Research Article
BibTex RIS Cite

HARF-İ CERLE MÜTE‘ADDÎLİK BAĞLAMINDA FİİL-HARF-İ CER İLİŞKİSİN TAHLİLİ

Year 2020, Issue: 81, 507 - 521, 27.03.2020

Abstract

Harf-i cerler, Arap dilinde harf kavramının iki türünden biri olan hurûfu’l-me‘ânî grubundandır. Hurûfu’l-me‘ânî Türkçedeki edat bağlaç ve bazı eklerin karşılığı olarak Arapçada kullanılmaktadır. Cümlede edat vazifesi görerek ögeleri birbirine bağlamakta kullanılan harf-i cerlerin en bariz fonksiyonu ise fiille isim arasındaki ilişkiyi kurmaktır. Bu işlevleriyle harf-i cerler bir yandan eylemin zaman, mekân, sebep ve yapılma biçimine dair detaylarını verirken bir yandan da başında bulundukları ismin cümledeki konumunu belirlemektirler. Bu bağlamda harf-i cerlerin önemli bir işlevi de mefulün bih gayri sarihin başında yer alarak eylemin etkilediği ismi fiile bağlamaktır. Bu durumda harf-i cerrin fiillerle ilişkisi, fiilin geçişliliğine aracılık eden bir ilişkidir. Bu işlevde harf-i cerle fiilin birlikte kullanımı çoğu zaman zorunluk arz etmektedir. Bu tür harf-i cerlerle kullanılan fiilleri konu edinen ve bunları alfabetik olarak sıralayan çalışmalar bulunmaktadır. Ancak bu çalışmanın amacı fiil-harf-i cer ilişkisinin genel olarak tahlilini yapmak ve fiilden ayrılmazlık gösteren harf-i cerleri belirleyerek konuyu teorik açıdan bütüncül bir bakışla ele almaktır.

