Dilbilimin kurucularından sayılan Wilhelm von Humboldt’un bu kapsamdaki görüşlerinin merkezinde on sekiz maddelik yarım kalmış notları vardır. Thesen zur Grundlegung einer Allgemeinen Sprachwissenschaft (Genel Dilbilimin Temeli Üzerine Tezler) başlıklı notlar teorik izahatın nesnel çözümlere dönüşmeye başladığı noktada kesilmesine rağmen dile yöneltilen bakışın farklılığı ve orijinalliği ile Humboldt’un görüşlerine ışık tutar niteliktedir. Bu metni merkeze alarak yapılan tetkikin Humboldt’un dilbilim anlayışı için mümkün olduğunca geniş ve işlevsel bir çerçeve çizmesine çalışılmıştır. Dilbilim araştırmaları için bir sistem arayışında olan Humboldt dilin yaşayan bir varlık olması ve sonsuzluğu karşısında temkinli olsa da mütalaalarını “genel dil”, “özel dil” ve bunların hülasalarının toplamı olan “tarihi dil” tasnifi yapacak kadar ilerletir. Bilhassa geist’ın dili taşıma özelliği ve dilin aşkınlığı konusundaki tespitler, dillerin etkileşim özelliklerinden dolayı bir bütün olarak ele alınmaları gerekliliği ve dilin hem kültürü taşıması hem de yaratması gibi çıkarımlar onun bakışının ne kadar kapsayıcı ve orijinal olduğunu gösterir. Herkesin hâlihazırda kullandığı ve konuşmayı şekillendiren ortak bir “metin geleneği” (alm.Texttradition) olmasına rağmen her bireyin, her seferinde yeni bir “metin türü” (alm.Textsorten) üretiyor olması ve konuştuğumuz dil kadar, yani bildiğimiz kelime miktarınca düşünüyor olmak bilişselliğin de incelenmesini gerekli kılar. Sadece “düşünce ve dil”, “ben ve dünya rabıtası”, “semiyotik”, “dil ve ulusal karakter” bu bağlamda incelenmemiş bilişsellik müstakil olarak kapsama alınarak Humboldt’un dil felsefesine dönüşüne kadar kapsam genişletilmiştir. Dil ile halkın konuştuğu dili anlayan ve dili düşüncenin yaratıcı aracı sayan Humboldt’un dilbilim konusundaki görüşlerini idrak etmeden “dilbilim” hakkında hüküm vermek nerdeyse imkânsızdır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | December 27, 2020 |
Published in Issue | Year 2020 Issue: 84 |