İBRAHİM YALVACÎ’NİN (İHBÂR BİLLEZÎ) MANZUM KASİDE-İ MUZARİYYE TERCÜMESİ

Year 2021, Issue: 86, 21 - 35, 24.05.2021

Ahmet Akgül

Abstract

Mısırlı şair Muhammed b. Said el-Bûsîrî, (öl. 1297?) İslam edebiyatında Hz. Peygamber
methiyeleriyle şöhret bulmuş bir şahsiyettir. Bu methiyeler arasında, Kaside-i
Bürde sanıyla bilinen manzumesi (Kevâkibu’d-dürriye fî medhi hayri’l-beriyye) ile
Kaside-i Râiyye olarak da anılan Kaside-i Muzariyye’si (el-Kasîdetü’l-muzâriyye fi’s-salâ-
ti alâ hayri’l-beriyye) en yaygın olanlarıdır. Birçok vird mecmuasında, “okuyanın Hz.
Peygamber’i rüyasında göreceği” veya “hastalıklarına şifa bulacağı” şeklinde
rivayetlerle kayıtlı bulunan Kaside-i Muzariyye, çok defa şerh ve tahmis edilmiş, farklı
dillere çevrilmiştir. “İhbâr Billezî” lakabıyla bilinen Yalvaçlı İbrahim Efendi’nin (İbrahim
b. Muhammed el-Yalvacî, öl.1877) Kaside-i Muzariyye’ye yazdığı manzum tercüme de
bunlardan biridir. Müellifin benzer içerikteki şiirlerinin toplandığı bir mecmuada kayıtlı
olan kasidenin müstakil olarak ele alındığı herhangi bir akademik çalışmaya rastlanmamıştır.
Bu makalede, İbrahim Efendi tarafından yazılan manzum tercümenin bulunduğu
mecmuanın (el-Mecmûatü’l-kübrâ mine’l-kasâidi’l-fuhrâ) bazı nüshaları hakkında bilgi
verilmiş, tercümenin çevriyazılı metni oluşturulmuş, içeriği ve şekil özellikleri hakkında
değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bunun yanında hem Konya Bölge Yazma Eserler
Kütüphanesindeki kayıtlarda hem de bazı çağdaş araştırmalarda, Yalvaçlı Ali Rıza Efendi’ye
(Ali Rıza b. Mehmed Rüşdi Yalvacî, öl. 1902) atfedilen Kaside-i Muzariyye tercümesinin
de İbrahim Efendi’nin tercümesinden farklı bir eser olmadığı ortaya konarak arşiv ve
kaynaklardaki bir yanlışlık düzeltilmiştir.

Keywords

Klasik Türk Edebiyatı, Metin Neşri, Bûsîrî, Mecmua, Yalvaçlı Ali Rıza Efendi.

References

• Akgün, N. (1981). İbrahim Efendi. Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi 4. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ali Rıza b. Mehmed Rüşdi Yalvacî (trs.). Manzum terceme-i kaside-i mudariye. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi. Yalvaç İlçe Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, No: 32 Yalvaç 151/10.
• Altuntaş, M. E. (2015). İbrahim b. Muhammed el-Yalvacî’nin Garaibü’l-İ‘lâl ve’l-İştikâk ale’l-Binâ’ adlı eseri (transkripsiyon ve değerlendirme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Arslan, M. (2014). Pertevî/Fevzî/Rızâ, Hacı Ali Rıza Efendi. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. Web: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/pertevi-fevzi-riza-haci-ali-riza adresinden 25 Kasım 2020’de alınmıştır.
• Ayçiçeği, B. (2015). Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) tarafından yapılan mensur ve manzum tercümesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, 27-102.
• Düzenli, M. B. ve Akgül, A. (2018). Senâyî’nin manzum Süleymaniyye’si. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Düzenli, M. B. ve Bulak, Ş. (2018). Aruz vezninin Türk şiirine tatbikinde başvurulan imlâ/telaffuz tasarrufları ve mahiyetleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 43, 145-171.
• Ergün, H. (2018). Tamamı kelime manalı Kaside-i Bürde Kaside-i Mudariyye Kaside-i Muhammediyye. İstanbul: Ravza Yayınları.
• Erken, İ. (2016). İbrahim b. Muhammed el-Yalvacî ve Risale fî İhbâr bi-Ellezî. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLIV, 155-180.
• Gürkan, N. (2019). Yalvaçlı İbrahim Efendi. TDV İslam ansiklopedisi (Ek 2. Cilt). Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• İbrahim b. Muhammed el-Yalvacî. (1276). el-Mecmeatü’l-kübrâ mine’l-kasâidi’l-fuhrâ fî hakkı nebiyyinâ Muhammedini’l-büşrâ. İstanbul: Bosnevî Elhâc Muharrem Efendi Destgâhı.
• Karaman, D. (1991). Dünden bugüne Yalvaç tarihi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Kaya, M. (1992). Bûsîrî. TDV İslam ansiklopedisi 6. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaya, M. (2001). Kasîdetü’l-bürde. TDV İslam ansiklopedisi 24. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kıyıcı, M. (1998). Ispartalı ve Isparta’ya hizmet etmiş büyük adamlar. Isparta: Göltaş Kültür Yayınları.
• Kum, N. (2012). Yalvaç armağanı (Yalvaç tarihi ve coğrafyası). Haz. Nuri Köstüklü ve Ali Yüncü. Ankara: MRK Yayınları.
• Mahmut Haseni. (2013). el-Kasidetü’l-Muzariyye ve şerhi. İstanbul: Beyzade Prodüksiyon.
• Mutiso, K. W. (1994). al-Busiri and Muhammad Mshela: Two great sufi poets. Swahili Forum, 11, 83-90.
• Sezer, İ. H. (1985). İmam Bûsirî ve Bürde’si. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Yazar, S. (2017). Mustafa İsameddin Efendi’nin şerhleri ve şerh usulü. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 97-126.
• Yekbaş, H. (2014). Yalvaçlı İbrahim Efendi. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. Web: http:// teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-yalvacli-ibrahim-efendi adresinden 25 Kasım 2020’de alınmıştır.
• Yücel, Y. İ. (2016). Kaside-i Bürde üzerine son dönemde yapılan ilmî çalışmalar. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1, 86-106.