ÖMER NASUHÎ BİLMEN’İN KUR’ÂN-I KERÎM’DEN DERSLER VE ÖĞÜTLER ADLI ESERİNDE GEÇEN TÜRKÇE ŞİİRLER VE KAYNAKLARI

Year 2016, Issue: 65, 451 - 468, 25.02.2016

Reyhan Keleş

Abstract

Daha çok İslâmî ilimler sahasında yazdığı eserleriyle tanıdığımız Ömer Nasuhî Bilmen, çocuk denecek yaşta şiir söylemeye başlamış, Türk, Arap ve Fars edebiyatlarına ilgi duymuş, edebî tarafı da olan çok yönlü bir ilim adamıdır. Bilmen, yazmış olduğu birçok eserinde, bu üç edebiyatın şiirlerine, özellikle mevzuu daha iyi ifade etmek ve konunun anlaşılmasına katkı sağlamak ve bilhassa kendi edebî zevkini ortaya koymak için yer vermiştir. Eserlerinde gerek kendi gerekse çağdaşı ve kendinden önceki şairlerin şiirlerinden alıntılar yapan Bilmen, bu eserlerde çoğu kez şiirin kime ait olduğunu söylememiştir. Bu da bize yazmış olduğu eserlerde hangi edebî kaynaklardan istifade ettiği sorusunu akla getirmiş ve bizi böyle bir çalışmaya sevk etmiştir. Bu çalışma Ömer Nasuhî Bilmen’in Kur’ân-ı Kerîm’den Dersler ve Öğütler adlı eserinde geçen Türkçe şiirleri incelenerek şiirlerin kaynaklarının neler olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Ömer Nasuhî Bilmen, Nasâyih-i Kur’âniyye, Kur’ân-ı Kerîm’den Dersler ve Öğütler, Türk Edebiyatı, Türkçe Şiir.

