ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDE TERBİYE KAVRAMI VE TERBİYE YÖNTEMLERİ

Year 2020, Issue: 82, 531 - 546, 22.06.2020

Yavuz Ercan Gül

Abstract

Terbiye kavramı sözlük anlamı olarak ilim öğretme, ahlak öğretme, ceza verme, besleyip büyütme gibi anlamları taşımaktadır. Terbiye kelimesi günümüzde kullanılan ve daha çok ahlak anlamı taşıyan yapısının dışında Türk halklarının çocuklarını yetiştirmede bilişsel bakımdan da her türlü gelişimi ifade eder bir yapısı vardır. Türk halklarının binlerce yıllık tecrübe birikimlerine dayanan milli kimlik ve şuurun gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayan geleneksel eğitim / terbiye yöntemleri bulunmaktadır. Eski eğitim sistemi göçebe dönemde teoriden daha çok pratik hayat ile ilgili olmuş ve daha çok gençlerin hayata hazırlanmasına, yaşam şartlarına uyum sağlamasına yönelik gelişme göstermiştir. Bu nedenle sosyal vicdanı oluşturan kültürün toplumun bireylerine aktarılması terbiye aracılığıyla olmuştur. Hem aile hem de toplum terbiye işlevini beraber yerine getirerek Türk kültürünün gelecek kuşaklara taşınması sağlanmıştır. Babalar, çocukları dış dünyaya uyum sağlamaları için terbiye ederken, anneler ise çocukları ahlaklı bir şekilde yetiştirmek ve kız çocuklarını ev işlerini yapabilmelerini sağlamak üzere eğitmişlerdir. Bugün Türkistan’da yer alan Türk halklarının SSCB bünyesinde yaşadıkları kültürel sömürü ve her türlü milli değerlerin yok edilmesi faaliyetleri eğitim ve dil üzerinden taşınmıştır. Günümüzde ise Bologna süreciyle başlayan Avrupalılaşma ve Avrupa eğitim sisteminin tüm Türk halkları arasında yayılma süreci yine eğitim ve dil üzerinden olmaktadır. Yöntem olarak kavram analizi tekniğinin kullanıldığı bu çalışmada ise “terbiye” kavramının etimolojik ve eğitsel yönü ortaya konulmaya çalışılmış ve Türk kültüründeki uygulamaları anlatılmıştır.

