EHL-İ SÜNNET’İN ŞEFAAT ANLAYIŞININ OLUŞMASINDA İMAM MÂTÜRÎDÎ’NİN GÖRÜŞLERİNİN ÖNEMİ

Year 2019, Issue: 78, 299 - 314, 15.07.2019

Hasan Gümüşoğlu

Abstract

İslâmî fırkalar, âhiret hayatında şefaatin geçerli olup olmadığı noktasında farklı görüşlere sahip olmuşlardır. Ehl-i sünnet, şefaatin hak olduğunu ifade ederken, Havâric ve
Mu’tezile başta olmak üzere pek çok fırka şefaati kabul etmemiştir. Şefaat konusundakinâyet ve hadislerle istidlal ederek peygamberlerin yanı sıra hayır ehli bazı insanların şefaat edeceğini belirten Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, ilâhî azap ve cezayı gerektiren günahlarınnyanı sıra, cennet ehlinin derecelerinin yükseltilmesi için de şefaatin olacağını açıklamıştır. Diğer itikadî mevzularda olduğu gibi şefaat meselesinde de Ehl-i sünnet’in anlayışının oluşmasına önderlik eden İmam Mâtürîdî, öncelikle bir Müslümanın işlediği günah
sebebiyle imandan çıkmadığına dikkat çekerek, şefaatin müminler için olacağını ifadenetmiştir. Şefaatin hak olduğuna dair görüşünü, akli ve nakli delilerle izah eden İmam
Mâtürîdî, Mu’tezile’nin şefaat konusundaki görüşlerinin geçersizliğini bir sistem dâhilinde ortaya koymaya çalışmıştır. Mâtürîdî, öncelikle Mu’tezile’nin büyük günah sahibine
şefaatin olmayacağı yönündeki görüşünü isabetsiz bularak, bu görüşte olanların, Kur’ân ve hadislerde günah sahiplerinin affedileceğini beyan eden müjdeleri yok saydıklarını,
Allah’ın rahmetini ve Hz. Peygamberin şefaatini ümit eden insanları ümitsizliğe sevk ettiklerini belirtmiştir.

Keywords

Ehl-i sünnet, Mâtürîdî, Şefaat, Büyük Günah.

