ÖLÜM MEKÂNINDAN HAYATA BAKIŞ: SİİRT KENT MEZARLIKLARI ÜZERİNDEN DEMOGRAFİYİ ANLAMAK

Year 2019, Issue: 39, 1 - 32, 17.05.2019

Muhammet Öksüz , Ömer Kucak

Abstract

Mekân kavramı zihinsel olanla kültürel olanı, toplumsalla tarihsel olanı birbirine bağlar. Mekân incelenirken kültür ve aynı kültürün tarihinin de incelenmesi gerekir. Mutlak olarak var olan mekânın üzerine inşa edilen kurgular ve örüntülerle mekân toplumsallaşır. Negropolitan alanlar kültürün bir parçasıdır ve mutlak mekân üzerine inşa edilen toplumsal mekânlardır. Modernleşme öncesinde negropolitan alanlar kentlerle iç içeyken modernleşme ile beraber kentlerden soyutlanmışlardır. Hatırlatma ve unutma unsurları sürekli olarak yeniden inşa edilmiş ve parçalanmıştır. Şüphesiz ki bu parçalanma ve inşa etme süreci iktidarlardan bağımsız değildir.
Negropolitan alanlar kentin demografik özellikleri hakkında da bilgiler vermektedir. Bu amaçla Siirt kenti ölçeğinde dört toplu mezarlık incelenmiş ve toplamda 6608 tane kabrin doğum, ölüm, yaş, cinsiyet ve kişilerin göç etmiş oldukları il/ilçe/köy verileri kayıt altına alınmıştır. Bu veriler üzerinden 1950 ve öncesi, 1951-2000 yılları arası ve 2001 – 2017 yılları üzerinden demografik okumalar yapılmıştır. Ortalama ölüm yaşı ile beraber yukarıda ifade edilen yıllar arasındaki değişkenlikler tespit edilmiş ayrıca ortalama ölüm yaşı cinsiyetler arasında da farklılık olup olmadığı sorgulanmıştır. Yine bu veriler kullanılarak “ölüm piramidi” üretilmiştir. İl/ilçe/köy verileri üzerinden de zorla yerinden edilen nüfus bağlamı inşa edilerek mekansallaştırılmıştır. Bu amaçla r mezar görevlisi altı kişi, mezarlıklar müdürlüğünde çalışan bir kişi ve bir gazeteci ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşme metinleri çözümlenerek betimsel analizi yapılmıştır. Mekânın tarihsel olması ve iktidar kurma araçları tarafından organize edilmesi bağlamında Başbakanlık Osmanlı Arşivinden ve diğer Osmanlıca kaynaklardan Siirt ile ilgili mezarlıkları içeren belgeler çözümlenmiştir.

Keywords

Mekân, Tarih, Ölüm, Negropolitan, Demografi

Look at Life from Death: Understanding Demography on Siirt City Cemeteries

Abstract

The notion of space connects intellectual to cultural and social to historical. The history of culture should be considered while culture is being studied. Space becomes socialized owing to the fictions and patterns established in an absolute space. Necropolis is an aspect of culture and a social space emerged in an absolute space. They used to be interbedded to town before modernity in contrast to their isolation in today’s cities. Remembering and forgetting have become everlasting proccesses. Besides, these processes are undoubtedly not independent from political power.
Necropolis informs us about the demographics of cities. In this sense, four cemeteries were examined in Siirt city. Dates of birth and death, age, gender and migrated villages/districts/provinces were recorded for 6608 graves. This data was examined in terms of demographics by dividing it into three periods: before 1950, 1951-2000 and 2001-2017. The distribution of life expectancy depending on the periods and gender were examined. A “Death triangle” was generated based on this data. Forced displacement was also localized regarding to population based on settlement data. Six cemetery staff, one employee from cemetery directorate of town city and one journalist were interviewed. A descriptive analysis was applied to the interviews. Ottoman archives and other sources from Ottoman period were also studied regarding to the historicity of space, and the fact that it was organized by governance instruments.

