HAFIZLIK EĞİTİMİNDE YENİ BİR TECRÜBE: ÖRGÜN EĞİTİMLE BİRLİKTE HAFIZLIK -ÖNEMİ, PROBLEMLERİ VE BEKLENTİLER-

Year 2020, Issue: 82, 383 - 412, 22.06.2020

Salih Aybey

Abstract

Kur’an-ı Kerim, nüzulünden itibaren Hz. Peygamber ve seçkin sahabe tarafından hıfzedilerek koruma altına alınmıştır. Hz. Peygamber döneminde başlayan ve günümüze kadar devam eden hafızlık eğitimi, günümüzde örgün ve yaygın din eğitimi kurumlarında yapılmaktadır. Resmi olarak sadece Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından Kur’an kurslarında yapılmakta olan hafızlık eğitimi, 2014 yılından itibaren Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nca örgün eğitimle birlikte imam hatip okullarında da yapılmaya başlamıştır. Bu çalışma, Türkiye’de hafızlık eğitiminde yeni bir tecrübe olan örgün eğitimle birlikte hafızlık projesinin mevcut durumu, önemi, problem ve beklentileri konu edinmektedir. Çalışmada nitel araştırma deseni olan durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma grubunu Zonguldak ilinde bulunan üç İmam-Hatip ortaokulunda eğitim alan 41 hafızlık öğrencisi ile 14 hafızlık öğreticisi ve 3 yönetici oluşturmaktadır. Araştırma verileri odak grup görüşmesi yöntemiyle toplanmıştır. Öğrencilerle dokuz, öğreticilerle beş odak grup görüşmesi yapılmıştır. Elde edilen veriler, ana tema ve alt tema olmak üzere birleştirilerek başlıklar altında değerlendirilmiştir. Çalışmada katılımcıların bazı beklenti ve problemleri olduğu tespit edilmiş ve elde edilen sonuçlar doğrultusunda öneriler de sunulmuştur.

Keywords

Hafızlık, Hafızlık Eğitimi, Kur’an Kursu, Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık, Din Eğitimi.

