Öz
The present study aims to provide an explanation for the migration
policies, and the institutionalization efforts shaped in parallel with the mass
migrations in the Ottoman State, and, in this context, shed light on the
accumulation of pre-Republican period. From this perspective, the study
prepared by the method of literature review indicates that the huge mass
migrations experienced recently are not a new phenomenon in fact, and the
organization and policies specific to migration and settlement put into practice
firstly in the Ottoman State. Some of the study results can be expressed such
that the failure of existing regulations at responding to the needs because of
the mass migrations during the disintegration period of Ottoman State entailed
the determination of migration policy at the central level. On the other side,
the intensification of mass migration flows eliminated the need for liberal
migration policies; a more homogenous population policy started to be pursued
after the cosmopolitan population policy was left. Moreover, the migration and
settlement policies had a critical role in the establishment of modern state by
the institution of central authority. In this context, the mass migrations
paved the way for significant consequences affecting the Republican period in
political, economic and social terms.
Anahtar Kelimeler
Migration Migration Policy Settlement Policy Institutionalization Ottoman State Modernization
Kaynakça
- Ağanoğlu, H. Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi. İstanbul: Kum Saati Yayınları.Aktar, A. (2001). Varlık Vergisi ve “Türkleştirme” Politikaları (5. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Çelik, G. (1999). Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası. Divan, 4(6), 49-110.Demirtaş, M. (2009). Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 16(41), 215-238.Dündar, F. (2001). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.Dündar, F. (2008). Modern Türkiye’nin Şifresi: İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918) (3. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Eren, A. C. (1966). Türkiyeʾde Göç ve Göçmen Meseleleri: Tanzimat Devri, İlk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler. İstanbul: Nurgök Matbaası.Gülsoy, U. (1996). Osmanlı Topraklarına Avrupa’dan Muhacir İskânı (1856-1859). İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, (3), 51–65.İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-ötesi Dönüşümlere. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi.İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, 1877-1890 (C. 73). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.İpek, N. (2013). Osmanlı Devleti’nin Göç ve İskân Politikaları. N. İpek ve M. Taştemir (Ed.), Osmanlı’da İskân ve Göç içinde . Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.Kale, B. (2014). Transforming an Empire: The Ottoman Empire’s Immigration and Settlement Policies in the Nineteenth and Early Twentieth Centuries. Middle Eastern Studies, 50(2), 252-271.Kale, B. (2015). Zorunlu Göçün 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Üzerindeki Etkileri. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 155-169). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Karpat, K. H. (2002a). Muslim Migration. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde (ss. 311-323). Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2002b). Ottoman Immigration Policies and Settlement in Palestine. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde . Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. (B. Tırnakçı, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. (B. Tırnakçı, Çev.) (1. baskı.). İstanbul: Timaş Yayınları.Kasaba, R. (1998). Göç ve Devlet: Bir İmparatorluk-Cumhuriyet Karşılaştırması. H. C. Tuncer (Ed.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar içinde (ss. 336-343). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Kasaba, R. (2012). Bir Konargöçer İmparatorluk: Osmanlıda Göçebeler, Göçmenler, Sığınmacılar. (A. Ortaç, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.Kazgan, G. (1970). Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göçler. İktisat Fakültesi Mecmuası, 30(1-4). http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuifm/article/view/1023012522 adresinden erişildi.Keyder, Ç. (2009). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (14. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Kocacık, F. (1980). Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler (1878-1890). Osmanlı Araştırmaları, 1(1), 137-190.Macar, E. (2015). Yunanistan’dan Anadolu’ya Göç: Nüfus Mübadelesi. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 173-190). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908 (15. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Marufoğlu, S. (1998). Osmanlı Döneminde Kuzey Irak (1831-1914). İstanbul: Eren Yayıncılık.McCarthy, J. (1998). Müslüman Ve Azınlıklar: Osmanlı Anadolusu’nda Nüfus ve İmparatorluğun Sonu. (B. Umar, Çev.). Ankara: İnkılâp Kitabevi.Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri, 1856-1876. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.Serbestoğlu, İ. (2011). Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tabiiyet Kanunu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 29(29), 193–214.Tekeli, İ. (1990). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi. Toplum ve Bilim, 50, 49–71.Yakut, K. (2015). Kırım Tatarları ve Nogayların Osmanlı İmparatorluğu’na Göçleri (1783-1922). M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 121-132). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Zürcher, E. J. (2005). Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi: 1908-1928. (E. Aydınoğlu, Çev.) (1. Baskı.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Öz
Bu çalışmadaki amaç, Osmanlı Devleti’nde kitlesel
göçlere paralel olarak şekillenen kurumsallaşma çabalarına ve göç
politikalarına yönelik bir açıklama sunmak ve bu bağlamda Cumhuriyet öncesi
dönemin birikimine ışık tutmaktır. Literatür taraması yönteminden
yararlanılarak hazırlanan çalışma, bu açıdan son yıllarda yaşadığımız büyük
kitlesel göçlerin aslında yeni bir olgu olmadığını; göç ve iskâna yönelik özel
örgütlenmelerin ve politikaların ilk olarak Osmanlı Devleti’nde hayata
geçirildiğini göstermektedir. Çalışmanın bazı sonuçları özetle şu şekilde ifade
edilebilir: Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde meydana gelen kitlesel göçler
nedeniyle mevcut düzenlemelerin ihtiyaçlara cevap üretememesi, göç
politikalarının merkezi düzlemde belirlenmesini zorunlu hale getirmiştir. Diğer
yandan kitlesel göç akınlarının yoğunlaşması liberal göç politikalarına duyulan
ihtiyacı zamanla ortadan kaldırmış, kozmopolit nüfus politikasının terkiyle
daha homojen bir nüfus politikası izlenmeye başlanmıştır. Ayrıca göç ve iskâna
yönelik politikalar, merkezi otoritenin tesisi ile modern devletin inşasında
önemli bir rol oynamıştır. Bu bağlamda gerçekleşen kitlesel göçler siyasi,
iktisadi ve toplumsal yapıda Cumhuriyet Dönemi’ni de etkileyecek önemli
sonuçlara yol açmıştır.