Keywords

Terbiye, Milli Kültür, Milli Kimlik, Türk Halkları, Eğitim

References

• Acar, H. (2019). Türk kültür ve devlet geleneğinde kadın. İnsan & İnsan, 6(21), 395-41. DOI: 10.29224/insanveinsan.536610.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2018). Eski Türklerde çocuk eğitimi. Türk Eğitim-Sen, http://www.te- sistanbul10.org/eski-turklerde-cocuk-egitimi-y3 adresinden 20 Kasım 2019’da alınmıştır.
• Akay, R. (2007). Dil değişiminin dilsel ve toplumsal nedenleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-9.
• Aksoy, İ. (2011). Türklerde aile ve çocuk eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16), 11-19.
• Ali Haydar (1926). Milli terbiye. Muallimler birliği umumi neşriyatından, İstanbul: Milli Matbaa (Osmanlıca Basım).
• Алимбеков, А. (1996). Кыргыз этнопедагогикасы. Бишкек: Кыргыз билим берүү институту.
• Алимбеков, А. (2017). Турк дуйносунун ойчулдарынын мурастарындагы педагогикалык идеялары. Жогорку окуу жайларынын студенттери учун окуу куралы, 1(1), 130-155.
• Amin, S. (1993). Avrupamerkezcilik bir ideolojinin eleştirisi (Çev. M. Sert). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Асамидинова, А. (2019). Махмут кашкаринин Диван лугат ат-турк создугу этнопедагогикалык булак катары. Кыргыз-Турк манас университети коомдук илимдер институту педагогикалык багыты магистрдик диссертация.
• Avni (1924-1940). Avrupa terbiye aleminde müterakki temayüller, Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti Neşriyatından, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Bailey, C. J. (1973). Varition and linguistic theory. Arlington: Center for Applied Lin- guistics.
• Байжиев, М. (2011). Манас, Семетей, Сейтек дастаны. Бишкек: Седеп фонду.
• Binbaşıoğlu, C. (1995). Türkiye’de eğitim bilimleri tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Bası- mevi.
• Comte, A. (1952). Pozitivizm ilmihali. Ankara: MEB Yayınları.
• Çetinkaya, B. A. (2002). Modern Türkiye’nin felsefi kökenleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 6(2)65-91.
• Çınar İ. (2011). Eğitim ve terbiye, http://www.egitisim.gen.tr/tr/index.php/arsiv/sayi- 31-40/sayi-32-ekim-2011/748-egitim-ve-terbiye adresinden 01 Aralık 2017’de alındı.
• Develi, H. (2006). Dede Korkut hikayeleri. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Develioğlu, F. (1999).Osmanlıca Türkçe ansiklopedik lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Devey, J. (1928). Demokrasi ve terbiye (Çev. Avni). İstanbul: Devlet Matbaası.
• Egemen, B. Z. (1957). Terbiye felsefesi. Ankara: Yaprak Basımevi.
• Ercilasun, A. B. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın yeni nüshası ve üzerindeki yayınlar. Milli Folklor, 123, 5-22.
• Ergin, M. (2003). Dede Korkut kitabı. İstanbul: Hisar Kültür Gönüllüleri Yayını.
• Gökalp, Z. (1973). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gul, Y. E. (2019). Reasons why Kyrgyz Students Prefer Russian as the Language of Ins- truction in Universities: Student Views. Journal of Education and Learning; 8(2), 77-88.
• Гюл, Я. Э. и Озен, Й. (2020). Формирования культуры у тюркских народов (Türk Halkları arasında Kültür Oluşumu). «Универсум» Психология и образование, 2 (68), 4-10.
• Hasanoğlu, İ. (2015). Homo Sovieticus: SSCB’de Sovyet Halkı İnşası Çabaları. Turkish Studies, 10 (1), 311-340.
• İnan, A. (1956). Türk etnolojisini ilgilendiren birkaç terim-kelime üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 4(1), 179-195.
• İpek, B. (2015). Bireyde dil bilinci. Journal of Turkish Language and Literature, 1(2), 33-44.
• İsmail Hakkı. (1940). İçtimaiyat nokta-i nazarından terbiye. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Kafesoğlu, İ. (1997). Türk millî kültürü (16. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaşgarlı, M. (1940). Divanü Lügati’t-Türk tercümesi (Cilt II). (Çev. Besim Atalay), Ankara: Alâeddin Kıral Basımevi.
• Kılıç, F. (2009). Kavram analizi yönteminin kültür kavramının öğrenilmesine etkisi. e- Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1381-1391.
• Kına, M. (2006). Tanzimat döneminde eğitimde çağdaşlaşma hamlesi ve öğretmen yetiştirme sistemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Махмуд Кашкари (2012). Түрк тилдеринин сөздүгү (которгондор: Т.Токоев, К.Кошмоков). Бишкек: Басмакана.
• Mandaloğlu, M. (2013). Eski Türklerde çocuk hukukunun töreye göre değerlendiril- mesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 10(2), 133-147. Doi: 10.1501/ MTAD.10.2013.2.19.
• Martorella, P. H. (1986). Teaching concepts, (Edit. James, M.C.). Classroom Teaching Skills, USA: Healty and Company.
• Meriç, C. (2017). Bu ülke. Yay. Haz. Mahmut Ali Meriç, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mevlâna Celâleddin Rûmî (2014). Mesnevî-İ şerif tercümesi (Cilt VI) (Çev. V. Ç. İzbudak, Gözden Geçiren: A. Gölpınarlı). Ankara: Doğan Kitap.
• Milli Eğitim Bakanlığı (1996). Örnekleriyle Türkçe sözlük 4(S –Z). Ankara: MEB Yayınları.
• Önder, M. (1974). Ziya Gökalp’te kültür kavramı. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/ handle/11498/13312?show=full adresinden 01 Aralık 2017’de alınmıştır.
• Özçelik, D. A. (1988). Prof. Dr. H. Selahattin Ertürk’ün eğitime bakış açısı düşünce ve uygulamalarda yeni bir çağın başlangıcı olmuştur, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (3) 31-34.
• Öztürk, M. (2015). İslamiyetten önce Türklerde aile ve Kutadgu Bilig’de Türk Ailesi. Kayseri: Kardeşler Ofset.
• Pavlov, I. (2003). Conditioned reflexes. New York: Dover Publications.
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, öğrenme ve öğretim, (24. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sepetçioğlu, M. N. (1998). Dedem Korkut kitabı. İstanbul: İrfan Yayımcılık.
• Sevinç, N. (2000). Türklerde kadın ve aile (3. Baskı). İstanbul: Mim Kitabevi.
• Sümer, F. (1962). Türkiye kültür tarihine umumi bir bakış. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 3(4), 213-244.
• Şemsettin Sami (1996). Kamûs-ı Türkî (6. Baskı). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Spitzy, H. (1928). Çocuğun bedenî terbiyesi. (Çev. Ali Haydar). İstanbul: Devlet Matbaası.
• Şemseddin Sami (1989). Kamûs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu (1988).Türkçe sözlük 2 (K – Z). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tezcan, M. (1996). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Feryal Matbaası.
• TÜRDAV (2002). Osmanlıca Türkçe sözlük. İstanbul: Türdav Yayınları.
• Tural, S. (1993). Edebiyat bilimine katkılar. Ankara: Ecdad Yayınları.
• Ünalan, S. ve Öztürk, H. (2008). İslamiyet’ten önce Türkler’de eğitim ve öğretim. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(2), 89-109.
• Üstüner, Ahat (2003). Anadille eğitim ve Türkçe. https://www.turkedebiyati.org/forum/ konular/522-anadille-egitim-ve-turkce adresinden 12 Ocak 2018’de alınmıştır.
• Yalım, Ö. (1998). Türkçe’de yakın ve karşıt anlamlılar sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Yeğin, A. Badıllı, A. Hekimoğlu İsmail ve Çalım, İ. (1999). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik büyük lügat. İstanbul: Türdav Basım ve Yayım.
• Yılmaz, A. (2004). Türk kültüründe kadın. Milli Folklor, 16(61), 111-123.
• Yusuf Has Hacib (1988). Kutadgu Bilig 2, (4. Baskı). (çev. Reşid Rahmeti Arat), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yücel, H. A. (1962). İyi vatandaş iyi insan (2. Baskı). Ankara: Şark Matbaası.