OSMANLI DEVLETİ ve CUMHURİYET’İN KURULUŞ DÖNEMİ TÜRK SANAYİSİNİN GELİŞMESİNDE MODEL OLARAK SANAYİ DEVRİMİ VE GELİŞİMİ

Year 2021, , 66 - 88, 30.06.2021

Sefa Salih Aydemir

https://doi.org/10.37991/sosdus.939525

Abstract

İngiltere merkezli olarak Avrupa’da 18. yüzyılda başladığı ifade edilen Sanayi Devrimi öncesi kıtanın farklı bölgelerinde birçok sosyal olaylar meydana gelmiştir. En az iki asır boyunca süren bu toplumsal olaylar sonucunda kırsal kesimden başlamak üzere kapitalistleşme süreci başlamıştır. Sanayi Devrimimnin bir sonucu olarak hammadde ve Pazar arayışları ve bu alanda yaşanan rekabet en çok Osmanlı Devleti’ni etkilemiştir. Osmanlı Devleti 18. Yüzyıla kadar geleneksel tarıma dayalı üretim yollarıyla ayakta kalırken, bu yüzyıldan sonra özellikle toprak rejiminde gözlenen bozulma ve kaybedilen savaşlar nedeniyle bir devlet krizine doğru sürüklenmiştir. Avrupa’da yaşanan endüstri hareketlerinden haberdar olan Osmanlı Devleti önceliği askeri sanayi alanlarına vermiştir. Osmanlı İmparatorluğunun varisi olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti, az gelişmiş ve sanayisi gayrimüslimlerin elinde olan ekonomik olarak kötü bir miras devralmıştır. Millî mücadele sonrası Gazi Mustafa Kemal ve kurucu kadronun önceliği, Avrupa’da yaşanmış olan Sanayi İnkılabını yakalamak, her türlü imkansızlığa rağmen tam bağımsız bir ekonomi ve gelişmiş bir milli sanayi kurmak olmuştur.

Keywords

Avrupa, Sanayi Devrimi, Türkiye Cumhuriyeti

INDUSTRIAL REVOLUTION AND DEVELOPMENT AS A MODEL IN THE DEVELOPMENT OF TURKISH INDUSTRY DURING THE OTTOMAN EMPIRE AND THE FOUNDATION PERIOD OF THE REPUBLIC

Abstract

Before the Industrial Revolution, which is stated to have started in Great Britain in Europe in the 18th century, many social events occurred in different parts of the continent. As a result of these social events that lasted for at least two centuries, the capitalization process began, starting from the rural areas. As a consequence of the Industrial Revolution, searches for raw materials and markets and the competition in this field affected the Ottoman Empire the most. While the Ottoman Empire survived with traditional agricultural production methods until the 18th century, it was dragged into a state crisis after this date, especially due to the deterioration in the land regime and the lost wars. Being aware of the industrial movements in Europe, the Ottoman Empire gave priority to the fields of military industry. Established as the heir to the Ottoman Empire, the Republic of Turkey inherited an underdeveloped and economically bad legacy, whose industry was in the hands of non-Muslims. After the war of independence, the priority of Ghazi Mustafa Kemal and the founding staff was to catch up with the Industrial Revolution experienced in Europe and to establish a fully independent economy and a developed national industry despite all kinds of impossibilities.

Keywords

Europe, Industrial Revolution, Turkish Industry.