Keywords

Space, History, Death, Necropolis, Demographics

References

• AKDENİZ, F., Gönül, A. S., 2004, “Kadınlarda üreme olayları ile depresyon ilişkisi” Klinik Psikiyatri
• CHEVALIER, J, 1928,. Henri Bergson, London: Rider & Co.
• DENİZ, Ç., 2014, Hafıza Yelpazesi: Toplumsal Hafıza Bağlamında Hindistan Kızılay Heyetleri. E Yayınları.
• ELİTEZ, G., 1996, “Türk Mezar Taşlarında Bitki Motifleri” Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Ana Sanat Dalı Seramik Programı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ERDEN, M., 2012, Cumhuriyetin İlk Öğretmenlerinden Anılar, Ankara: Pusula Yayıncılık.
• ERDER, S., 2016, Zorla Yerleştirmeden Yerinden Etmeye: Türkiye’de Değişen İskân Politikaları. İletişim Yayınları.
• HALBWACHS, M., 2017, Kolektif Hafıza. Heretik Yayıncılık.
• HUTTON, P. H., 1993, History as an Art of Memory. UPNE.
• İHSAN, A. ve Şürekası (1898 – 1999) Devlet-i Âliye-i Osmaniyenin 1313 Senesine Mahsûs İstatistik-i Umûmisi, İstanbul: İstatistik Umumi idaresi Yayınları, Âlem Matbaası, s.34.
• KARPAT K. H., 2010, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), İstanbul: Timaş Yayınları.
• KILIÇKAYA, D., 2017, “Belleğin Kış Uykusu ve Bellek Üzerine Düşünceler” Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar (içinde) ERMEN,T., ÖZALOĞLU S. (der) Koç Üniversitesi Yayınları.
• KUCAK Ö., 2016, “Sicill-İ Ahvâl Defterlerine Göre Siirt Doğumlu Gayr-i Müslim Memurlar (1879-1909)” Journal of International Social Research, ,IX:47: 260-268.
• KUCAK Ö., 2016, “XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Siirt Ve Havalisindeki Vakıfların Arazi Varlıkları” Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6-7:13-26.
• LEFEBVRE, H., 2014, Mekânın Üretimi. Sel Yayıncılık.
• LEFEBVRE, H., 2017, Kentsel Devrim. (Çev. Sezer, S.) İstanbul: Sel Yayıncılık. NECATİGİL, B., 2002,. “Şiirler” Kitaplarda Ölmek, YKY.
• NORA, P. 2006, Hafıza Mekânları. Dost Kitabevi Yayınları.
• OINONEN K.A., MAZMANIAN D., 2002, “To what extend do oral contraceptives influence mood affect?” J Affect Disord, 70: 229-240
• ÖZKIRIMLI, U., 2009, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel bir Bakış. Doğu Batı Yayınları. ÖZTÜRK, S., 2012, İsmet Paşa'nın Kürt Raporu. Doğan Kitap.
• SAĞIR, A., 2017, Ölüm sosyolojisi. Phoenix Yayınevi.
• SAVUR H., 2010, “Siirt’in Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1312-1317/1894-1900, 420 Nolu Siirt Şer’iyye Sicil Defterine Göre” İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• SPELLMAN, W. M., 2017, Ölümün Kısa Bir Tarihi. İstanbul Can Sanat Yayınları SAMİ Ş., 1893/1894, Kamûsü’l-Alâm, İstanbul: Mihran Matbaası.
• TUAN, Y.F., 2015, Bir Kurucu Unsur Olarak Kaçış. İstanbul: Litera Yayıncılık. TUNCEL M., 2009, “Siirt”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: XXXVII:173-175.
• LA PÉROUSE, J. F. D. G., 2016, İstanbul'la Yüzleşme Denemeleri: Çeperler, Hareketlilik ve Kentsel Bellek. İletişim Yayınları.
• OBUZ, Ö., 2017, “Siirt’in Cumhuriyet Serüveni (1923 – 1950)” Gelenek, Modernite, Milli Kimlik, Akıl Fikir Yayınları.
• SOJA, E., 2017, Post Modern Coğrafyalar Eleştirel Toplumsal Teoride Mekânın Yeniden İleri Sürülmesi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• TUNCEL, G., Gündoğmuş, B., 2013, “Güneydoğuda Yaşanan Köy Boşaltma Hadiselerinin Siyasal Yansımaları ve Şırnak İl Ölçeğindeki Seçmen Tercihine Etkisi” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 44:44.
• TUNÇEL, A., 2017, “Tarihi Yazmak: Unutturmak ya da Unutturmamak” Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar (içinde) ERMEN,T., ÖZALOĞLU S. (der) Koç Üniversitesi Yayınları.
• YÜCEŞAHİN, M.M., Özgür, E.M., 2006, “Türkiye’nin Güneydoğusunda Nüfusun Zorunlu