References

• Açıkalın, A. (1998). Teknik ve toplumsal yönleriyle okul yöneticiliği. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Adıgüzel, A., Kılıç, A., Aslanargun, E., Şahin, Ş., Ökmen, B. ve Boyacı, Z. (2018). Hafız imam hatip ortaokullarındaki hafızlık eğitimine ilişkin öğretici ve öğrenci görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1453-1475.
• Akşener, T. (2012). Diyanet işleri başkanlığına bağlı Kur’an kurslarında yeni düzenlemeler ve din eğitimi (Adana Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyürek, S. (2005). Kur’an kursu öğreticisinin mesleki yeterlikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(18), 19-36.
• Algur, H. (2019). Hafızlık eğitimi alan bireylerin motivasyon ve psiko-sosyal durumları. İstanbul: Dem Yayınları.
• Arslantaş, M. (2019). İmam-hatip ortaokullarında örgün eğitimle birlikte hafızlık projesinde öğrenci tutumları (Sivas zeki hayran imam-hatip ortaokulu örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Ay, M. E. (2005). Problemleri ve beklentileriyle Türkiye’de Kur’an kursları. Bursa: Düşünce Kitabevi.
• Aydın, M. Ş. (2008). Bir din eğitim kurumu olarak Kur’an kursu. Ankara: DİB Yayınları.
• Aydın, M. Ş. (2019). Hafızlık eğitimini yeniden düşünmek. C. Osmanoğlu ve Ö. Özbek. (Edt.). Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. Kayseri: Kimlik Yayınları. s. 17- 39.
• Ayhan, H. (2004). Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: Dem yayınları.
• Aynur, H. Ş. (2015). İslam kültür tarihinde Kur’an hıfzı geleneği ve günümüzdeki uygulama biçimleri. Ankara: DİB Yayınları.
• Bahçekapılı, M. (2012). Türkiye’de din eğitiminin dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlke Yayınları.
• Bal, H. (2016). Nitel araştırma yöntemi ve teknikleri. Bursa: Sentez Yayım ve Dağıtım.
• Balbay, E. (2011). Kur’an kursu öğreticilerinin mesleki yeterlikleri: Diyarbakır örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baltacı, C. (2000). Türk eğitim sisteminde Kur’an kurslarının yeri. Kur’an kurslarında eğitim, öğretim ve verimlilik. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Başkurt, İ. (2007). Din eğitimi açısından Kur’an öğretimi ve yaz Kur’an kursları. İstanbul: Dem Yayınları.
• Bayraktar, M. F. (2008). Hafızlık eğitiminin geleneksel yöntemleri ve kur’an kursları. X. Kur’an Sempozyumu Kur’an ve Eğitim. Ankara: Fecr Yayınları. 117-138.
• Bayraktar, M. F. (2018). İslam eğitiminde öğretmen öğrenci münasebetleri. İstanbul: MÜİFAV Yayınları.
• Bozkurt, N. (1997). Hafız. TDV İslam Ansiklopedisi. (C.15, 74-78) içinde, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Buyrukçu, R. (2001). Kur’an kurslarında din eğitimi ve öğretiminin verimliliği üzerine bir araştırma. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Cebeci, S. (2006). Kur’an öğretim geleneği olarak hafızlık eğitimi. Diyanet İlmi Dergi, 4(11), 7-22.
• Cebeci, S. (2015). Öğrenme ve öğretme sürecinde dini iletişim, İstanbul: İz Yayınları.
• Cebeci, S. ve Ünsal, B. (2006). Hafızlık eğitimi ve sorunları. Değerler Eğitimi Dergisi, 4(11), 27-52.
• Corbin,J. ve Strauss,A.(2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. USA: Sage Publication.
• Coştu, K. (2017). Hafızlık eğitimi veren proje imam-hatiplerde oryantasyon ve müşavirlik hizmeti: İstanbul örneği. Geleceğin İnşasında İmam-Hatip Okulları. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.
• Creswell, J. W. Qualitative inquiry and research design: choosing among five approach- es. USA: SAGE Publications.
• Çaylı, A. F. (2005). Kur’an kursu öğreticilerine göre hafızlık öğretimi ve problemleri (Göller Bölgesi örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, A. (2016). Kur’an okuma esasları. Bursa: Emin Yayınları.
• Çimen, A. E. (2007). Hafızlık müessesesi, ülkemizdeki hafızlık çalışmalarıyla ilgili bazı değerlendirmeler ve hafızlığın sağlamlaştırılmasında bir metot denemesi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 9(1), 91-166.
• DİB, (2010). Kur’an kursu öğretici yeterlikleri. Ankara, DİB.
• DÖGM, (2014). Örgün eğitimle birlikte hafızlık imam hatip ortaokulları vizyon belgesi. Ankara: MEB.
• DÖGM, (2018). Örgün eğitimle birlikte hafızlık projesi usul ve esasları. Ankara: MEB.
• Fırat, Y. (2007). Kur’an öğretimi ve hafızlık eğitimi üzerine bazı düşünceler. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (l ), 549-568.
• Gökçe, O. (2019). Klasik ve nitel içerik analizi: felsefe yöntem uygulama. İstanbul: Çizgi Yayınevi.
• Gözütok, Ş. (1998). Resulullah (s.a.s.) döneminde ilköğretim kurumları ve işlevleri. Dini Araştırmalar, 1(2), 165-198.
• Gözütok, Ş. (2017). Hz. Peygamber döneminde eğitim öğretim. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Gün, A., Özdemir, Ş. ve Apaydın, H. (2018). Bir ilmi geleneğin merkezi: Büyükağa Kur'an kursu - hafızlık eğitimi, niteliği, sorunları ve beklentileri-. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17(34), 211-240.
• Güneş, A. Türkiye’de yeni bir model olarak örgün eğitimle birlikte hafızlık –bir durum analizi-. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• İbn Cemaa, B. S. (1998). İslam geleneğinde öğretmen öğrenci/eğitim-öğretim adâbı. Çev. M. Ş. Aydın. İstanbul: Marifet Yayınları.
• İbn Sahnûn.(2014). Âdâbu’l-muallimin (eğitim öğretimin esasları). M. F. Bayraktar. (Trc). İstanbul: MÜİFAV Yayınları.