References

• Akça, G. (2005). “Postmodernite ve Ulus Devlet”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7(2): 232–257.
• Aktan, C. C. (1995). “Klasik Liberalizm Neo-Liberalizm ve Libertarianizm.” Amme İdaresi Dergisi. 28(1): 3–30.
• Alatlı, A. (2010). Batıya yön veren metinler. (Cilt 4). İstanbul: İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı Yayınları.
• Alganer, Y. & Çetin, M. Ö. (2007). “Avrupa’da Birlik ve Bütünleşme Hareketleri (I)”. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. 23(2): 285–309.
• Aron, A. (1974). Sanayi toplumu. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Asiliskender, B. (2009). “Cumhuriyet Sonrası Kalkınma Hareketi Olarak Sanayileşme ve Mekânsal Değişim”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 7(13): 153-169.
• Berce, Y. (2003). Modern Avrupa’da ayaklanmalar ve devrimler xvı-xvııı yüzyıllar. (M. Cedden, Çev.) Ankara: İmge Yayınları.
• Bush, C. M. (2008). “Reformcular Ve Devrimciler: Sistem Karşıtı Hareketlerin Yükselişi ve Iktidar Paradoksu 1848-1917”. İçinde W. G. Martin (Eds.) Toplumsal Hareketler (1750-2005). (ss. 87-140). İstanbul: Versus Yayınları.
• Bülbül, Y. & Özbay, R. D. (2007). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Teknolojiye Karşı Direncin İktisat Tarihi”. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 9(4): 19-41.
• Bonnard, A. (2004). Antik Yunan uygarlığı I, (K. Kurtgözü. Çev.) İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bookchin, M. (2012). Köylü isyanlarından Fransız devrimine. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Bozdemir, M. (2011). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e endüstriyel mirasımız. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Canbolat, İ. (2007). “Avrupa Birliği’nin Kuruluş Felsefesi ve Yeni Avrupa’nın Yapılanması”. İçinde E. Efegil & M. S. Erol (Eds.) Türkiye-AB İlişkileri, Avrupa’nın Genişlemesi, Müzakere Süreci ve Batılılaşma Sorunsalı. (ss. 9-26). Ankara: Orion Yayınları.
• Cihangir, F. (2004). “Bati’nin ve Batililaşmanin Yeni Yüzü”. Köprü Dergisi. 85(2): 29-58.
• Deane, P. (2000). İlk sanayi inkılabı. (T. Güran, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Delanty, G. (2005). Avrupa’nın icadı. (H. İnaç, Çev.) Ankara: Adres Yayınları.
• Duman, M. Z. (2008). “Fransız Devriminin Politik Sonuçları Ve Tocqueville’in Devrime Ilişkin Görüşleri”. Sosyoloji Dergisi. 19, 104–119.
• Erdem, E. (2016). “Sanayi Devriminin Ardından Osmanlı Sanayileşme Hamleleri: Sanayi Politikalarının Dinamikleri ve Zafiyetleri”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 48(2): 17-44.
• Gök, A. K. (2007). “Vergi Direncinin Gelişimi”. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. 22(1): 143–163.
• Göz, A. (2010). “Eski Yunan’dan Sanayi Toplumuna Siyasal Iktidar-Siyasal Muhalefet Ilişkilerinden ve Bu Ilişkilerin Sonuçlarından Örnekler”. Yerel Siyaset Dergisi. 4(42): 77–80. Halecki, O. (2000). Borderlands of western cıvılızation: ahistory of east central Europe. Simon Publications.
• Halis Çetin, H. (2002). “Liberalizmin Tarihsel Kökenleri”. Çukurova Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi. 3(1): 79–96.
• Hamitoğulları, B. (1986). Çağdaş iktisadi sistemler. Ankara: Savaş Yayınları.
• Hayes, C. (1938). İngiltere’de sanayi inkılabı. (Ö. M. Doğrul, Çev.) İstanbul: Tan Evi Cep Kitapları Serisi.
• Hobsbawn, E. J. (1998). Devrim Çağı (1789-1848). (B. S. Şener, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.
• Hobsbawm, E. J. (1999). İmparatorluk çağı, 1875-1914. (V. Aslan, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.
• Hobsbawm, E. J. (2009). Fransız devrimine bakış. (O. Akınbay, Çev.) İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları.
