TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE “NE … NE” BAĞLAMA EDATININ (BAĞLACININ) İŞLEVLERİ VE ANLAMA KATKISI

Year 2015, Issue: 64, 91 - 100, 30.10.2015

Halit Dursunoğlu

Abstract

Cümle içindeki kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri ya yapı ya da anlam bakımından
birbirine bağlayan bağlama edatları, hem sözlü hem de yazılı anlatımda oldukça
önemli kullanımlardır. Sözlü anlatımda anlam bakımından sözün tesirini, ses bakımından
sözün vurgusunu artıran bağlama edatları, yazılı anlatımda da bu işlevlerinin yanı
sıra noktalama işaretlerinin kullanımını azaltması bakımından önemli kullanımlardır. Bir
başka ifadeyle bağlama edatları veya bağlaçları hem anlam hem yapı hem de anlatım bakımından
dilimizin önemli zenginliklerindendir. Türkçede, bağlaçlar ve ünlemler dışında
diğer sözcük türlerine oranla az sayıda olan edatların bir kısmı köken bakımından Türkçe
iken bir kısmı da Arapça ve Farsçadan alınmıştır. Bağlama edatlarının çoğunun köken
bakımından Türkçe olması, bu kullanımların Türkçenin yapısına ne kadar uygun düşen
kullanımlar olduğunu göstermesi bakımından da önemlidir.
Bağlama edatlarının en çok kullanılanlarından olan “ne …ne”; kelimeleri, kelime
gruplarını veya cümleleri birbirine “kılmama/olmama” ilgisi ile bağlar. Bu çalışmada
“ne … ne” bağlama edatının kullanımlarından örnekler verilerek bu ilgi dikkatlere sunulmaya
çalışılmıştır. Bu yapılırken, “ne … ne” bağlama edatının kullanım şekilleri, işlevleri
ve anlama katkıları incelenmeye çalışılmıştır.
Bağlama edatlarının yalnızca dil bilgisel bakımdan değil; “etkili bir anlatım”, “vurgu”
ve “tonlama” bakımlarından da dilimizin zenginliklerinden olduğunu hatırlatma
adına yapılan bu çalışmanın bağlama edatlarının kullanımını yaygınlaştırması ve bilinmesini
teşvik edici olması da çalışmadan beklenen amaçtır.

Keywords

Türk Dili, Dil Bilgisi, Edat, Bağlaç, Bağlama Edatları.

References

• Ağca, H. (2001). sözlü ve yazılı anlatımda Türkçenin kullanımı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Aksan, D. (2000). Türkiye Türkçesinin dünü, bugünü, yarını, İstanbul: Bilgi yayınevi.
• Atabay, N., Özel, S. ve Çam, A. (2004). Türkiye Türkçesinin sözdizimi, İstanbul: Papatya yayıncılık.
• Banguoğlu, T. (1995). Türkçenin grameri, Ankara: TDK yayınları.
• Bozkurt, F. (2000), Türkiye Türkçesi, Ankara: Hatiboğlu yayınları.
• Börekçi, M. (2009). Türkiye Türkçesinde yapı ve işlev bakımından sözcükler, Erzurum: Eser Ofset Mat.
• Demircan, Ö. (2004), Türkiye Türkçesinde kök-ek birleşmeleri, İstanbul: Papatya yayıncılık. Deny, J. (1995), Türk dili gramerinin temel kuralları (Türkiye Türkçesi), Ankara: TDK yayınları.
• Doğan, İ. (2014). Türk dili ve kompozisyon bilgileri, İstanbul: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Ediskun, H. (2004). Türk dilbilgisi sesbilgisi-biçimbilgisi-cümlebilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• --------------------------------Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi, İstanbul: Bayrak yayınları.
• ------------------------Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi, İstanbul: Ayraç Yayınevi
• ----------------Gülensoy, T. (2000), Türkçe el kitabı, Ankara: Akçağ yayınları.
• --------------------Hengirmen, M. (1998), Türkçe dilbilgisi, Ankara: Engin yayınevi
• Karahan, L. (1997), Türkçede söz dizimi -cümle tahlilleri, Ankara: Akçağ yayınları. Koç, N. (1996), Yeni dilbilgisi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi
• Korkmaz, Z. (2003), Türkiye türkçesi grameri (şekil bilgisi), Ankara: TDK yayınları.
• Korkmaz, Z., Ercilasun, A. B., Gülensoy, T., Parlatır, İ., Zülfikar, H. ve Birinci, N. (2001), Türk dili ve kompozisyon bilgileri, Ankara: Yargı yayınevi.
• Olgun, Y. (1996). Türk dili / kompozisyon, İstanbul: Alfa Basım Yayın.
• Özkırımlı, A. (2001). Türk dili / dil ve anlatım, İstanbul: Bilgi Üniversitesi yayınları.