ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN AİLE İLİŞKİLERİ İLE SOSYAL BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 60, 607 - 629, 29.09.2023

Halime Birsel Kantarcıoğlu , Ahmet Bedel

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1231785

Öz

Araştırmanın amacı, Ortaokul öğrencilerinin aile ilişkilerinin ve sosyal becerilerinin cinsiyet, okul türü, sınıf düzeyi, anne-baba birliktelik durumu ve aile yapısına göre anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını, aile İlişkileri ve sosyal becerileri arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını incelemek ve aile ilişkilerinin sosyal beceri puanı üzerindeki yordama düzeyini belirlemektir.Bu amaçla 840 ortaokul öğrencisine Çocuklar İçin Aile İlişkileri Ölçeği (ÇAİÖ), Matson (MESSY) Sosyal Beceri Derecelendirme ölçeği, Kişisel Bilgi Formu uygulanmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeline göre yapılmıştır. Analiz için Bağımsız Ortalamalar için T-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Post Hoc Testi, Pearson Momentler Çarpımı Korelâsyon Analizi, Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; aile ilişkileri alt boyutlarında cinsiyet, sınıf düzeyi, değişkenlerinde anlamlı farklılık gözlenirken; okul türü, anne-baba birliktelik durumu ve aile yapısı değişkenlerinde anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Sosyal beceri alt boyutlarında; sınıf düzeyi, anne-baba birliktelik durumu ve aile yapısı değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Aile ilişkileri alt boyutları ile sosyal beceri alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Aile ilişkileri alt boyutlarının sosyal beceriler ölçeğine ilişkin toplam varyansın yaklaşık olarak %30’unu açıkladığı sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul Öğrencileri, Aile İlişkileri, Sosyal Beceri

THE RELATIONSHIP BETWEEN FAMILY RELATIONSHIPS AND SOCIAL SKILLS OF MIDDLE SCHOOL STUDENTS

Öz

The aim of the study is to examine whether there is a significant difference between the family relationship sub-dimensions and social skills sub-dimensions of secondary school students according to gender, school type, grade level, parental relationship status and family structure, and whether there is a significant relationship between family relations and social skills and to determine the level of prediction of family relationships on social skills score. For this purpose, 840 secondary school students were administered the Family Relationship Scale for Children (CAİÖ), Matson (MESSY) Social Skill Rating Scale and Personal Information Form. The research was carried out according to the relational screening model. T-Test for Independent Means, One-Way Analysis of Variance (ANOVA), Post Hoc Test, Pearson Product-Moment Correlation Analysis, Multiple Linear Regression Analysis were used for analysis. As a result of the research; In the sub-dimensions of family relations, significant differences were observed in the variables of gender, class level, and level; no significant difference was observed in the variables of school type, parental relationship status and family structure. In the sub-dimensions of social skills; no significant difference was observed according to the variables of class, parental relationship and family structure. A significant relationship was found between family relations sub-dimensions and social skills sub-dimensions. It was concluded that the sub-dimensions of family relations explained approximately 30% of the total variance regarding the social skills scale.