References

  • ‘Ammâr, Mahmud İsmail, el-Ahtâu’ş-şâ‘ia fî’sti‘mâlâti hurûfi’l-cer, Riyad: Dâru ‘âlemi’l- kutub, 1998.
  • Ahmedî, Musa b. Muhammed b. el-Milyânî, Mucemu’l-efâli’l-mutaaddiye bi harf, Bey- rut: Dâru’l-ilmi’l-melâyin, 1979.
  • Akdağ, Hasan, Arap Dili Dilbilgisi, Konya: Tekin Kitabevi, 1989.
  • Bal, Şahin, Klasik Arapçada Fiil-Cerr Harfi Birlikteliği: el-Keşşaf Örneği, Gazi Üniver- sitesi: Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Câmî, Nuruddîn Molla Abdurrahmân b. Ahmed, el-Fevâidu’d-diyâiyye fî şerhi’l-Kâfiye, İstanbul: Şefkat Yayıncılık, 2015.
  • Çiftli, Murat, Arapçada Fiil Türetimi ve Fiil Kalıplarının Morfosemantiği, Atatürk Üni- versitesi: Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Çörtü, Mustafa Meral, Arapça Dilbilgisi Nahiv, 22. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Yay., 2019.
  • Davud, Muhammed Muhammed, el-Kur’ânu’l-Kerîm ve tefâulu’l-meânî, 2 Cilt. Kahire: Dâru garîb, 2002.
  • Dehhâh, Ebû Fâris, Şerhu Elfiyeti İbn Mâlik, Riyad: Mektebetu’l-‘ubeykân, 2004.
  • Düzgün, Osman, Arapçada Sıkça Kullanılan Harf-i Cerli (Deyimsel) Fiiller, İstanbul: Akdem Yay, 2015.
  • Emîr, Muhammed, Haşiyetu’l-Emîr ‘alâ Muğni’l-Lebîb, I-II, Kahire: Dâru ihyâi’l- kutubi’l-‘Arabiyye, trs.
  • Enbârî, Abdurrahman b. Muhammed b. Abdullah, Esrâru’l-‘Arabiyye, thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1997.
  • Galâyînî, Mustafa, Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye, Lübnan: Müessesetü’r-risâle, 2017.
  • Günday, Hüseyin – Şahin, Şener - Kavak Fadime, Arapça’da Harf-i Cerli Fiiller, Bursa: Emin Yay, 2014.
  • Günday, Hüseyin –Şahin, Şener, Arapça Dilbilgisi Nahiv Bilgisi, İstanbul: Alfa Yay., 2014.
  • Hasan, Abbâs, en-Nahvu’l-vâfî, I-IV, Mısır: Dâru'l-me‘ârif, 1974.
  • Hassân, Temmâm, el-Lugatu’l-‘Arabiyye manâhâ ve mebnâhâ, Mağrib: Dâru’s-sekâfe, 1994.
  • Hâşimî, Ahmed, el-Kavâidu’l-esâsiyye li’l-lugati’l-‘Arabiyye, Beyrut: Daru’l-kutubi’l- ilmiyye, (1354).
  • İbn ‘Akîl, Bahâuddîn Abdullah, Şerhu İbni ‘Akîl, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulha- mîd, I-IV, Kahire: Dâru’t-turâs, 1980.
  • İbn Hişâm, Cemaleddin el-Ensârî, Muğni’l-lebîb ‘an kutubi’l-e‘ârib, I-II, thk. Mazin Mu- barek – Muhammed Ali Hamdullah, Şam: Dâru’l-fikr, 1964.
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî, Şerhu
  • Şuzûri’z-zeheb fî marifeti kelâmi’l-‘Arab, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulha- mid, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asrî, 1998.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Kahire: Daru’l-Maarif, trs.
  • İbn Ya‘îş, Muvaffakuddin Ebu’l-bekâ Ya‘îş b. Ali el-Mevsılî, Şerhu’l-Mufassal, thk. Emîl Bedî‘ Yakub, I-VI, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
  • İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl el-Bağdâdî, el-Usûl fi’n-nahv, thk. Abdülhü- seyin el-Fetlî, Lübnan: Muessesetu’r-risale, 1996.
  • İbrahim, Mustafa, vd. el-Mu‘cemu’l-vasît, İstanbul: Dâru’d-da‘ve, 1992.
  • Kâsimî, Ali, “et-Te‘âbîru’l-istilâhiyye ve’s-siyâkiyye ve mu‘cem ‘Arabî lehâ” Mecelletu’l- lisâni’l-‘Arabî 17/1 (2011), 17-34.
  • Mahzûmî, Mehdî, fi'n-Nahvi 'l-‘Arabî nakd ve tevcih, Beyrut: Dâru’r-râidi’l-‘Arabî, 1986.
  • Mâlagî, Ahmed b. Abdinnûr, Rasfu’l-mebânî fi şerhi Hurûfi’l-me‘ânî, thk. Ahmed Mu- hammed el-Harrâd, 3. Baskı, Şam: Dâru’l-kalem, 2002.
  • Mubarek, Abdulhuseyin, “Hurûfu’l-cer ve mezâhibu’n-nuhat fî isti‘maliha”, Havliyyatu Kulliyati’l-İnsâniyye ve’l-ulûmi’l-ictimâiyye 11 (1988): 135-186.
  • Muberrid, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezîd, el-Muktadab, I-IV, thk. Muhammed Abdul- halık Udayme Kahire: By., 1415/1994.
  • Murâdî, el-Hasan b. Kasım, el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-meânî, thk. Fahrettin Kabâve - Muhammed Nedim Fâdıl, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1992.
  • Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul, Dağarcık Yayın, 1995.
  • Nâgavî, Muhammed Tayyîb Fânkâ, Hurûfu’l-cer ve eseruhâ fi’d-dilâlât, Trablus: Menşûrâtu kulliyyeti’d-da‘ve’l-İslâmiyye, 2002.
  • Ömer, Abdulhamid, Keyfe tuktebu risale, Kahire: Merkezu’d-dîvân, 2003.
  • Râcihî, Abduh, et-Tatbîku’n-nahvî, Lübnan: Dâru’n-nahdati’l-‘Arabiyye, 2010.
  • Radî, Şerhu’r-Radî li Kâfiyeti İbni’l-Hâcib, I-II, thk. Hasan b. Muhammed b. İbrahim el- Hifzî, Suudi Arabistan: İdâretu’s-sekâfeti ve’n-neşr bi’l-câmi‘a, 1993.
  • Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitab, thk. Abdusselam Muhammed Harun, I-V, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1992.
  • Suyûtî, Celaleddin, el-Eşbâh ve’n-nezâir fi’n-nahv, I-IV, thk. Komisyon, Dımaşk: Mecma‘u lugati’l-‘Arabiyye, 1987.
  • Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman Ebû Bekr, Hem‘u’l-hevâmi‘ fî şerhi cem‘i’l-cevâmi‘, thk. Ahmed Şemsuddin, I-III, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.
  • Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1988.
  • Uralgiray, Yusuf, Arabça İlk ve İleri Dilbilgisi, I-II, Riyad: B.y., 1986.
  • Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak, el-Cumel fi’n-nahv, thk. Ali Tevfîk el-Ha- med, Ürdün: Daru’l-emel, 1404/1984,
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b, Ömer, el-Mufassal fî ‘ilmi’l-‘Arabiyye, thk. Fahr Salih Kadâre, Amman: Daru Ammar, 2004.
  • Zihni, Hacı Mehmed, el-Muntahab ve’l-muktadab fî kavâ‘idi’s-sarfi ve’n-nahv, I-II, 6. Baskı, İstanbul: Marifet Yay, 2014.
Year 2020, Issue: 81, 507 - 521, 27.03.2020

