İnsan Hakları Hukuku Açısından Kadına Şiddet

Yıl 2021, Sayı: 19, 86 - 101, 31.12.2021

Abdülazim İbrahim Asiye Nurşen Dağ

Öz

Temel bir insan hakkı sorunu olan kadına şiddet, günümüzün acil çözüm bulunması gereken evrensel nitelikli halk sağlığı sorunlarından birisi olarak tanımlanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünya genelinde kadınların %35’i başta aile içi şiddet olmak üzere cinsiyet temelli şiddete uğramaktadır. Geri kalmış ülkelerle Hindistan, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ve birçok gelişmiş Batılı ülkede her yıl milyonlarca kadın şiddete uğrarken bunların binlercesi de hayatını kaybetmektedir. Tarihsel bir olgu olan kadına şiddetin arkasında yatan temel faktör, toplumsal cinsiyet ayrımcılığıdır. Tarih boyunca bütün toplumlarda kadınların statüsü, bu ayrımcılık esasına göre belirlenmiş ve özellikle aile içinde gerçekleşen şiddet, erkeğin doğal bir hakkı olarak meşrulaştırılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler gibi bu alanda küresel ölçekte çalışma yapan örgütler tarafından fiziksel, cinsel, duygusal, ekonomik ve sosyal şiddet şeklinde sınıflanan kadına şiddetin önlenmesine yönelik son yıllarda önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında öncelikle toplumsal cinsiyet ayrımcılığını ortadan kaldırmayı sağlamak için birçok konuda kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık uygulaması hayata geçirilmiştir. Bunun yanında kadına şiddetin hukuktaki yerine ilişkin yeni düzenlemeler yapılarak bu suçlara yönelik cezalarda artırımlara gidilmiştir. Ancak bütün bu çabalara rağmen hemen her ülkede her gün kadınlar şiddet mağduru olmaya devam etmekte ve birçoğu da hayatını kaybetmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı, kadına şiddet, cinsiyet temelli şiddet.

Kaynakça

• [1] İ. Akkaş ve Z. Uyanık, “Kadına Yönelik Şiddet”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, c. 6, sy 1, ss. 32-42, 2016.
• [2] İ. Akkaş, “Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı”, Ekev Akademi Dergisi, sy ICOAEF Özel Sayısı, ss. 97-118, 2019. [3] O. Özbey, “Kadına Yönelik Şiddet – Şiddetin Temelleri”, Hukuk Gündemi, sy 2012/1, ss. 37-39, 2012.
• [4] G. Krantz ve C. Garcia-Moreno, “Violence Against Women”, Epidemiology and Community Health, c. 59, sy 10, ss. 818-821, 2005.
• [5] S. Esseyag, “From Commitment to Action: Policies to End Violence Against Women in Latin America and the Caribbean”, UN Women Regional Office for Latin America and the Caribbean, Panama, Regional Analysis Document, 2017.
• [6] H. Güleç, M. Topaloğlu, D. Ünsal ve M. Altıntaş, “Bir Kısır Döngü Olarak Şiddet”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, c. 4, sy 1, ss. 112-137, 2012.
• [7] K. Tatlılıoğlu ve İ. Küçükköse, “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet: Nedenleri, Koruma, Önleme ve Müdahale Hizmetleri”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy 13, ss. 194-209, 2015.
• [8] Ş. E. Çak, “Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm Teorileri Bağlamında Türkiye’deki Reklam Filmleri Ve Popüler Müzik Videoları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, sy 4, ss. 101-110, 2010.
• [9] A. S. Çelik, N. Türkoğlu, S. E. Apay ve A. Aydın, “Ebe ve Hemşirelere Verilen Eğitimin Kadına Yönelik Aile İçi Şiddete İlişkin Tutumlarına Etkisi”, HSP, c. 2, sy 2, ss. 138-148, 2015.
• [10] Ç. Sever, “Kadına Karşı Eviçi Şiddette Devletin Sorumluluğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Opuz ve Türkiye Kararı”, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, c. 1, sy 2, ss. 19-46, 2012.
• [11] T. Harcar, Ö. Çakır, S. Olca ve G. Budak, “Kadına Yönelik Şiddet ve Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetin Durumu”, Toplum ve Demokrasi Dergisi, c. 2, sy 4, ss. 51-70, 2008.
