SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ “SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ” KAVRAMINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Year 2020, Issue: 82, 77 - 96, 22.06.2020

Esma Kuru Elif Pırnaz

Abstract

Bu araştırma, geleceğin öğretmeni olacak olan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “sosyal bilgiler öğretmeni” kavramına ilişkin görüşlerini metaforlar vasıtasıyla ortaya çıkarmak, sosyal bilgiler öğretmenliğine bakış açılarını, mesleği nasıl algıladıklarını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 2017-2018 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde bir devlet üniversitesinin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü sınıfında öğrenim gören 127 sosyal bilgiler öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırma verileri belirlenen amaç doğrultusunda, araştırmacılar tarafından hazırlanmış olan formda yer alan “Sosyal Bilgiler Öğretmeni………. gibidir, çünkü……….” ifadesinin doldurulması ile elde edilmiştir. Yapılan araştırmada araştırmanın doğası gereği nitel araştırma yöntemlerinden biri olan olgubilim deseni kullanılırken, verilerin analizinde ise nitel araştırma desenine uygun olarak içerik analizinden yararlanılmıştır. Yapılan analizler neticesinde çalışmanın uyuşum yüzdesi 0.91 olarak belirlenirken kavrama ilişkin olarak adaylar tarafından 114 metafor üretildiği görülmektedir. Üretilen metaforlar ortak özellikleri doğrultusunda “kapsayıcılığın sembolü olarak sosyal bilgiler öğretmeni, yetiştirici ve geliştirici olarak sosyal bilgiler öğretmeni, bilgi kaynağı olarak sosyal bilgiler öğretmeni, yol gösterici, rehber olarak sosyal bilgiler öğretmeni, yaşam kaynağı olarak sosyal bilgiler öğretmeni, umutsuzluğun göstergesi olarak sosyal bilgiler öğretmeni” şeklinde kategorilere ayrılmıştır. Araştırılan kavramla ilgili olarak öğretmen adayları tarafından tercih edilen metaforların çoğunlukla olumlu yargı bildirdiği ve en fazla değinilen metaforun “güneş (f=6)” metaforu olduğu anlaşılmaktadır. Kategoriler içinde en fazla metafor sayısına (28) ve frekansa (f=36) sahip kategori “kapsayıcılığın sembolü olarak sosyal bilgiler öğretmeni” kategorisi iken en az metafor sayısına (5) ve frekansa (f=8) sahip kategori ise tek olumsuz yargı bildiren metaforlardan oluşan “umutsuzluğun sembolü olarak sosyal bilgiler öğretmeni” kategorisidir. “Umutsuzluğun göstergesi olarak sosyal bilgiler öğretmeni” kategorisinde adayların öğretmenlik mesleğini icra etmelerine engel olan atama sıkıntısının metaforlar aracılığıyla ifade edildiği görülmektedir.

Keywords

Eğitim, Öğretim, Metafor, Sosyal Bilgiler Öğretmeni, Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayı.

