Primary School Teachers' Use of Supplementary Resources in Initial Literacy Instruction: Preferences, Rationales, and Evaluations

Year 2025, Issue: 103, 138 - 159, 10.09.2025

Emir Feridun Çalışkan , Emrah Çavuş

https://doi.org/10.17753/sosekev.1676748

Abstract

Initial literacy education is a fundamental process that forms the basis of students’ academic lives and directly influences their future academic success. In this process, instructional materials—particularly textbooks and supplementary books used in literacy instruction—are critical factors that significantly impact students' academic achievements. However, when textbooks are perceived as insufficient, teachers tend to rely on supplementary books. This situation raises important debates in the context of educational policies and practices. This study aims to examine primary school teachers’ preferences, rationales, and evaluations regarding the use of supplementary books in initial literacy instruction. The research was conducted using a multiple research method that integrates various qualitative data collection techniques. Interviews were conducted with 27 primary school teachers working in public schools in Muş, and a comparison was made between the most preferred supplementary book and the free literacy textbook provided by the Ministry of National Education. The collected data were analyzed through content analysis and document review methods. The findings reveal that teachers primarily focus on the number and diversity of activities when selecting books. The primary reason for using supplementary books is the perceived inadequacy of textbooks and the advantages offered by supplementary materials. Teachers believe that these books align with the current curriculum and enrich the learning process. The document analysis revealed that activities related to certain sounds were more prevalent in the textbook; however, the supplementary book provided richer content through additional booklets and reading sequences, offering an advantage in terms of homework assignments and reinforcement. From a visual perspective, supplementary books were also found to be more colorful and engaging. Considering these findings, it is recommended that educational policies be reviewed accordingly.

Keywords

Initial literacy , Primary school , Textbook , Supplementary book

SINIF ÖĞRETMENLERİNİN İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİNDE YARDIMCI KİTAP KULLANIMI: TERCİHLER, GEREKÇELER VE DEĞERLENDİRMELER

Abstract

İlk okuma yazma, öğrencilerin eğitim hayatının temelini oluşturan ve gelecekteki akademik başarılarını doğrudan etkileyen bir süreçtir. Bu süreçte, öğretim materyalleri, özellikle de ilk okuma yazma öğretiminde kullanılan ders ve yardımcı kitaplar, öğrencilerin akademik başarısını etkileyen unsurlardandır. Bununla birlikte ders kitaplarının yetersiz kaldığı düşünüldüğü durumlarda öğretmenler yardımcı kitaplara yönelmektedir. Bu durum ise eğitim politikaları ve uygulamaları açısından önemli bir tartışma konusudur. Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin ilk okuma yazma öğretiminde yardımcı kitap kullanım tercihlerini, gerekçelerini ve değerlendirmelerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma nitel veri toplama yöntemlerinin bir arada kullanıldığı çoklu araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Muş ilindeki devlet okullarında görev yapan 27 sınıf öğretmeni ile görüşmeler yapılmış ve bu öğretmenlerin en çok tercih ettikleri yardımcı kitap ile Millî Eğitim Bakanlığının ücretsiz olarak dağıttığı ilk okuma yazma ders kitabı karşılaştırılmıştır. Veriler, içerik analizi ve doküman incelemesi yöntemleriyle analiz edilmiştir. Araştırma sonuçları, öğretmenlerin kitap seçiminde özellikle etkinlik sayısı ve çeşitliliğine odaklandığını, yardımcı kitap kullanmadaki temel faktörün ders kitaplarının yetersizliği ve yardımcı kitapların sunduğu avantajlar olduğunu, yardımcı kitapların güncel öğretim programına uygun olduğunu ve öğrenme sürecini zenginleştirdiklerini düşündüğünü göstermektedir. Yapılan doküman incelemesinde ise bazı seslerle ilgili etkinliklerin ders kitabında daha fazla olduğu ancak yardımcı kitabın ek fasiküller ve okuma dizileriyle daha zengin içerik sunduğu, ödev verme ve pekiştirme açısından avantaj sağladığı görülmüştür. Görsel açıdan da yardımcı kitaplar daha renkli ve ilgi çekici bulunmuştur. Eğitim politikalarının bu bulgular ışığında gözden geçirilmesi önerilmektedir.