Abstract

References

  • ‘Ammâr, Mahmud İsmail, el-Ahtâu’ş-şâ‘ia fî’sti‘mâlâti hurûfi’l-cer, Riyad: Dâru ‘âlemi’l- kutub, 1998.
  • Ahmedî, Musa b. Muhammed b. el-Milyânî, Mucemu’l-efâli’l-mutaaddiye bi harf, Bey- rut: Dâru’l-ilmi’l-melâyin, 1979.
  • Akdağ, Hasan, Arap Dili Dilbilgisi, Konya: Tekin Kitabevi, 1989.
  • Bal, Şahin, Klasik Arapçada Fiil-Cerr Harfi Birlikteliği: el-Keşşaf Örneği, Gazi Üniver- sitesi: Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Câmî, Nuruddîn Molla Abdurrahmân b. Ahmed, el-Fevâidu’d-diyâiyye fî şerhi’l-Kâfiye, İstanbul: Şefkat Yayıncılık, 2015.
  • Çiftli, Murat, Arapçada Fiil Türetimi ve Fiil Kalıplarının Morfosemantiği, Atatürk Üni- versitesi: Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Çörtü, Mustafa Meral, Arapça Dilbilgisi Nahiv, 22. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Yay., 2019.
  • Davud, Muhammed Muhammed, el-Kur’ânu’l-Kerîm ve tefâulu’l-meânî, 2 Cilt. Kahire: Dâru garîb, 2002.
  • Dehhâh, Ebû Fâris, Şerhu Elfiyeti İbn Mâlik, Riyad: Mektebetu’l-‘ubeykân, 2004.
  • Düzgün, Osman, Arapçada Sıkça Kullanılan Harf-i Cerli (Deyimsel) Fiiller, İstanbul: Akdem Yay, 2015.
  • Emîr, Muhammed, Haşiyetu’l-Emîr ‘alâ Muğni’l-Lebîb, I-II, Kahire: Dâru ihyâi’l- kutubi’l-‘Arabiyye, trs.
  • Enbârî, Abdurrahman b. Muhammed b. Abdullah, Esrâru’l-‘Arabiyye, thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1997.
  • Galâyînî, Mustafa, Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye, Lübnan: Müessesetü’r-risâle, 2017.
  • Günday, Hüseyin – Şahin, Şener - Kavak Fadime, Arapça’da Harf-i Cerli Fiiller, Bursa: Emin Yay, 2014.
  • Günday, Hüseyin –Şahin, Şener, Arapça Dilbilgisi Nahiv Bilgisi, İstanbul: Alfa Yay., 2014.
  • Hasan, Abbâs, en-Nahvu’l-vâfî, I-IV, Mısır: Dâru'l-me‘ârif, 1974.
  • Hassân, Temmâm, el-Lugatu’l-‘Arabiyye manâhâ ve mebnâhâ, Mağrib: Dâru’s-sekâfe, 1994.
  • Hâşimî, Ahmed, el-Kavâidu’l-esâsiyye li’l-lugati’l-‘Arabiyye, Beyrut: Daru’l-kutubi’l- ilmiyye, (1354).
  • İbn ‘Akîl, Bahâuddîn Abdullah, Şerhu İbni ‘Akîl, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulha- mîd, I-IV, Kahire: Dâru’t-turâs, 1980.
  • İbn Hişâm, Cemaleddin el-Ensârî, Muğni’l-lebîb ‘an kutubi’l-e‘ârib, I-II, thk. Mazin Mu- barek – Muhammed Ali Hamdullah, Şam: Dâru’l-fikr, 1964.
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî, Şerhu
  • Şuzûri’z-zeheb fî marifeti kelâmi’l-‘Arab, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulha- mid, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asrî, 1998.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Kahire: Daru’l-Maarif, trs.
  • İbn Ya‘îş, Muvaffakuddin Ebu’l-bekâ Ya‘îş b. Ali el-Mevsılî, Şerhu’l-Mufassal, thk. Emîl Bedî‘ Yakub, I-VI, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
  • İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl el-Bağdâdî, el-Usûl fi’n-nahv, thk. Abdülhü- seyin el-Fetlî, Lübnan: Muessesetu’r-risale, 1996.
