Feminist Sosyal Hizmet Bakış Açısından Kadın Mülteciler

Year 2023, Issue: 46, 243 - 263, 26.11.2023

Hülya Karakartal , Derya Sasman Kaylı

https://doi.org/10.59572/sosder.1333298

Abstract

Bu derleme makale, göç süreçlerinin kadınları erkeklerden daha olumsuz etkilediği bir bağlamda, göçün etkilerini feminist bir bakış açısıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Makale, kadınlar ve göç olgusunu ele alırken özel olarak Suriyeli mülteci kadınları ele almaktadır. İlk olarak, göçün aktörlerini ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde tartışmakta ve resmi kurumlar tarafından sunulan istatistik verileriyle Türkiye'deki Suriyeli vatandaşların durumuna odaklanmaktadır. Mülteci kadınlar, "kadın" ve "mülteci" kimliklerinden dolayı çeşitli toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu makale de kadınlar için göçün aşamalarını ve göçün cinsiyetlendirilmesini ele almakta, göç sırasında kadınların deneyimlediği çeşitli şiddet türlerine dikkat çekmekte ve göçün kadınlar üzerinde yarattığı dezavantajları ve buna bağlı olarak insan hakları ihlallerine değinmektedir. Kadınların özel ihtiyaçlarını eksiksiz bir şekilde karşılamak ve yaşamın karmaşıklıklarıyla başa çıkmalarını sağlamak, feminist sosyal hizmetin bir parçasıdır. Bu nedenle, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ve kadın kimlikleri nedeniyle mülteci kadınların yaşadığı bu insan hakları ihlallerini önlemek ve haklara ve hizmetlere erişimlerini sağlamak için feminist sosyal hizmet uygulamalarının önemine vurgu yapmaktadır.

Keywords

feminizm, sosyal hizmet, feminist sosyal hizmet, kadın, mülteci

Women Refugees from a Feminist Social Work Perspective

Abstract

This review article aims to examine the effects of migration from a feminist perspective, in a context where migration processes disproportionately impact women compared to men. Specifically, the article focuses on Syrian refugee women when addressing women and the phenomenon of migration. Firstly, it discusses the actors of migration within the framework of national and international legislation and focuses on the situation of Syrian citizens in Turkey through official statistical data provided by governmental institutions. Refugee women face various forms of gender inequality due to their "woman" and "refugee" identities. This article also addresses the stages of migration for women, the gendering of migration highlights various forms of violence experienced by women during migration and discusses the disadvantages that migration imposes on women, leading to human rights violations. Meeting the specific needs of women and enabling them to cope with the complexities of life is an integral part of feminist social work. Therefore, it emphasizes the importance of feminist social work practices in preventing these human rights violations experienced by refugee women due to gender inequalities and women's identities, and in ensuring their access to rights and services.