• [12] N. Kılıç, “Bütüncül Politikalar: Kapsamlı ve Koordineli Politikalar, Eşgüdümlü ve Çok Kuruluşlu Yaklaşım, İşbirliğ”, İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi, sy İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi 8 Mart 2021 Özel Yayını, ss. 28-33, 2021.
• [13] M. Ellsberg ve H. Lory, “Researching Violence Against Women: A Practical Guide for Researchers and Activists”, World Health Organization, PATH, USA, Washington DC, United States: 2005.
• [14] World Health Organization & Pan American Health Organization, “Understanding and addressing violence against women: intimate partner violence”, World Health Organization, Document number WHO/RHR/12.36, 2012. Erişim: Ara. 15, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/handle/10665/77432
• [15] United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Gender-based Violence, Based on UNGA Declaration on the Elimination of Violence Against Women”, United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Arts. 1 & 2, A/RES/48/104, 1993. Erişim: Ara. 10, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.unhcr.org/4794b3512.pdf
• [16] G. Kalra ve D. Bhugra, “Sexual violence against women: Understanding cross-cultural intersections”, Indian Journal of Psychiatry, c. 55, sy 3, ss. 244-249, 2013.
• [17] Womankind, “Violence Against Women”, Womankind, 2021. https://www.womankind.org.uk/policy-and-campaigns/women's-rights/violence-against-women (erişim Ara. 10, 2021).
• [18] G. Shahnazaryan, “Structural and Cultural Causes of Gender-Based Violence in Armenia”, Heinrich Böll Stiftung–South Caucasus, May. 2016. Erişim: Ara. 10, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: http://feminism-boell.org/en/2016/05/03/structural-and-cultural-causes-gender-based-violence-armenia#_ftnref1
• [19] G. Altın, “COVID-19 Pandemisi Bağlamında Kadına Şiddete İlişkin Bir Değerlendirme”, Toplum ve Sosyal Hizmet, c. 32, sy 1, ss. 211-225, 2021, doi: 10.33417/tsh.760243.
• [20] E. Özmaya, E. Altun, N. Gürhan, D. Karakaş ve S. Uzun, “Hemşirelik Öğrencilerinin Kadına Yönelik Şiddete İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi: Nitel Çalışma”, EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences, c. 17, sy March, ss. 106-119, 2021.
• [21] T. Hobbes, De Cive- Yurttaşlık Felsefesinin Temelleri, Birinci Baskı. Belge Yayınları, 2007.
• [22] Ö. Körükçü, G. Kayır ve K. Kukulu, “Kadına Yönelik Şiddetin Sonlanmasında Erkek İşbirliği”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, c. 4, sy 3, ss. 396-413, 2012.
• [23] E. Baydur ve B. Ertem, “Kadına Yönelik Evlilik İçi Şiddetin Hukuki Boyutları (Ceza Kanunu, Medeni Kanun ve Ailenin Korunmasına Dair Kanun Kapsamında Bir İnceleme)”, TBB Dergisi, sy 65, ss. 89-118, 2006.
• [24] A. A. Boylu, H. Ayan ve İ. Bilgin, “Toplumsal Cinsiyet ve Ev Teknolojilerinin Kullanımına Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 5, sy 4, ss. 955-965, 2016.
• [25] O. Bingöl, “Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’de Kadınlık”, KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, c. 16, sy Özel Sayı: I, ss. 108-114, 2014.
• [26] H. Çaldak, “Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısı İle ‘Kadına Şiddet’ Kavramı”, Temaşa Felsefe Dergisi, sy 15, ss. 159-172, 2021.
• [27] Y. Kitiş ve S. S. Bilgici, “Aile İçi Şiddet Olgusu; Sır Tutma İlkesi ile Şiddeti İhbar Etme Yükümlülüğü Arasındaki İkilem”, Aile ve Toplum Dergisi, c. 3, sy 11, ss. 7-11, 2007.
• [28] The Conversation, “Why ‘macho culture’ is not to blame for violence against women in Mexico”. The Conversation, Eyl. 09, 2019. Erişim: Ara. 10, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: http://theconversation.com/why-macho-culture-is-not-to-blame-for-violence-against-women-in-mexico-122900
• [29] S. El-Rashidi, “Domestic Violence: A Cultural Ailment”. Atlantic Council, 2014. Erişim: Ara. 10, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/domestic-violence-a-cultural-ailment/
• [30] BBC Türkçe, “Hindistan’da yakılan tecavüz kurbanı hayatını kaybetti: Kadına şiddet krizinin arkasında ne var?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50698829, BBC Türkçe, “Hindistan’da yakılan tecavüz kurbanı hayatını kaybetti: Kadına şiddet krizinin arkasında ne var?”, 7 Aralık 2009, (Erişim Tarihi: 07.12.2019, Ara. 07, 2009. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50698829 (erişim Ara. 01, 2021).