  • İbrahim, Mustafa, vd. el-Mu‘cemu’l-vasît, İstanbul: Dâru’d-da‘ve, 1992.
  • Kâsimî, Ali, “et-Te‘âbîru’l-istilâhiyye ve’s-siyâkiyye ve mu‘cem ‘Arabî lehâ” Mecelletu’l- lisâni’l-‘Arabî 17/1 (2011), 17-34.
  • Mahzûmî, Mehdî, fi'n-Nahvi 'l-‘Arabî nakd ve tevcih, Beyrut: Dâru’r-râidi’l-‘Arabî, 1986.
  • Mâlagî, Ahmed b. Abdinnûr, Rasfu’l-mebânî fi şerhi Hurûfi’l-me‘ânî, thk. Ahmed Mu- hammed el-Harrâd, 3. Baskı, Şam: Dâru’l-kalem, 2002.
  • Mubarek, Abdulhuseyin, “Hurûfu’l-cer ve mezâhibu’n-nuhat fî isti‘maliha”, Havliyyatu Kulliyati’l-İnsâniyye ve’l-ulûmi’l-ictimâiyye 11 (1988): 135-186.
  • Muberrid, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezîd, el-Muktadab, I-IV, thk. Muhammed Abdul- halık Udayme Kahire: By., 1415/1994.
  • Murâdî, el-Hasan b. Kasım, el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-meânî, thk. Fahrettin Kabâve - Muhammed Nedim Fâdıl, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1992.
  • Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul, Dağarcık Yayın, 1995.
  • Nâgavî, Muhammed Tayyîb Fânkâ, Hurûfu’l-cer ve eseruhâ fi’d-dilâlât, Trablus: Menşûrâtu kulliyyeti’d-da‘ve’l-İslâmiyye, 2002.
  • Ömer, Abdulhamid, Keyfe tuktebu risale, Kahire: Merkezu’d-dîvân, 2003.
  • Râcihî, Abduh, et-Tatbîku’n-nahvî, Lübnan: Dâru’n-nahdati’l-‘Arabiyye, 2010.
  • Radî, Şerhu’r-Radî li Kâfiyeti İbni’l-Hâcib, I-II, thk. Hasan b. Muhammed b. İbrahim el- Hifzî, Suudi Arabistan: İdâretu’s-sekâfeti ve’n-neşr bi’l-câmi‘a, 1993.
  • Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitab, thk. Abdusselam Muhammed Harun, I-V, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1992.
  • Suyûtî, Celaleddin, el-Eşbâh ve’n-nezâir fi’n-nahv, I-IV, thk. Komisyon, Dımaşk: Mecma‘u lugati’l-‘Arabiyye, 1987.
  • Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman Ebû Bekr, Hem‘u’l-hevâmi‘ fî şerhi cem‘i’l-cevâmi‘, thk. Ahmed Şemsuddin, I-III, Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.
  • Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1988.
  • Uralgiray, Yusuf, Arabça İlk ve İleri Dilbilgisi, I-II, Riyad: B.y., 1986.
  • Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak, el-Cumel fi’n-nahv, thk. Ali Tevfîk el-Ha- med, Ürdün: Daru’l-emel, 1404/1984,
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b, Ömer, el-Mufassal fî ‘ilmi’l-‘Arabiyye, thk. Fahr Salih Kadâre, Amman: Daru Ammar, 2004.
  • Zihni, Hacı Mehmed, el-Muntahab ve’l-muktadab fî kavâ‘idi’s-sarfi ve’n-nahv, I-II, 6. Baskı, İstanbul: Marifet Yay, 2014.
There are 45 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Yakup Kızılkaya This is me

Publication Date March 27, 2020
Published in Issue Year 2020 Issue: 81

Cite

APA Kızılkaya, Y. (2020). HARF-İ CERLE MÜTE‘ADDÎLİK BAĞLAMINDA FİİL-HARF-İ CER İLİŞKİSİN TAHLİLİ. EKEV Akademi Dergisi(81), 507-521.