Keywords

feminism, social work, feminist social work, woman, refugee

References

• Abu-Odeh, L. (2011). Crimes of honor and the construction of gender in Arab societies. Comparative Law Review, 2(1), 1–47.
• Adıgüzel, S. Ö. & Tanyaş, B. (2020). Suriyeli mülteci kadınların göç deneyimleri: Zorunlu göç, gündelik yaşam ve uyum üzerine nitel bir çalışma. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 6(2), 173-210.
• Ak-Akyol, F. (2008). Parçalanmış kimlikler: Fransa’daki göçmen Türk kadınlarının özel-kamusal stratejileri. İçinde D. Danış ve V. İrtiş (Der.) Entegrasyonun Ötesinde Türkiye’den Fransa’ya Göç ve Göçmenlik Halleri (ss. 223-258). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akkaya, A. (2002). Mülteci kadınlar ve sığınmacı kadınlar. Toplum ve Hukuk Dergisi, 2(4), 75-83.
• Arabacı, Z., Hasgül, E. & Serpen, A.S. (2016). Türkiye’de kadın göçmenlik ve göçün kadın sağlığı üzerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 126-144.
• Artan, T., & Arıcı, A. (2017). İstanbul’da yaşayan geçici koruma statüsündeki Suriyelilere yönelik sosyal hizmet uygulamalarının değerlendirilmesi. Sosyal Çalışma Dergisi, 1(1), 1-21.
• Barın, H. (2015). Türkiye’deki Suriyeli kadınların toplumsal bağlamda yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Göç Araştırmaları Dergisi, 1(2), 10-56.
• Barker, L. R. (1999). The social work dictionary (Fourth Edition). NASW Press. Berwald, C., ve Houtstra T. (2002). Joining feminism and social group work practice:A women’s disability group. Social Work With Groups, 25(4), 71-83.
• Bhugra, D. (2004). Migration and mental health. Acta Psychiatrica Scandinavia, 109(4), 243-258.
• Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi. (1951). https://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi- 1.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023 BM Mülteci Örgütü-Türkiye. (2023). UNCHR Türkiye istatistikleri. https://www.unhcr.org/tr/unhcr-turkiye-istatistikleri Erişim Tarihi: 20.07.2023
• Bracken, P. & Petty, C. (1998). Rethinking the trauma of war. London, UK: Free Association Books.
• Buz, S. (2006). Kadın ve göç ilişkisi: Sığınan ve sığınmacı kadınlar. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Buz, S. (2009). Feminist sosyal hizmet uygulaması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 53-65.
• Chinkin, C. & Kaldor, M. (2013). Gender and new wars. Journal of International Affairs, 67(1), 167-187.
• Çevik-Demirdizen, D. & Kutlu-Gökalp, A. (2021). Toplumsal cinsiyeti yerinden olma bağlamında yeniden düşünmek. İçinde P. Sönmez ve I. Aladağ-Görentaş (Ed.), Yükselen bir politika alanı olarak göç (ss. 29-66). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Davis, B. & Winters, P. (2001). Gender, networks and Mexico-US migration. The Journal of Development Studies, 38(2), 1-27.
• Dedeoğlu, S. & Ekiz-Göçmen, Ç. (2011). Göç ve sosyal dışlanma (1. Baskı). Efil Yayınevi.
• Dominelli, L. (2002). Feminist social work theory and practice. Palgrave Publication. Eyal-Lubling R. & Krumer-Nevo, M. (2016). Feminist social work:Practice and theory of practice. Social Work, 61(3), 245–254.
• Featherstone, B. (2001). Where to for feminist social work. Critical Social Work, 2(1), 1-8.
• Freedman, J. (2016). Sexual and gender-based violence against refugee women:a hidden aspect of the refugee "crisis". Reproductive Health Matters, 24(47), 18-26.
• Garvin, C.D. & Reed, B.G. (1995). Sources and visions for feminist group work: Reflective processes, social justice, diversity, and connection. In Van Den Bergh N (Ed.) Feminist practice in the 21st century, pp. 41–69. Washington, DC: NASW Press.
• Geçici Koruma Yönetmeliği. (2014). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.20146883.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023
• Gönül, S. (2020). Zorunlu göç ve toplumsal cinsiyet: Suriyeli kadınların evlilik deneyimleri. İçinde K. Biehl & D. Danış (Ed.), Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları (ss. 80-100). Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) ve Göç Araştırmaları Derneği (GAR) ortak yayını.
• Gutierrez, L. (1991). Empowering women of color: A feminist model. In M. BrickerJenkins, N. Hooyman, & N. Gottlieb (Eds.). Feminist social work practice in clinical settings. pp.199-217. California; Sage Publications.
• Gülşen, C., Knipscheer, J., & Kleber, R. (2010). The impact of forced migration on mental health:A comparative study on posttraumatic stress among internally displaced and externally migrated Kurdish women. Traumatology, 16(4), 109-116.
• Hanbay-Çakır, E., & Karabacak, H. (2019). Mülteci kadınlara yönelik toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık ve şiddetle mücadele el kitapçığı. Kadın Dayanışma Vakfı Yayını.
• Holen, V.S. & Vermeij, L. (2017). Çatışmalarla bağlantılı cinsel şiddet. https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2017/10/26/catismalarla-baglantili-cinsel- siddet/index.html Erişim Tarihi: 20.07.2023
• İçduygu, A. & Ünalan, T. (1998). Türkiye’de içgöç: Sorunsal alanları ve araştırma yöntemleri. Türkiye’de içgöç, sorunsal alanları ve araştırma yöntemleri konferansı (ss. 35-55). İstanbul, Türkiye.
• İlkkaracan, İ. & İlkkaracan, P. (1999). “1990’lar Türkiye’sinde kadın ve göç”. İçinde Bilanço 98:75 yılda köylerden şehirlere (ss. 305-322). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. (1948). https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876- 8cb1d7eeae05.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023
• Karakartal, H. (2021). Genç mülteci kadınların üreme sağlığına yönelik farkındalıklarının feminist sosyal hizmet açısından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Karanfiloğlu, M. (2019). Savaş, kadın, çocuk ve göç üzerine: Suriye örneği. Muhakeme Dergisi, 2(1), 99-124. Kaya, M. (2020). Türkiye’deki Suriyeli mülteci gruplara yönelik şiddet. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, (4-5), 231-243.
