Kur’an’ın i‘câzı konusu III. yüzyılın başlarında üzerinde dikkatle durulan bir konu olmuştur.
Bu alana dair eserler, işâretler dönemi (II. ve III. asır), risâleler dönemi (IV. asır) ve
kitaplar dönemi (IV. asır vs.) şeklinde üç dönemde ele almak mümkündür. Görüşlerini inceleme
konusu yaptığımız Ebû Süleyman el-Hattâbî (ö.388)’nin eseri Beyânü İ‘câzi’l-Kur’an
da risâleler dönemine ait bir eserdir. Müellifin sarfe, gayb bilgisi, belagat gibi kendisinden
önceki i‘câz çeşitlerine dair görüşleri üzerinde durulmuş ve ilk defa kendisinin gündeme getirdiği
psikolojik i‘câz kavramına yer verilmiştir. Hattâbî eserinde, çeşitli çevreler tarafından
Kur’an’ın ifade biçimine yönelik tenkitlere de doyurucu cevaplar vermiştir. Kur’an’a yönelik
edebî açıdan yetersizlik (!) iddialarının Müslüman bir müellif tarafından ele alınması, İslam
dünyasının sahip olduğu özgüveni göstermesi bakımından da ayrıca önemlidir. Çalışmamızda
yazarın i‘câz tarihindeki yerinin daha net anlaşılması için klasik ve çağdaş i‘câz yazarlarıyla
da bir mukayeseye gidilmiştir.
……, Buhûsü Resâili’l-İ‘câz, (Basılmamış Ders Notları) el-Câmiatü’l-Ürdüniyye, Amman
ty.
Abbâs, Fadl-Senâ, İ‘câzü’l-Kur’an, Dâru’l-Furkan, 5. bs., Amman 2004.
Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmâniye, haz. Turgut Karabey-Mehmet Atalay, 1. bs.,
Akçağ, Ankara 2011.
Âişe Abdurrahman, el-İ‘câzü’l-Beyânî, Dâru’l-Meârif, Mısır ty.
el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib, İ‘câzü’l-Kur’an, tah. Seyyid Ahmed
Sakr, Daru’l-Mearif, Kahire 1963.
Cürcânî, Abdülkâhir, Delâilü’l-İ‘caz, tah. M. Muhammed Şakir, Mektebetu’l-Hancı, Kahire
2004.
Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, 13. bs., M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul 2006.
el-Umerî, Ahmed Cemâl, Mefhûmu’l-İ‘câzi’l-Kur’anî, Dâru’l-Meârif, Kahire 1984.
Yusuf Şevki Yavuz, (2000), “İ‘câzü’l-Kur’an” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), XXI,
s. 403-406, Ankara.
Yusuf Şevki Yavuz, (2009), “Sarfe” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, s. 140-
141, Ankara.
……, Buhûsü Resâili’l-İ‘câz, (Basılmamış Ders Notları) el-Câmiatü’l-Ürdüniyye, Amman
ty.
Abbâs, Fadl-Senâ, İ‘câzü’l-Kur’an, Dâru’l-Furkan, 5. bs., Amman 2004.
Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmâniye, haz. Turgut Karabey-Mehmet Atalay, 1. bs.,
Akçağ, Ankara 2011.
Âişe Abdurrahman, el-İ‘câzü’l-Beyânî, Dâru’l-Meârif, Mısır ty.
el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib, İ‘câzü’l-Kur’an, tah. Seyyid Ahmed
Sakr, Daru’l-Mearif, Kahire 1963.
Cürcânî, Abdülkâhir, Delâilü’l-İ‘caz, tah. M. Muhammed Şakir, Mektebetu’l-Hancı, Kahire
2004.
Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, 13. bs., M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul 2006.
el-Umerî, Ahmed Cemâl, Mefhûmu’l-İ‘câzi’l-Kur’anî, Dâru’l-Meârif, Kahire 1984.
Yusuf Şevki Yavuz, (2000), “İ‘câzü’l-Kur’an” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), XXI,
s. 403-406, Ankara.
Yusuf Şevki Yavuz, (2009), “Sarfe” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, s. 140-
141, Ankara.