaştırma politikaları. İstanbul: İletişim.
• Gearing, J. (1995). Fear and loving in the West Indies: Research from the heart (As well As the mind). D. Kulick ve M. Willson (Ed.) Taboo içinde (s. 186–218). London: Routledge.
• Geertz, C. (1963). Peddlers and princes: Social change and economic modernization in two Indonesian towns. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Güngören, A. (1998). Cadıların günbatımı. İstanbul: Yol.
• Glesne, C. (2015/1992). Nitel araştırmaya giriş. (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu Çev.). Ankara: Anı.
• Halbwachs, M. (1980/1968). The collective memory. New York, Philadelphia: Harper Colophon Books.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective memory. Chicago: University of Chicago Press.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. (B. Uçar, Çev.). Ankara: Heretik.
• Harrison, S. (1999). Cultural boundaries. Anthropology Today, 15(5), 10-14.
• Hendry, J. (1999). Other people’s worlds: An ıntroduction to cultural and social anthropology, New York: New York University.
• Hobsbawm, E. J. (1993/992). Milliyetler ve milliyetçilik. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Erişim adresi: https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=STP01
• Erişim adresi: http://www.arapenstitu.com/tr/genel/ortadogu-arap-halklari-arastirma-enstitusu.html.
• Erişim adresi: https://nehna.org/yemek/.
• Erişim adresi: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=128396&start=190.
• Kaymak, Ö. ve Beylunioğlu, A. (2018). İstanbul’da yaşayan Antakyalı Ortodoksların kendilerini kimliklendirme süreçleri ve İstanbul Rum Cemaatiyle ilişkisellikleri. Haris
• Rigas (Ed.) Üç milliyetçiliğin gölgesinde kadim bir cemaat: Arapdilli Doğu Ortodoksları içinde (s. 71-142). İstanbul: İstos.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam.
• Mardin, Ş. (2002). Playing games with names. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Ed.) Fragments of culture içinde (s. 115-127). New Brunswick, New Jersey: Rutgers University.
• Mertcan, H. (2017). Asi gülüşlüm: Ah güzel Antakya. İstanbul: İletişim.
• Neyzi, L. (2004). “Ben kimim?” Türkiye’de sözlü tarih, kimlik ve öznellik. İstanbul: İletişim.
• Oran, B. (2018a/2004). Türkiye’de azınlıklar. İstanbul: İletişim.
• Oran, B. (2018b). Etnik ve dinsel azınlıklar. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Özdamar Akarçay, G. (2021) Çapraz evliliklerde aile fotoğrafları aracılığıyla kimlik, toplumsal cinsiyet ve göçü̈ anlamak. Kültür ve İletişim, 24(47), 125-158. doi: 10.18691/kulturveiletisim.829071.
• Pamir, H. (2009). Alalakh’dan Antiokheia’ya Hatay’da kentleşme süreci. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute, 6(12), 258-288.
• Poyraz Tacoğlu, T., Sağır, A. ve Arık, F. (2016). Türkiye’nin tek Arap-Ortodoks köyü Tokaçlı’da dinsel ve kültürel kimlik. Milli Folklor, 110, 68-85. Erişim adresi: www.millifolklor.com adresinden 20 Ağustos 2021.
• Rigas, H. (2018). Örnek Vatandaşlar mı? Beşinci Kol mu? Sekülerlik ve Çokkültürlülük Arasında Suriye ve Türkiye’deki Rum Ortodoks Toplulukları. Haris Rigas (Ed.) Üç milliyetçiliğin gölgesinde kadim bir cemaat: Arapdilli Doğu Ortodoksları içinde (s. 71-142). İstanbul: İstos.
• Sahillioğlu, H. (1995). Antakya. T.D.V. İslam Ansiklopedisi. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr.
• Tekin, M. (2000). Hatay Tarihi: Osmanlı Dönemi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Usluoğlu, T. (2012). Arap Hristiyanlar: Değişim ve etkileşim boyutuyla Hristiyan kültürü. Ankara: Ütopya.
• Üstel, F. (2005). “Makbul Vatandaş”ın peşinde. İstanbul: İletişim.
• Üstel, F. (1999). Yurttaş ve demokrasi. Ankara: Dost.
• Walby, S. (2013). Kadın ve ulus. A. G. Altınay (Ed.) Vatan, millet, kadınlar içinde (s. 35-64). İstanbul: İletişim.
• Yuval-Davis, N. (2003/1997). Cinsiyet ve Millet. (A. Bektaş, Çev.). İstanbul: İletişim.
• (Tarih Yok) Zerocha Kilise Dergisi, 5. (yayın yeri ve kurumu yok).