• Kirby, P. (2020). The body weaponized: War, sexual violence and the uncanny. Security Dialogue, 51(2-3), 211-230.
• Koç, M., Görücü, İ. & Akbıyık, N. (2015). Suriyeli sığınmacılar ve istihdam problemleri. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 63-94.
• Konukman, A. (2017). Türkiye’de kağıtsız göçmen kadınlar ve sosyal hizmetler. Çalışma ve Toplum, 3(54), 1299-1316.
• Körükmez, L., Karakılıç, İ. Z., & Danış, D. (2020). Mecburiyet, müzakere, değişim: Suriyeli kadınların çalışma deneyimleri ve toplumsal cinsiyet ilişkileri. GAR (Göç Araştırmaları Derneği) Kitap Serisi, No. 2.
• Küçükşen, K. (2017). Suriyeli sığınmacı kadınlarda sosyal dışlanma algısı üzerine nitel bir çalışma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2399-2413.
• Landrine, H. & Klonoff, E.A. (1997). Discrimination against women: Prevalence, consequences, remedies. Sage Publications.
• Mahalik, J.R., Van Ormer, E.A. & Simi, N.L. (2000). Ethical issues in using self- disclosure in feminist therapy. In Brabeck, MM (Ed.) Practicing feminist ethics in psychology. pp. 189–201. Washington, DC: American Psychological Association.
• Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1967 Tarihli New York Protokolü, https://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1967-New-York-Protokolu- 1.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023
• Newland, K. (2004). Seeking protection:women in asylum and refugee resettlement processes. united nations division for advancements for women (daw) consultative meeting on migration and mobility and how this movement affect women. Malmö, Sweden. https://www.un.org/womenwatch/daw/meetings/consult/CM-Dec03-EP8.pdf
• Nikoliç-Ristanoviç, V. (2003). Refugee women in Serbia-Invisible victims of war in the former. Feminist Review, 73(1), 2-6.
• Özdemir, Ö. & Özdemir, E. (2018). Suriyeli mülteci kadınlar ve insani güvenlik. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 14(27), 113-145.
• Özer, İ. (2004). Kentleşme kentlileşme ve kentsel değişme. Ekim Kitabevi Yayınları.
• Pedersen, D. (2002). Political violence, ethnic conflict, and contemporary wars: Broad implications for health and social well-being. Social Science & Medicine, 55, 175–190. doi:10.1016/S0277-9536(01)00261-1
• Saraydın, G. (2007). Kadın mülteciler. Uluslararası göç ve kadın sempozyumu, (ss. 64-66). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. İstanbul, Türkiye.
• Sevlü, H. (2020). Gündelik direniş deneyimleri: Gaziantep’te Suriyeli kadınlar. İçinde K. Biehl & D. Danış (Ed.), Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları (ss. 56-79). Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) ve Göç Araştırmaları Derneği (GAR) ortak yayını.
• Soykan, C., Biehl, K. & Hazan, C. (2021). Kadın mülteciler ve toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması. Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) Yayınları. https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2021-09/kadin-multeciler-book- web.pdf
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2022). Yabancıların çalışma izinleri. https://www.csgb.gov.tr/media/90062/yabanciizin2021.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı. (2022). Uluslararası Mevzuat. https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-mevzuat Erişim Tarihi: 20.07.2023
• Tavukçu, E. & Hotun-Şahin, N. (2021). Türkiye’de göçün kadın yaşamına olan etkilerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(2), 89-101.
• Tekin-Yılmaz, T. (2005). Göçün Kadın Yaşamı Üzerindeki Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• The UN Refugee Agency-UNHCR. (2023). UNHCR’s Refugee Population Statistics Database. https://www.unhcr.org/refugee-statistics/ Erişim tarihi: 20.07.2023
• Thomas, V. (2008). Refugees. Encyclopedia of social problems-2. Vincent N. Parrillo (Ed). SAGE Publications.
• Thompson, N. (2001). Anti-discriminatory practice (Third Edition). BASW practical social work series (Jo Campling, Ed.) Palgrave Publications.
• Tomanbay, İ. (1999). Sosyal çalışma sözlüğü. Selvi Yayınevi.
• Tuzcu, A., & Ilgaz, A. (2015). Göçün kadın ruh sağlığı üzerine etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(1), 56-67.
• Uluslararası Göç Örgütü (IOM). (2013). Göç terimleri sözlüğü. Uluslararası Göç Hukuku NO.31.
• UNHCR & ASAM. (2017). Gender equality promising practices: Syrian refugees in the Middle East and North Africa. UNHCR. https://www.unhcr.org/tr/wp- content/uploads/sites/14/2020/10/Gender-Equality-Promising-Practices-Syrian- Refugees-in-the-Middle-East-and-North-Africa.pdf Erişim Tarihi: 20.07.2023
• UNHCR-Global trends in forced displacement. (2021). https://www.unhcr.org/60b638e37/unhcr-global-trends-2021, s.7. Erişim Tarihi: 23.08.2023
• Watkins, P. G., Razee, H. & Richters, J. (2012). ‘I'm telling you... the language barrier is the most, the biggest challenge’: Barriers to education among Karen refugee women in Australia. Journal of Education, 56(2), 126-141. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK). (2013, 11 Nisan). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf Erişim tarihi: 20.07.2023
• Yakushko, O. & Morgan M.L. (2012). Immigration. In R. A. Young, J. F. Domene & L. Valach (Ed.). Counseling and action. Springer.
• Yaman, M. (2018). Suriyeli kadın “mültecilerin” 1 emek ve istihdam koşulları. Toplum ve Hekim, 33(4), 306-313.
• Yılmaz, A. (2019). Göç ve kadın: “göçün feminizasyonu” ve kadın göçmenlerin durumu. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 383-400.
• Yiğit, T. (2015). Feminist sosyal hizmet yaklaşımı bağlamında ataerkil ideoloji ve erken evlilikler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.