• Karaküçük S. ve Yetim A. (1999). Okul yöneticilerinin ders dışı etkinliklere yaklaşımları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(3), 51-62.
• Kaya, M. (1998). Din eğitiminde iletişim ve dini tutum. Samsun: Etüt Yayınları.
• Kazıcı, Z. (2000). Bir eğitim kurumu olarak dâru’l kurrâ. Kur’an kurslarında eğitim öğretim ve verimlilik. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kazıcı, Z. (2014). Osmanlıda eğitim öğretim. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Kesen, İ. vd. (2019). Okul lideri vs. okul müdürü. Ankara: Seta Yayınları.
• Koç, A. (2005). Kur’an kurslarında eğitim ve verimlilik. İstanbul: İlahiyat Yayınları.
• Koç, A. (2016). Din eğitiminde etkili iletişim. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Koç, A. ve Batman, E. (2015). Yöneticilerine göre imam-hatip ortaokulları (sorunlar- beklentiler-öneriler). Yüzüncü Yılında İmam-Hatip Liseleri. İstanbul: DEM, s. 1005-1015.
• Korkmaz, M. (2009). Kur’an kursu öğreticilerinin eğitim-öğretim yeterlilikleri açısından kendilerini değerlendirmeleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, M. (2013). İhtiyaç odaklı yaygın din eğitimi: Kur’an kursları (kayseri örneği). Kayseri: Tezmer Yayınları.
• Korkmaz, M. (2019). Hafızlık eğitiminde bireyi (talebeyi) tanıma. C. Osmanoğlu ve Ö. Özbek. (Ed.). Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (57-117). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Kozakoğlu, E. (2019). Örgün eğitimle birlikte hafızlık projesi ve Kur’an eğitimine katkısı (Konya Selçuklu Mustafa Büyükkaplan Hafız İHO örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köylü, M. (2015). Psiko-sosyal açıdan dini iletişim. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Kuloğlu, R. (2018). Yönetici görüşlerine göre imam hatip ortaokullarındaki hafızlık projesinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurt, Y. (2012). Kur’an’ın korunmasında hafızlık müessesesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(22), 229-251.
• Maulana, R. Opdenakker, M., Den Brok, P., ve Bosker, R (2011). Teacher-student inter- personal relationships in Indonesia: Profiles and importance to student motiva- tion. Asia Pacific Journal of Education, 31(1), 33-49.
• MEB, (2015). İmam hatip okulları hafız yetiştirme ve ders başarısını destekleme programı, Ankara: MEB.
• Nawaz. N. ve Jahangir, F. (2015). Effects of memorizing Quran by heart (hifz) on later academic achievement. Journal of İslamic Studies and Culture, 3(1), 58-64.
• Nazıroğlu, B. (2011). İslam eğitim geleneğinde öğretmenlik. Ankara: Sarkaç Yayınları. Oruç, C. (2009), Hafızlık eğitimi: Elazığ-Harput Hamdi Başaran Kur’an kursu örneği. Diyanet İlmi Dergi, 45(3), 41-60.
• Öcal, M. (2017). Osmanlıdan günümüze Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özbek, Ömer. (2014). Dünyada hafızlık yöntem örnekleri. Bilimname, 37(2), 183-209.
• Özler, H. K. (2019). DİB hafızlık eğitim programının öğretmen ve öğrenci görüşleri (Konya örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: N. Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Ö. (2007). Kur’an kursu öğrencilerinde depresyon düzeyi üzerine bir araştırma (Konya örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Ş. (2000). Kur’an kurslarının eğitim ve kültür hayatımıza katkıları. Kur’an Kurslarında Eğitim-Öğretim ve Verimlilik (172-179) İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Parmaksızoğlu, İ. (1966). Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Ritchie,J., Lewis,J. ve Elam, G. (2003). In qualitative research practice: a guide forsocial science students and researchers. Designing and Selecting Sample. London: Sage Publication.
• Selçuk, Z. (2018). Eğitim psikolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Slavin, R. E. (2013). Öğrencileri öğrenmeye motive etmek. G. Yüksel (Çev. Ed.), Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Şalgamcı, A. (2019). Hafızlığın öğrencinin gelişimine katkıları”. C. Osmanoğlu ve Ö. Özbek. (Edt.). Hafızlık Üzerine Araştırmalar. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Şulul, K. (2011). İlk kaynaklara göre Hz. Peygamber devri kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Temel, N. (2007). Kur’an talimi ve hafızlık eğitimi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 18, 35-60.
• Trinova, Z. ve Wati, S. (2016). The contribution of Quranic tahfidz to mental health. Al- Ta’lim Journal, 23(3), 260-270.
• Uğur, E. (2019). İdareci, öğretici ve öğrenci görüşlerine göre örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wang, M. T. ve Eccles, J. S. (2013). School context, achievement motivation, and academic engagement: a longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective. Learning and Instruction, 28, 12-23.
• Yetimova, P. (2018). Ortaokula devam eden öğrencilerin hafızlık eğitiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zadshir, F., Stoki, M. ve Emamipour, S. (2009). Comparasion ofstudents moral judgement and social development in student: invendiqating the role of teaching the holy Quran by memorization in independent school in Tehran. Journal of Applied Psychology, 2(10), 25-47.
• Zengin, Zeki Salih. (2011). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de Kur’an kurslarının kurulması ve gelişimi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11(2), 1-24.