References

• Akman, Ö. Özeren, E. ve Yiğen, V. (2017). Öğretmenlerin “okul” kavramına ilişkin metaforlarının incelenmesi, International Journal of Social Science Research, 6(2), 142-157.
• Altan, M. Z. (2017). Öğretmenlik mesleği bugünü ve geleceği. Eğitim Bakış Eğitim Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(41), 18-26.
• Altun, T. ve Camadan, F. (2013). Rehber öğretmenlerin rehber öğretmen (psikolojik danışman) kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 883-918.
• Annells, M. (2006). Triangulation of qualitative approaches: Hermeneutical phenomeno- logy and grounded theory. Journal Of Advanced Nursing, 56(1), 55-61.
• Arslan, M.M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim öğretim açısından incelenmesi, Millî Eğitim, 35(171), 100-108.
• Ateş, T.Ö. (2016). Öğrencilerin öğretmen ve okul metaforları. International Journal of Contemporary Educational Studies (ıntJCES), 2(1), 78-93.
• Aydın, S. İ. ve Pehlivan, A. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının “öğretmen” ve “öğrenci” kavramlarına ilişkin kullandıkları metaforlar, II. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı, 5(3), 819-842.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yoluyla analizi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Balcı, A. (1999). Metaphorical images of school: school perceptions of Students, teac- hers and parents from four selected Schools. Yayınlanmış doktora tezi, ODTÜ, Ankara.
• Beldağ, A. ve Geçit, Y. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin “sosyal bilgiler” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla analizi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(USBES Özel Sayı II), 1173-1189.
• Berk Akça, N. Gültekin, F. ve Çençen, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersine ve sosyal bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1) 183-199.
• Büyüköztürk, Ş. Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. 2014. Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Pegem Yayınları.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri, Türk Eğitim Bilimler Dergisi, 6(4), 693-712.
• Clarken, R. H. (1997). Five metaphors for educators. Paper presented at the annual meeting othe american educational research association, Chicago, March, 24-28
• Çelikten, M. (2006). Kültür ve öğretmen metaforları, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 269-283.
• Çelikten, M. Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
• Çulha Özbaş, B. (2012).”Sosyal bilgiler öğretmeni olarak, ben kimim?” sosyal bilgiler öğretmenlerinin mesleki kimliklerine yönelik görüşlerinin metafor analizi yoluyla incelenmesi, Turkish Studies, 7(2), 821-838.
• De Guerrero, M.C. M. ve Villamil, O.S. (2002). Metaphorical conceptualizations of ESL teaching and learning, Language Teaching Research, 6(2), 95–120.
• Geçit, Y. ve Gencer, G.(2011). Sınıf öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize üniversitesi örneği), Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
• Güçlü, N. ve Duran, A. (2017). Okul yöneticilerinin okul ve ideal okula ilişkin metaforik algıları, İnternational Journal of Human Sciences, 14(4), 3968-3989.
• Güven, B. ve Güven, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde metafor oluşturma becerilerine ilişkin nicel bir inceleme, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 503-512.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik, Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının “öğretmenlik” kavramına ilişkin metaforları, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471-484.
• Karatekin, K. Merey, Z. ve Keçe, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 70- 96.
• Kıral, E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57-65.
• Koçoğlu, E. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler kavramına ilişkin imgesel algıları, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 107-126.
• Korkmaz, M. ve Çevik, M.S. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin müdür kavramına ilişkin metaforik algıları, Kurumsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4), 973-1002.
• Mahaffy, P. (2006). Moving chemistry education into 3d: A tetrahedral metaphor for un- derstanding chemistry, Journal of Chemical Education, 83(1), 49-55.
• McMillan, J.H. (2000). Educational research: Fundamentals for the Consumer.(3th ed.). New York: Longman.
• MEB, (2017). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar), Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Miles M.B. ve Huberman A.M. (1994). An expanded source book oualitative data analysis. California: Sage Publications.
• Oktay, A. (2010). 21. Yüzyılda yeni eğilimler ve eğitim. O. Oğuz ve A. Oktay. (Editörler). 21. Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi. İstanbul: Pegem Yayınları, s.1-13’deki makale.
• Özbaş, B.Ç. ve Aktekin, S. (2013). Tarih öğretmen adaylarının tarih öğretmenliğine ilişkin inançlarının metafor analizi yoluyla incelenmesi, Journal of Theory and Practice in Education, 9(3), 211-228.
• Pesen, A. Kara, İ. ve Gedik, M. (2015). Çocuk gelişimi bölümü 2. sınıf öğrencilerinin “müdür” kavramına ilişkin metafor algıları, Siirt Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 28-48.
• Pipan, T. (2000). Metaphors and organizational identity in the italian public services, Scandinavi an Journal Of Management, 16, 391-409.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar, kuram ve uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler, Türk Eğitim bilimleri Dergisi, 7(2), 281-286.
• Saban, A. Koçbeker, B. N. ve Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Seung, E. Park, S. ve Narayan, R. (2011). Exploring elementary pre-service teachers’ beliefs about science teaching and learning as revealed in their metaphor writing, jsci eductechnol, 20, 703-714. DOI 10.1007/s10956-010-9263-2.
• Soysal, D. ve Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 287-306.
• Şengül, S. Katrancı, Y. ve Cantimer, G. G. (2014). Ortaokul öğrencilerinin “matematik öğretmeni” kavramına ilişkin metafor algıları, İnternational Journal of Social Science. 25(I), 89-111.
• Taşgın, A. İleritürk, D. ve Köse, E. (2018). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersi ve Türkçe öğretmenine ilişkin metaforları, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 397-410.
• Tortop, H. S. (2013). Öğretmen adaylarının üniversite hocası hakkındaki metaforları ve bir değerlendirme aracı olarak metafor, Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 153-160.
• Yener, Y. ve Atalay, F. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının birleştirilmiş sınıf ve birleştirilmiş sınıf öğretmeni kavramlarına yönelik metaforik algıları, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1822-1840.
• Yıldırım Hacıibrahimoğlu, B.(2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının «uygulama öğretmeni» kavramına ilişkin zihinsel imgeleri, Turkish Online Journal of QualitativeInquiry, 7(3), 245-278.
• Yıldırım, A. Ünal, ve Çelik, M. (2011). Öğretmen kavramına ilişkin, öğretmen, yönetici ve müfettiş algılarının analizi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2)s.93- 109.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F. Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: Bir metaforik çalışma, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 151-164.4.
• Zembat, R. Tunçeli, İ.H. ve Akşin, E. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının “okul yöneticisi” kavramına ilişkin algılarına yönelik metafor çalışması, Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1, 446-459.