• İlkin, A. (1970-71). “Türkiye’de Sanayi Politikası (1923-1973)”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 30(1-4): 377-423.
• Karluk, R. (2007). Avrupa Birliği ve Türkiye. İstanbul: Beta Yayınları.
• Kocadaş, B. (2010a). “Küreselleşme Tehdidi ve Türkiye”. İçinde M. Talas, B. Kara (Eds.). Dünden Bugüne Küreselleşme Yerelleşme ve Türkiye. (ss. 157178-293). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kocadaş, B. (2010b). Toplum toplumsal yapı ve kurumlar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Kocadaş, B. (2021). “Kent(Leşme) Suç Ve Sapma”. İçinde Ü. Şentürk (Eds.). Kent Sosyolojisi Üzerine Senfonik Okumalar. (ss. 271-293). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Köktaş, M. K. & Gölçek, A. G. (2016), “Endüstri Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu: Askeri Fabrikalaşma Örneği”. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4): 95-105.
• Küçükkalay, M. (1997). “Endüstri Devrimi Ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi”. Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Dergisi, Sayı 2(2): 51-68.
• Lee, S. L. (2004). Avrupa tarihinden kesitler 1789-1980. (S. Aktur, Çev.) Ankara: Dost Yayınları.
• Maillet, M. (1983). İktisadi olayların evrimi. (E. Tokdemir, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Mansel, A. F. (1984). Ege ve Yunan tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Marks, K. (1997). Fransa’da iç savaş. (K. Somer, Çev.) Ankara: Sol Yayınları.
• Marks, K. & Engels, F. (2003). Komünüzmin ilkeleri. Seçme Yazılar. (Cilt I). (M. Ardos vd. Çev.). Yer Belirtilmemiş: Eriş Yayınları.
• Mitropolski & Zubritski, Y. & Kerov, V. (2006). İlkel topluluk, köleci toplum, feodal toplum. (S. Belli, Çev.) Yer Belirtilmemiş: Eriş Yayınları.
• More, C. (2000). Understanding the ındustrial revolution. London: Taylor & Francis Group.
• Ökte, K. S. (2008). “Antik Çağda Iktisadi Düşünce”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 7(27): 37-62.
• Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Ankara: Odak Yayınevi.
• Parker, D. (2003). Batıda devrimler ve devrimci gelenek 1560–1991. (K. İnal, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.
• Pierce, A. (2005). The industrial revolution. ABDO Publishing Co.
• Plutarkhos. (2001). Gracchus Kardeşler. (S. Sandalcı, Çev.) İstanbul: Belge Yayınları.
• Rostow, W. W. (1970). “Sanayi Devrimi Nasıl Başladı”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 30(1-4): 255-278.
• Savaş, V. F. (2000). İktisadın tarihi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Selik, M. (1998). İktisadi doktrinler tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Smith, N. (2009). The industrial revolution. London: Evans Brothers Lt.
• Stark, (1994). İktisadi düşünce ve toplumsal gelişme. (M. Özel, Çev.) İstanbul: İz Yayınları.
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. (1988). (Cilt 8, S.2506-2507). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, R. (2019). “Sanayi Devrimi Osmanlı İmparatorluğu’nda Neden Başlamadı?” Business, Economics and Management Research Journal – BEMAREJ. 2(1): 1-16.
• Tek, Ü. (1996). “Avrupa Birliğinde Sendikalar”. Ekonomik Yaklaşımlar Dergisi. 7(20): 49-76.
• Tilly, C. (2008). Toplumsal hareketler 1768–2004. (R. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Umur, Z. (1982). Roma Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Veysal, Ç. (2006), Savaşın felsefesi. İstanbul: Etik Yayınları.
• William L. Westermann, W. L. (1955). “The Slave Systems of Greek and Roman Antiquity”. The American Philosophical Society. 50-55.
• Yalvaç, F. (2007). “Rousseau’nun Savaş ve Barış Kurami: Adalet Olarak Barış”. Uluslararası İlişkiler Dergisi. 4(14): 121–160.
• Yıldırım, E. (2007). Avrupa Bütünleşmesinin Düşünsel Temelleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.