TEFSİR USÛLÜNDE NAZIM GELENEĞİ: ZEMZEMÎ VE “MANZUMETUN Fİ’T-TEFSÎR” ADLI MANZÛM ESERİ

Year 2016, Issue: 65, 357 - 380, 25.02.2016

Mehmet Nurullah Aktaş

Abstract

Bu makalede müfessir Abdulazîz ez-Zemzemî’nin (ö. 976/1568) ilmî kişiliğinin yanısıra tefsîr usûlü alanında kaleme almış olduğu “Manzumetun fi’t-Tefsîr” adlı manzumesi ele alınmıştır. Zemzemî manzumesini yazarken müfessir vasfının yanı sıra edebî kişiliği ile de tanınmış ve birçok ilim dalında eser vermiştir. Zemzemî, Suyûtî’nin (ö. 911/1505) en-Nukâye adlı tefsir usûlü ile ilgili metni esas almıştır. Bu manzume, tefsir usûlü ile ilgili temel bilgiler içermekte olup ezberlenmesi kolay ve sade bir dille yazılmıştır. 158 beyitten müteşekkil manzume, tefsir usulünde nazım geleneğinin önemli bir örneğidir. Özellikle Arabistan’da ve Uzakdoğu ülkelerinde yaygın olarak okutulan manzume üzerine birçok şerh ve haşiye yazılmıştır. Ayrıca manzume ile ilgili sosyal medyada sesli ve görüntülü olarak yayınlanan şerh ve haşiyeler de mevcuttur. Bu da, manzumenin geniş ilim halkaları nezdinde kabul gördüğünü göstermesi bakımından kayda değerdir.

Keywords

Zemzemî, Usûlu’t-Tefsîr, Manzûme, Nazım Geleneği, en-Nukâye

References

• Acar, Halil İbrahim, “İbn Ziyâd el-Gaysî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XX, s.467-468.
• Akgündüz, Ahmet, “Ebüssuûd Efendi”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. X, s. 365- 371.
• Aktaş, Mehmet Nurullah, “Şark Medreselerinin İhya Teşebbüslerinde Muhammed Nurullah Seyda el-Cezerî ve “Usûlu’t-Tefsîr” Adlı Risâlesi”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 34, Spring II 2015, s. 171-185.
• ‘Alevî b. Abbâs b. Abdulazîz el-Mâlikî, Feydu’l-Habîr ve Hulâsetu’t-Takrîr, 2. Baskı, Matba’tu’l-Cedîde, yy., 1380/1960.
• Bilge, Mustafa L., “Şillî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C.XXXIX, s.163-164.
• Bulut, Ali, “Mansûr et-Tabelâvî, Hayatı, Eserleri ve “Nazmü’l-İstiâre” Adlı Manzûmesi”, İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası, S. 23 (2013-2), s. 34.
• el-Cârim, Ali, Emîn, Mustafa, el-Belâğetu’l-vâdıha, trs., y.y.
• Çelebi, Kâtip, Keşfu’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, Dâr İhyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 2/1970, Beyrût trs.
• Çiçek, Halil, Şark Medreselerinin Serencâmı, Beyan Yay., İstanbul, 2009.
• Durmuş İsmail, “Muhammed”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C.XXX, s. 450-456.
• Durmuş İsmail, “Şiir”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXXIX, s.144-154.
• Durmuş İsmail, “Nesir”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXXIII, s. 6-8.
• İbnu’l-‘İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî, Şezerâtu’z-Zeheb fî ahbâri men zeheb, thk: Mahmud el-Arnâvût, Dâr İbn Kesîr, C. X, s. 558, Beyrût 1414/1993,
• Kallek, Cengiz, “İbn Hacer el-Heytemî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XIX, s. 531-534.
• Koca, Ferhat, “el-Manzûmetün-Nesefiyye”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXVIII, ss. 34-35.
• Koçkuzu, Ali Osman, “el-Beykuniyye”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. VI, s. 68.
• Maden, Şükrü, “Tefsirde Şerh Hâşiye ve ta’lîka Literatürü”, Tarih Kültür ve Sanat Arastırmaları Dergisi, C. 3, S. 1, s. 183-220, Mart 2014.
• Mûsâ, Süleyman, “İbn Fûdî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XIX, s. 494-495. Özcan, Nurgül, Seyyid İbrâhim Hanîf’in “Siyer-i Nebî”si, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2011, S. 23, s. 175.
• Özşenel, Mehmet, “Muhammed Habîbullah Şinkîtî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXXIX, s. 173-174.
• Seyda, Muhammed Nurullah, “Usûlu’t-tefsîr”, Sahîfetul-irşâdi’s-sâlise fi’l-usûli’s-selâse, 1389/1969 Kamışlı.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, “en-Nukâye fî erba’ate ‘aşera ‘ilmâ”, Mecelletu Katri’n-Nedâ, thk: Fâyiza Abbâs Kâzım el-İdrîsî, yıl. 3, S. 9, s. 339-442, 1432/2012.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Recez”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXXIV, s. 509- 510.
• Turan, Abdülbaki, “el-Elfiyye”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. IX, s. 27-28.
• Ünal, Halit, “Arâyâ”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. III, s. 337
• Yıldız, Musa, “Abdülkâdir b. Muhammed et-Taberî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. XXXIX, s. 312-313.
• http://www.alukah.net/alfyah.rar adresinden 03 Ekim 2015’te alınmıştır.
• https://soundcloud.com/bahrainaudio/uajhwxvruf2a adresinden 21 Temmuz 2014’te alınmıştır.
• https://archive.org/details/kodair-zamzami-olom-koran adresinden 30 Eylül 2015’te alınmıştır.
• https://www.youtube.com/watch?v=kE2ANPKoae4 adresinden 30 Eylül 2015’te alınmıştır.
• https://www.youtube.com/watch?v=-ODVC6GWR7g adresinden 30 Eylül 2015’te alınmıştır.
• https://www.youtube.com/watch?v=2VAMvSAAquc adresinden 30 Eylül 2015’te alınmıştır.
• http://www.alukah.net/alfyah.rar adresinden 03 Ekim 2015’te alınmıştır.
• http://www.alukah.net/library/0/68217 adresinden 02 Aralık 2015’te alınmıştır.