Keywords

İlk okuma yazma , İlkokul , Ders kitabı , Yardımcı kitap

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Supporting Institution

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

References

• Akgül Çobanoğlu, F., & Çalışkan, E. F. (2023). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin ve metinlere ait etkinliklerin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(4), 1710–1737. https://doi.org/10.7884/teke.1405017
• Anguera, M. T., Blanco-Villaseñor, A., Losada, J. L., Sánchez-Algarra, P., & Onwuegbuzie, A. J. (2018). Revisiting the difference between mixed methods and multimethods: Is it all in the name? Quality & Quantity, 52, 2757-2770. https://doi.org/10.1007/s11135-018-0700-2
• Bozkurt, E., & Ateş, B. K. (2021). İlkokul matematik dersinde kullanılan yardımcı kitap kitaplara ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Turkish Journal of Educational Studies, 8(2), 109-128. https://doi.org/10.33907/turkjes.792377
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, O. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. baskı). Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (Çev. Ed., H. Ekşi). EDAM.
• Çevik, A., & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286. https://doi.org/10.16916/aded.288848
• Demirel, Ö. (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı (23. baskı). Pegem Akademi.
• Dilekçi, A. (2024). Türkçe derslerinde kullanılan yardımcı kitap ve materyallerin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 28(2), 495-508. https://doi.org/10.33907/turkjes.792377
• Gökçek, T., & Hacısalihoğlu Karadeniz, M. (2013). Ortaöğretimde Matematik Ders Kitabı Yerine Alternatif Kaynakların Tercih Edilme Nedenleri. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 4(1), 20-31. https://doi.org/10.16949/turcomat.72492
• Gün, C. K. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitabına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Tez No. 436739) [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Haşıloğlu, M. A., Güler, H., & Durmaz, E. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ve fen bilimleri öğretmenlerinin yardımcı kitap kullanma nedenleri ile ilgili görüşleri. EKEV Akademi Dergisi, (83), 565-578. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25788
• Işık, C. (2008). İlköğretimin ikinci kademesinde matematik öğretmenlerinin Matematik Ders Kitabı kullanımını etkileyen etmenler ve beklentileri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 163-176.
• İşeri, K., & Baştuğ, M. (2016). Yeni Türkçe dersi öğretim programının değerlendirilmesi. International Journal of Language Academy, 4(13), 17-35. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.428
• Johnson, B., & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: nicel, nitel ve karma yaklaşımlar (Çev. Ed., S. B. Demir). Eğiten Kitap.
• Karaman, H., & Yılar, Ö. (2024). İlkokullarda ücretsiz olarak dağıtılan yardımcı kaynak kitaplar ile ilgili öğretmen görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 13(3), 1163-1179. https://doi.org/10.7884/teke.1472323
• Katipoğlu, M., & Katipoğlu, S. N. (2016). Matematik öğretmenlerinin öğrenci ders kitabı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 156-165.
• Küçük, A., & Demir, B. (2009). İlköğretim 6–8. sınıflarda matematik öğretiminde karşılaşılan bazı kavram yanılgıları üzerine bir çalışma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 97-112. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787116
• Maden, S., & Önal, A. (2018). Elektronik bilişim ağı (EBA)’ndaki ortaokul Türkçe dersi içeriklerinin kullanımı üzerine bir araştırma. Journal of Language Education and Research, 4(2), 101-121. https://doi.org/10.31464/jlere.399414
• Mazlum, Ö., & Mazlum, S. F. (2016). İlköğretim 4. sınıf ders kitaplarının görsel tasarımına yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 4(1), 1-18.
• MEB (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları ortak metni. https://mufredat.meb.gov.tr/ [Erişim tarihi 09.05.2025]
• Mebpersonel, (2024, 13 Ağustos). Milli eğitim bakanlığından öğretmenlere önemli uyarı: yardımcı kitap talepleri yasaklandı. https://mebpersonel.com/kamudan-haber/milli-egitim-bakanligindan-ogretmenlere-onemli-uyari-yardimci-kitap-h303687.html [Erişim tarihi 09.01.2025].
• Morse, J. M., & Niehaus, L. (2009). Mixed method design: Principles and procedures. Routledge.
• Özmantar, M., Dapgın, M., Çırak Kurt, S., & İlgün, Ş. (2017). Mathematics teachers’ use of source books other than textbooks: reasons, results and implications. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (3), 741-758. https://doi.org/10.21547/jss.322750
• Polat, İ. (2022). Türkçe dersi ilkokul yardımcı kaynak kitaplarının program kazanımlarına göre incelenmesi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi 5(2), 56-69. https://doi.org/10.53046/ijotem.1150477
• Ritchie, J. (2003). The applications of qualitative methods to social research. In J. Ritchie & J. Lewis (Eds.), Qualitative research practice: Aguide for social science students and researchers (pp. 24-46). Sage.
• Taş, H., & Minaz, M. B. (2018). Derslerde yardımcı kitap kullanılmasının öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. SETSCI Conference Indexing System, 3(4), 582-589.
• Yıldırım, A., & Şimsek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin.
• Yurdakal, İ. H. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli: 2024 İlkokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın (1, 2, 3 ve 4. sınıflar) incelenmesi. Temel Eğitim, (24), 76-88. https://doi.org/10.52105/temelegitim