• [31] HürriyetGazetesi, “HindistanTecavüz”, HürriyetGazetesi. http://www.hurriyet.com.tr/haberleri/hindistan-tecavuz (erişim Ara. 01, 2021).
• [32] O. Güner, “İslam Düşüncesinde Kadına Yönelik Şiddet Söylemine Bir Bakış”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 23, ss. 51-63, 2007.
• [33] A. Al-Fasi, İslam Hukuk Felsefesi (Mekasıdu’s-Şeriati’l-İslamiyye ve Mekarimuha), Birinci Baskı. İstanbul: İlim Yurdu Yayıncılık, 2014.
• [34] A. Baseri, “Semavi Dinlerde (İslam, Hristiyanlık, Yahudilik) Kadına Şiddet ve Saygının Karşılaştırılması Hakkında Araştırma”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, c. 16, sy Özel Sayı 1, ss. 123-127, 2014.
• [35] OECD, “Violence against women”, Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris, 2018. Erişim: Ara. 22, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/violence-against-women/indicator/english_f1eb4876-en
• [36] S. L. Gürkan, “Yahudilikte Kadın”, içinde İbrahimi Dinlerde Kadın, Birinci Baskı., S. okur Gümrükçüoğlu, Ed. İstanbul: Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM), 2021, ss. 6-19.
• [37] Ö. F. Harman, “Hristiyanlıkta Kadın”, içinde İbrahimi Dinlerde Kadın, Birinci Baskı., S. okur Gümrükçüoğlu, Ed. İstanbul: Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM), 2021, ss. 20-37.
• [38] kutsapkitap.org, “İlk Günah ve Asli Günah Nedir? Adem’in Suçlarının Sonucu Neydi?”, KutsalKitap.org, Eyl. 08, 2021. https://www.kutsalkitap.org/adem-ilk-gunah/ (erişim Ara. 22, 2021).
• [39] M. Birekul, “İslam (Toplumun)da Kadın”, içinde İbrahimi Dinlerde Kadın, Birinci Baskı., İstanbul: Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM), 2021, ss. 38-51.
• [40] Ö. Gömbül ve K. Buldukoğlu, “Hemşirelerin Kadın ve Kadına Yönelik Eş Şiddetine İlişkin Görüşleri”, Kriz Dergisi, c. 5, sy 2, ss. 103-114, 1997.
• [41] A. O. İbiloğlu, “Aile İçi Şiddet”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, c. 4, sy 2, ss. 204-222, 2012.
• [42] P. P. Zaw, A. T. Htay ve T. Lwin, “The prevalence of intimate partner violence against women”, i çinde Safety 2016 World Conference, Finland, 2016, c. 22, s. 983.
• [43] F. Amin, S. M. Israr, B. S. Ali, ve N. Z. Janjua, “Association of various reproductive rights, domestic violence and marital rape with depression among Pakistani women”, BMC Psychiatry, c. 9, sy 77, ss. 1-14, 2009.
• [44] N. G. Al Tawil, “Association of violence against women with religion and culture in Erbil Iraq: a cross-sectional study”, BMC Public Health, c. 12, sy 800, ss. 1-7, 2012.
• [45] K. M. Yount, K. VanderEnde, S. Zureick-Brown, H. T. Anh, S. R. Shuler ve T. H. Minh, “Yount, Kathrin M, VanderEnde, Kristin, Zureick-Brown, Sarah, Anh, Hoang Tu, Shuler, Sidney Ruth, Minh, Tran Hung. ‘Measuring Attitudes About Intimate Partner Violence Against Women: The ATT-IPV Scale’, Demography, 51(4), August, 2014. pp: 1551-1572”, Demography, c. 51, sy 4, ss. 1551-1572, 2014.
• [46] A. Guedes, S. Bott ve C. Garcia-Moreno, “Violence Against Women and Violence Against Children – The Points of Intersection, (Bridging the gaps: a global review of intersections of violence against women and violence against children)”, Colombini, 2016. Erişim: Ara. 10, 2021. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.3402/gha.v9.31516, “
• [47] E. Gracia, “Unreported Cases of Domestic Violence Against Women: Towards an Epidemiology of Social Silence, Tolerance, And İnhibition"”, Epidemiology and Community Health, c. 58, sy 7, ss. 536-537, 2004.
