YAŞLILIK DÖNEMİ KORKUSU ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Year 2023, Volume: 3 Issue: 1, 112 - 126, 31.03.2023

Hüseyin Zahid Kara , İsmail Akyüz , İhsan Kutlu , Yaşar Şahin

Abstract

Yaşlılık dönemi bireyin yaşamı süresince deneyimlediği dönemlerin sonuncusudur. Birey yaşlılık dönemine geldiğinde fiziksel, psikolojik, sosyal, ekonomik başta olmak üzere pek çok açıdan değişimle yüzleşmekte ve bu değişimler genellikle olumsuz nitelikte olmaktadır. Yaşlılık döneminin ve beraberinde gelen değişimlerin genel itibariyle biliniyor oluşu, bireyde yaşlılık dönemine dair korku gelişmesine sebep olmaktadır. Bu çalışmada yaşlılık dönemine dair duyulan korkunun ölçülmesine dair bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında internet üzerinden 18-65 yaş aralığında bulunan 366 kişiye ulaşılmıştır. Ölçek geliştirmeye dair yapı geçerliliğini test etmek üzere açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri gerçekleştirilmiştir. Analizin ilk aşamasında KMO değerinin ,911 olduğu ve Barlett Küresellik Testinin anlamlı olduğu görülmüştür. Uzman görüşleri, pilot uygulama, madde analizleri ve açımlayıcı faktör analizi neticesinde 11 ifadeden oluşan tek faktörlü bir yapıya ulaşılmıştır. Tek faktörlü ölçeğin açıkladığı varyans oranı %42,017 olmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi neticesinde ulaşılan değerler; ki-kare/sd değeri açısından mükemmel uyum (2,172); RMSEA değeri açısından iyi uyum (0,057); GFI değeri açısından mükemmel uyum (0,955); AGFI değeri açısından iyi uyum (0,932), RMR değeri açısından mükemmel uyum (0,050); CFI değeri açısından mükemmel uyum (0,956) ve SRMR değeri açısından mükemmel uyum (0,0397) şeklinde olmuştur. Ulaşılan sonuçlar tek faktörlü ölçek yapısını doğrulamıştır. Ölçeğin güvenirlik analizi neticesinde Cronbach Alpha değerinin ,858 olduğu belirlenmiştir. Sonuç itibariyle, yaşlılık dönemi korkusunu ölçmek üzere geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirildiği görülmüştür.

Keywords

Yaşlı, yaşlılık dönemi, korku, ölçek geliştirme

References

• Alkan, F. ve Erdem, E. (2012). Laboratuar becerilerine yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 1, 22-31.
• Asi-Karakaş, S. ve Durmaz, H. (2017). Yaşlılık dönemi psikolojik özellikleri ve moral. Kocatepe Tıp Dergisi, 18(1), 32-36.
• Aslan, M. ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 53-62.
• Aygüler, E. (2022). Yalnız yaşayan yaşlıların yaşlılık algıları, yaşam deneyimleri ve gereksinimleri (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Beavers, A. S., Lounsbury, J. W., Richards, J. K., Huck, S. W., Skolits, G. J. ve Esquivel, S. L. (2013). Practical considerations for using exploratory factor analysis ın educational research. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 18(1), 6.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Atıf İndeksi, 001-214.
• Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çarkçı, J. (2020). Sosyal bilimlerde ölçek geliştirme kılavuzu. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (vol. 2). Ankara: Pegem Akademi.
• Çolakoğlu, Ö. M. ve Büyükekşi, C. (2014). Açımlayıcı faktör analiz sürecini etkileyen unsurların değerlendirilmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 56-64.
• De Vellis, R. F. (2017). ölçek geliştirme: kuram ve uygulamalar (Çev. Totan, T.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Erkuran, H. (2020). Yaşlanma korkusu. Sağlık ve Toplum, 20 (1), 26-29.
• Görgün-Baran, A. (2005). Yaşlı ve aile ilişkileri araştırması Ankara örneği. T.C. Başbakanlık Aile Ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü yayınları, (Y.H.: A.R. Kalaycı), Yayın No:127, Ankara.
• Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th Edition). Prentice Hall.
• Kaçan, H., Dibekli, E. ve Akkan, K. (2018). Toplumda yaşayan bireylerin yaşlı ayrımcılığı tutum düzeylerinin incelenmesi, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(2), 8-15.
• Kalkan, M. (2008). Yaşlılık: Tanımı, sınıflandırılması ve genel bilgiler. İçinde Psikolojik, Sosyal ve Bedensel Açıdan Yaşlılık (Ed. Ersanlı, K. ve Kalkan, M.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 63, 97.
• Koç, M. (2002). Gelişim psikolojisi açısından yaşlılık döneminde ruhsal gelişim. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 287-304.
• Kütmeç-Yılmaz, C. (2020). Yaşlı bireylerde yerinde yaşlanma ile başarılı yaşlanma ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi, 20(3), 38-48.
• Şimşek, H. ve Uçku, R. (2012). Sağlıkta eşitsizlikler ve yaşlılık. Yaşlı Sağlığı: Sorunlar Ve Çözümler İçinde (Ed. Aslan, D Ve Ertem, M.). Halk Sağlığı Uzmanlığı Derneği Yayınları.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: Pearson.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 27-48.
• TÜİK (2022a). Dünya Nüfus Günü İstatistikleri. Erişim adresi: https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Dunya-Nufus-Gunu-2022-45552 , Erişim Tarihi: 25.11.2022.
• TÜİK (2022b). İstatistiklerle Yaşlılar. Erişim adresi: https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636 , Erişim Tarihi: 25.11.2022.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yemez, İ. (2016). Doğrulayıcı faktör analizi ile sosyal medya reklamlarına yönelik tutum ölçeğinin yapi geçerliliğinin incelenmesi: Cumhuriyet Üniversitesi İİBF’de bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 97-118.
• Yılmaz, E. ve Özkan, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(2), 35-53.
• Yurdabakan, İ. ve Çüm, S. (2017). Scale development in behavioral sciences (Based on exploratory factor analysis). Turkish Journal Of Family Medicine And Primary Care , 11 (2) , 108-126 . DOI: 10.21763/Tjfmpc.317880