References

• Ak, Ahmet, Büyük Türk Âlimi Mâturîdî ve Mâturîdîlik, Bayrak Matbaası, İstanbul, 2008.
• Aliyyü’l-kârî, Dav’ü’l-meâlî fî şerhi Bed’i’l-Emâlî, İstanbul, y.y. trs.
• Aliyyü’l-kârî, Nureddîn Ali b. Sultân el-Herevî, Envâru’l-Kur’ân ve esrâru’l-furkân, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 2013.
• Aliyyü’l-kârî, Şerhu kitâbi’l-Fıkhı’l-ekber, Dârul-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1984.
• Âlûsî, Şihâbüddin Mahmud, Rûhu’l-meânî, Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, Beyrut, 1998.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed, Şerhu Akideti Ehli’s-sünne ve’l-cemâ’a (Akîdetü’t- Tahâviyye), nşr. Arif Aytekin, Vizâratü’l-Evkâf, Kuveyt, 1409.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tahir et-Temimî, el-Fark beyne’l-fırak, Mektebetü İbn Sînâ, Beyrut: 1990.
• Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekir Muhammed b. et-Tayyib, et-Temhîd, nşr. İmâdüddîn Amed
• Haydar, 2. Baskı. Müessetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1987.
• Cürcânî, Seyyid Şerif, et-Ta‘rifât, Matbaatü Mustafa, Kahire, 1938.
• Ebu’l-Hüseyin el-Basrî, Kitâbü’l-Mu’temed fî usûli’l-fıkh, nşr. Muhammed Hamidullah, el-Me’hadi’l-ilmî el-Fransî, Dımaşk, 1964.
• el-Lâlekâî, Hibetullah b. el-Hasen b. Mensur, Şerhu-usûli-i’tikâdi Ehli’s-sünne ve’l-ce- mâa, Dâru’l-Basîret. İskenderiyye, 2007.
• Eş’arî, Ebû’l-Hasen, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn, nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 1990.
• Gazzâlî, Ebû Hamid, İhyâü ulûmi’d-dîn, nşr. Bedevî Tabâne, Kahire, 1957.
• İbn Ebi’l-İzz, ed-Dımaşkî, Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye, nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et- Türkî-Şuayb el-Arnavut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2005.
• İbn Fûrek, Mücerredü Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, nşr. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyih, Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Kahire, 2005.
• İbn Hazm, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, nşr. Ahmed Muhammed Şâkir, Kahir, trs.
• İmâm-ı Âzam, el-Fıkhu’l-ekber, nşr. Mustafa Öz, MÜİFV Yayınları, İstanbul, 1992.
• İsfehânî, Râğıb, “Şfa”, Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân, thk. Safvân A. Dâvûdî, 4. Baskı, Dâru’ş-Şâmiyye, Beyrut, 2009.
• Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usûli’l-hamse, nşr. Ahmed b. el-Hüseyn. Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 2001.
• Kâdî Abdülcebbâr, el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl, nşr. Taha Hüseyn-İbrahim Me- dkûr, Kahire, trs.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Kitâbü’t-Tevhîd, nşr. Fethullâh Huleyf, İskenderiye, y.y. trs.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Te’vîlâtü Ehli’s-sünne, nşr. Fatıma Yusuf el-Hıyamî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2004.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymun b. Muhammed, Tebsıratu’l-edille fî usûli’d-dîn, nşr. Claude Salâme, Dımaşk, 1993.
• Pezdevî, Ebû Yusr Muhammed, Usûlü’d-dîn, nşr. H.P. Lins, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Ara- biyye, Kahire, 1963.
• Râzî, Fahreddîn Ebû Abdillah, Mefâtihu’l-gayb, 3. Baskı. Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiy- ye, Beyrut, 1981.
• Sâbûnî, Nureddîn, Kitâbü’l-Bidâye mine’l-kifâyefi’l-hidâye fî usûli’d-dîn, nşr. Fethullâh Huleyf, Dâru’l-Maârif, İskenderiye, 1969.
• Semerkandî, Alâeddîn Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed, Şerhu Te’vîlâti’l-Kur’ân, Süley- maniye Ktp. Hamidiye, nr. 17.
• Semerkandî, Hâkim Ebu’l-Kasım İshak b. Muhammed, es-Sevâdü’l-a’zam, Matbaatu’l- Cemâl, İstanbul, trs.
• Subkî Takıyyüddin, Şifâu’s-sikâm fî ziyâret-i Hayri’l-enâm, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1319.
• Şârânî, Abdulvehhâb, el-Yevâkîd ve’l-cevâhir, Dâru’l-Fikr, Kahire, 1959.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-nihal, nşr. Abdulemîr Ali Mehnâ-Ali Hasan Fa’ur, 3. Baskı, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1993.
• Şeybânî, Kâdî İsmâil b. İbrâhîm Ali, Şerhu’l-Akideti’t-Tahâviyye, Dâru’l-kütübi’l-ilmiy- ye, Beyrut, trs.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerir, Câmiu’l-beyân an te’vîl âyi’l-Kur’ân, thk. Abdul- lah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Kahire, 2001.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer, el-Akîdetü’t-Tehâviyye, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 1995.
• Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ud b. Ömer, Şerhu’l-Akâid, Şirket-i Sahâfî-i Osmâniyye Mat- baası, Dersaâdet, 1326.
• Teftâzânî, Sa‘duddîn, Mes‘ud b. Ömer, Şerhu’l-Makâsıd, nşr. Abdurrahman U‘meyrâ, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1989.