Anahtar Kelimeler
Göç Göç Politikası İskân Politikası Kurumsallaşma Osmanlı Devleti Modernleşme Modernleşme
Kaynakça
- Ağanoğlu, H. Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi. İstanbul: Kum Saati Yayınları.Aktar, A. (2001). Varlık Vergisi ve “Türkleştirme” Politikaları (5. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Çelik, G. (1999). Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası. Divan, 4(6), 49-110.Demirtaş, M. (2009). Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 16(41), 215-238.Dündar, F. (2001). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.Dündar, F. (2008). Modern Türkiye’nin Şifresi: İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918) (3. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Eren, A. C. (1966). Türkiyeʾde Göç ve Göçmen Meseleleri: Tanzimat Devri, İlk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler. İstanbul: Nurgök Matbaası.Gülsoy, U. (1996). Osmanlı Topraklarına Avrupa’dan Muhacir İskânı (1856-1859). İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, (3), 51–65.İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-ötesi Dönüşümlere. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi.İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, 1877-1890 (C. 73). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.İpek, N. (2013). Osmanlı Devleti’nin Göç ve İskân Politikaları. N. İpek ve M. Taştemir (Ed.), Osmanlı’da İskân ve Göç içinde . Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.Kale, B. (2014). Transforming an Empire: The Ottoman Empire’s Immigration and Settlement Policies in the Nineteenth and Early Twentieth Centuries. Middle Eastern Studies, 50(2), 252-271.Kale, B. (2015). Zorunlu Göçün 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Üzerindeki Etkileri. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 155-169). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Karpat, K. H. (2002a). Muslim Migration. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde (ss. 311-323). Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2002b). Ottoman Immigration Policies and Settlement in Palestine. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde . Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. (B. Tırnakçı, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. (B. Tırnakçı, Çev.) (1. baskı.). İstanbul: Timaş Yayınları.Kasaba, R. (1998). Göç ve Devlet: Bir İmparatorluk-Cumhuriyet Karşılaştırması. H. C. Tuncer (Ed.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar içinde (ss. 336-343). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Kasaba, R. (2012). Bir Konargöçer İmparatorluk: Osmanlıda Göçebeler, Göçmenler, Sığınmacılar. (A. Ortaç, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.Kazgan, G. (1970). Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göçler. İktisat Fakültesi Mecmuası, 30(1-4). http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuifm/article/view/1023012522 adresinden erişildi.Keyder, Ç. (2009). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (14. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Kocacık, F. (1980). Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler (1878-1890). Osmanlı Araştırmaları, 1(1), 137-190.Macar, E. (2015). Yunanistan’dan Anadolu’ya Göç: Nüfus Mübadelesi. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 173-190). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908 (15. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Marufoğlu, S. (1998). Osmanlı Döneminde Kuzey Irak (1831-1914). İstanbul: Eren Yayıncılık.McCarthy, J. (1998). Müslüman Ve Azınlıklar: Osmanlı Anadolusu’nda Nüfus ve İmparatorluğun Sonu. (B. Umar, Çev.). Ankara: İnkılâp Kitabevi.Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri, 1856-1876. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.Serbestoğlu, İ. (2011). Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tabiiyet Kanunu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 29(29), 193–214.Tekeli, İ. (1990). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi. Toplum ve Bilim, 50, 49–71.Yakut, K. (2015). Kırım Tatarları ve Nogayların Osmanlı İmparatorluğu’na Göçleri (1783-1922). M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 121-132). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Zürcher, E. J. (2005). Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi: 1908-1928. (E. Aydınoğlu, Çev.) (1. Baskı.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Göç Özel Sayısı Cilt 1 |