References

• Akçay, Hasan, Ömer Nasuhi Bilmen: Nüzhetü’l-Ervâh, Farsça Divânçe ve Türkçe Şiirler, İstanbul: Semerkand, 2012.
• Akkuş, Süleyman, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Ruh Hakkındaki Değerlendirmeleri ve Bu Değerlendirmelerin Oluşturduğu Tartışmalar”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 451-472.
• Aksoy, Hasan, “Neyzen Tevfik”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIII, s.72-73.
• Altıntaş, Ramazan, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Yeni İlm-i Kelâm Anlayışı”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 407-418.
• Atalay, Orhan, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Tefsiri’nde İçtimaî Boyut”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 169-180.
• Başaran, Orhan, “Ömer Nasuhî Bilmen’in Nüzhetü’l-Ervâh Adlı Farsça Divançesi”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 591-596.
• _______, “Ömer Nasuhî Bilmen’in Hikmet Gonceleri Adlı Eserinde Fars Edebiyatından Yapılan Alıntılar ve Kaynakları”, İLTED: İlahiyat Fakültesi Tetkikleri Dergisi, Erzurum, 2015, S. 44, s. 115-146.
• Bilkan, Ali Fuat, Nâbî Dîvânı, I-II, 2. Baskı, Ankara: Akçağ, 2011.
• Bilmen, Ahmet Selim, Ömer Nasuhi Bilmen: Hayatı-Eserleri-Anılar, İstanbul, 1975. Bilmen, Ömer Nasuhi, “Erzurum’un Kıymet-i Târihiyesi”, Tarih Yolunda Erzurum, yıl: I, S. 2 (Mart 1959), s. 8.
• _______, Kur’ân-ı Kerîm’den Dersler ve Öğütler, İstanbul: Bilmen, 1964.
• _______, Yüksek İslâm Ahlâkı, İstanbul, 1964.
• _______, Dinî ve Felsefî Ahlâk Lügatçesi, İstanbul: Bilmen, 1967.
• _______, Nüzhetü’l-Ervâh, Farisî Divançe ve Tercümesi, İstanbul: Bilmen, 1968.
• _______, Büyük Tefsir Tarihi, İstanbul, 1974, II, s.797-798.
• _______, Beşyüz Hadis-i Şerîf, Hikmet Goncaları, Sad. Bilal Aksoy, İstanbul: Semerkand, 2013.
• Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
• Cengil, Muammer, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Tefsiri’nde Psikolojik Çözümlemeler, Yusuf Suresi Örneği”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 181-195.
• Çavuşoğlu, Mehmet, “Bâkî”, DİA, İstanbul 1991, IV, 537-540.
• Çelik, Abbas, “Ömer Nasuhi Bilmen’e Göre Dinî İletişimde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, s. 573-578.
• Demirci, Kerim, Unutulmayan Mısralar El Kitabı, En Güzel Beyitler Antolojisi, 2. Baskı, Ankara: Akçağ, 2014.
• Dumlu, Ömer, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Tefsiri Halk İçin mi Yazıldı?”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 159- 168.
• Elmalı, Hüseyin, “Şiirleriyle Ömer Nasûhî Bilmen”, Diyanet İlmî Dergi, C. XXXIV, 1998, S. 2 Nisan-Haziran, s. 73-98.
• Emiroğlu, İbrahim, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu’nun Mantıksal Açıdan Değerlendirilmesi”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 555-572.
• Eroğlu, Ali, “Ömer Nasuhi Bilmen’e Göre İdeal Bir Tefsir Nasıl Olmalıdır?”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 153-157.
• Güler, Mehmet Nuri, “Hukuk Düşüncesinde Erzurumlu Ömer Nasuhi”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 67-88.
• Günay, Selçuk, “Tarihe Dair Eserleri ve Fikirleriyle Erzurumlu Ömer Nasuhi Bilmen”, Türkİslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 263-270.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, I-IV, 3. Baskı, İstanbul: Dergâh, 1988.
• Kaplan, Mahmut, Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2008.
• Karahan, Abdülkadir, “Nâbî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 258-260.
• Karaman, Hayreddin, ve diğer., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
• Karaman, Hüseyin, “Ömer Nasuhi Bilmen’de Ahlâkın Kaynağı Problemi”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 473-484.
• Kemikli, Bilal, “Ömer Nasûhî Bilmen’in Beyânü’l-Hak’taki Şiirleri”, Dinî Araştırmalar, C. II, S. 4 (Mayıs-Ağustos 1999), s. 47-58.
• Küçük, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011.
• Mehmed Ali (Emin’in Biraderi), Nevbahârım, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1301. Muallim Nâci, Terkîb-i Bend, Tuna Vilayeti Matbaası, trs.
• _______, Yâdigâr-ı Nâcî, İstanbul: Malûmât Matbaası, 1314.
• Nazîm, Dîvânü Belâgat-i Unvân-ı Nazîm, y.y., 1841.
• Neyzen Tevfik, Azâb-ı Mukaddes, Haz. İhsan Ada, İstanbul: Kapı, 2009.
• Okumuş, Ejder, “İlmihal Sosyolojisi: Bir Giriş Denemesi-Ömer Nasuhi Bilmen Örneği”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 53-65.
• Ömer Nasuhi Bilmen Sempozyumu, Ed. Rahmi Yaran ve diğer., 8-9 Kasım 2014, İstanbul. Pala, Ali İhsan, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Fıkhî Eserlerinde Fıkıh Usûlü Kurallarını Uygulaması”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 271-294.
• Revnakoğlu, Cemâleddîn Server, “Erzurum’un Büyük Kıymetlerinden: Yeni Diyânet Reisimiz”, Tarih Yolunda Erzurum, 1961, Ocak, 2, S. 7-8 s. 8-9, 27.
• ------------------------------Saʻdî-i Şîrâzî, Gülistan, Berlin, 1340.
• Şener, Mehmet, “Ömer Nasuhi Bilmen ve Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmûsu”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 33-51.
• Türcan, Talip, “Bir Fıkıh Âlimi Olarak Ömer Nasuhi Bilmen (1883-1971)”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. 6 (2005), s. 427-438.
• Vakkasoğlu, Vehbi, Osmanlıdan Cumhuriyete İslâm Âlimleri, İstanbul 1987, s. 79-110. Yaran, Rahmi, “Bilmen, Ömer Nasuhi”, DİA, İstanbul, 1992, VI, 162-163
• Yaşar, Serkan, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Tefsirindeki Tarih ve Siyer Bilgilerinin Değerlendirilmesi”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 295-301.
• Yavuz, Hulûsi, “Erzurumlu Ömer Nasûhî Bilmen’in İlim ve Kültür Tarihimizdeki Yeri ve Te’siri”, Siyaset ve Kültür Tarihi Açısından Osmanlı Devleti ve İslâm, İstanbul, 1991, s. 207-218.
• Yazıcı, Nesimi, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Sebilü’r-Reşâd ve Beyânü’l-Hak’taki Makaleleri Üzerine Bir Değerlendirme Denemesi”, Diyânet İlmî Dergi, C. XXXIII, S. 3 (Temmuz-Eylül 1997), s. 29-40.
• Yüceer, İsa, “Çağdaş Bir Sünnî Kelâmcı: Ömer Nasuhi Bilmen”, Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Haziran 2006, C. I, Erzurum 2007, s. 419-450.