• [48] G. Bishwait, S. Sarker ve S. Yaya, “Socio-cultural aspects of gender-based violence and its impacts on women’s health in South Asia”, Research, c. 5, sy 802, 2016, doi: https://doi.org/10.12688/f1000research.8633.1.
• [49] The Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), “Vıolence Agaınst Women, Informatıon Serıes On Sexual And Reproductıve Health And Rıghts Violence Agaınst Women”, (Erişim Tarihi: 12.12.2019”, The Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), 2013. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/SexualHealth/INFO_VAW_WEB.pdf
• [50] Sputnik Türkiye, “HRW: Myanmar askerleri sistematik olarak Arakanlı Müslüman kadınlara tecavüz etti”, Sputnik Türkiye, Kas. 16, 2017. https://tr.sputniknews.com/20171116/hrw-arakan-myanmar-ordu-tecavuz-1031020278.html (erişim Ara. 22, 2021).
• [51] D. Deutsche Welle, “Arakanlı çocuk ve kadınlar cinsel şiddete uğruyor”, Deutsche Welle, Eki. 04, 2017. https://www.dw.com/tr/arakanl%C4%B1-%C3%A7ocuk-ve-kad%C4%B1nlar-cinsel-%C5%9Fiddete-u%C4%9Fruyor/av-40801866 (erişim Ara. 22, 2021).
• [52] N. Iqbal, “Arakanlı Müslüman kadınlar seks kölesi yapılıyor”, BBC News Türkçe, Kas. 13, 2017. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41964292 (erişim Ara. 22, 2021).
• [53] C. Taştan ve A. K. Yıldız, “Dünyada ve Türkiye’de Kadın Cinayetleri 2016-2017-2018 Verileri Ve Analizler”, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, Rapor No: 21, 2019.
• [54] N. Güler, H. Tel ve F. Ö. Tuncay, “Kadının Aile İçinde Yaşanan Şiddete Bakışı”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, c. 27, sy 2, ss. 51-56, 2005.
• [55] E. Karakuş Umar, “Video Temelli Mülakatlarda Kadına Yönelik Şiddet”, Fe Dergi, c. 12, sy 2, ss. 174-186, 2020, doi: 10.46655/federgi.843000.
• [56] R. A. Dalkılıç, “Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele: Kamu Politikası Süreç Analizi”, reflektif, c. 2, sy 1, ss. 61-82, 2021, doi: 10.47613/reflektif.2021.15.
• [57] H. Demirdirek ve Ü. Şener, “81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Yayın No: X, 2014.
• [58] Center For Women’s Global Leadership, 1991 Women’s Leadership Institute Report Women. New Jersey, USA: Center For Women’s Global Leadership, 2012.
• [59] A. M. Miller, “Sexuality, Vıolence Against Women, And Human Rights: Women Make Demands And Ladies Get Protection”, Health And Human Rights, c. 7, sy 2, ss. 16-47, 2004.
• [60] D. Özdamar, Özdamar, Demet. Türk Kadın Hukuku Mevzuatı (Kadının Hukuki Durumu İle İlgili Mevzuat), Güncellenmiş İkinci Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2012.
• [61] Ş. P. Börü, “Kadının Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmeler ve Türkiye’nin Konumu”, TBB Dergisi, sy Özel Sayı, ss. 43-63, 2017.
• [62] N. Moroğlu, “İstanbul Sözleşmesi”, İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi 8 Mart 2021 Özel Yayını, ss. 8-13, 2021.
• [63] E. Akar, Ö. Bayar ve N. Koçtürk, “Bir Dijital Aktivizm Örneği Olarak İstanbul Sözleşmesi: Twitter üzerinden bir söylem analizi”, Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, c. 4, sy 7, ss. 88-106, Haz. 2021, doi: 10.35235/uicd.893945.
• [64] D. Keleş ve D. Onay, “İslamcı Basında İstanbul Sözleşmesi Karşıtlığının İzlekleri: Millî Gazete Örneği”, Kültür ve İletişim, c. 24, sy 2, ss. 372-405, Ağu. 2021, doi: 10.18691/kulturveiletisim.915364.
• [65] M. T. Durmuş, “Cumhurbaşkanı’nın Yürürlükte Olan Uluslararası Sözleşmeler Üzerindeki Tasarruf Yetkisi ve Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesinden Ayrılmasının Hukuki Analizi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. 29, sy 3, ss. 1969-2007, Eyl. 2021, doi: 10.15337/suhfd.929925.