Anahtar Kelimeler

Secondary School Students, Family Relations, Social Skills

Kaynakça

• Ağbuğa, B. (2016). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölüm Öğrencilerinin Sosyal Beceri Düzeylerinin İncelenmesi. International Journal of Science Culture and Sport, 4(1), 132-138.
• Akbaş, M. (2019). Ortaöğretim Kurumlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Spor Yapma Değişkenlerine Göre Sosyal Beceri Düzeylerinin Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Akdaş, G. ve Ekinci, M. (2016). Sağlık Meslek Lisesi Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin ve Algıladıkları Aile Desteğinin İncelenmesi. Uluslar Arası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, (7), 83-100.
• Atmaca, R. N., Gültekin Akduman, G. ve Şepitçi Sarıbaş, M. (2020). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Sosyal Beceri Düzeylerinin Bazı Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 157-173.
• Avcu, B. N. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Anksiyete Düzeyleri ile Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 0-23.
• Balyan, M., Yerlikaya Balkan, K. ve Kiremitçi, O. (2012). Farklı Sportif Etkinliklerin İlköğretim 2. Kademe Öğrencilerinin Beden Eğitimi Dersine Yönelik Tutum, Sosyal Beceri ve Öz yeterlik Düzeylerine Etkileri. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 196-201.
• Barış, İ. ve Taylan, H. H. (2020). Küresel salgın sürecinde Türkiye’de aile içi sorunlar. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (5), 13-32.
• Bennett, K. S. ve Hay, D. A. (2007). The Role of Family in the Development of Social. International Journal of Disability, 54(4), 381-397.
• Bildik, Ç. (2019). Sosyal Destek ve Aile İlişkileirnin Ergenlerin Mental Sağlıklarındaki Rollerin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilek, Münevver Hansa (2011). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Ev İLe Okul Ortamındaki Sosyal Becerilerinin Araştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (11. Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Churney, A. H. (2000). Promoting children's social and emotional development: A follow-up evaluation of an elementary school-based program in social decision-making/social problem-solving. New Jersey: UMI.
• Cüceloğlu, D. (2019). Başarıya götüren aile. İstanbul: Remzi kitabevi.
• Cüceloğlu, Doğan (2022). İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. 17. Baskı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çetin, B. (2019). Geniş ve Çekirdek Ailede Yaşayan Okul Öncesi Çocukların Sosyal Beceri Düzeyleri ve Davranış Sorunları Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çiriş, V. (2014). Spor Yapan ve Yapmayan Öğrencilerinin Sosyal Beceri Düzeylerinin Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dam, H. (2008). Öğrencinin Okul Başarısında Ailenin Rolü. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7, 14, 75-99.
• Demirtaş, Selen (2011). Çocuklar İçin Aile İlişkileri Ölçeğinin Geliştirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dowd, T. and Tierney, J. (2005). Teaching Social Skills to Youth. Nebraska: Boys Town.
• Elksnin, L. K., and Elksnin, N. (1998). Teaching Social Skills to Students with Learning and Behavior Problems. In Intervention in School and Clinic, 33(3), 131-140.
• Engels, R. C. M. E., Finkenauer, C., Meeus, W., and Deković, M. (2001). Parental attachment and adolescents' emotional adjustment: The associations with social skills and relational competence. Journal of Counseling Psychology, 48(4), 428-439. https://doi.org/10.1037/0022-0167.48.4.428
• Erdeğer, N. (2001). Lise Öğrencilerinin Sosyal Destek ve Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, F. (2002). İlköğretim 2. Kademe Öğrencilerinde Sosyal Becerilerin Sosyo-Ekonomik Düzey Cinsiyet ve Yaş İle İlişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Rehberlik Ve Psikolojik Danışma Anabilim Dalı, Ankara.
• Erler, Ö. (2011). Ebeveyn Kabul Reddi ile 5-6 Yaş Çocuklarının Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Göktaş, İ. (2015). Aile Katılımı ve Sosyal Beceri Eğitimi Programlarının Tek Başına ve Birlikte 4-5 Yaş Çocuklarının Sosyal Beceri ve Anne Çocuk İlişkileri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, İlköğretim Anabilim Dalı, Denizli.
• Gönültaş, O., Uzun, K. ve Akın, M. S. (2021). Ergenlerin Aile İçi İlişki Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 391-405.
• Görgün Baran, A. (2004). Türkiye'de Aile İçi İletişim ve İlişkiler Üzerine Bir Model Denemesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) (1), 31-42.
• Gültekin Akduman, G., Günindi, Y. ve Türkoğlu, D. (2015). Okul Öncesi Dönem Çocukların Sosyal Beceri Düzeyleri ile Davranış Problemleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 673-683.
• Hadjicharalambous, D. and Demetriou, L. (2020). The Quality of the Parent-Child Relationship and Children's Family, School and Social Competences in Cyprus. International Journal of Social Sciences Perspectives, 7(1), 22-33.
• İymen, E. N. (2020). Anne-Babası Boşanmış ve Boşanmamış Ergenlerde Sosyal Beceri ve Kaygı Düzeylerinin Akademik Başarı İlişkisinin Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Bitirme Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kabakçı, F. ve Korkut, F. (2008). 6‐8. Sınıftaki Öğrencilerin Sosyal‐Duygusal Öğrenme Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(148), 77-86.
• Kara, A. (2021). Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Beceri, Fiziksel Aktivite ve Akademik Başarı Özelliklerinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gedik Üniversitesi, Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Karacaoğlu, Derya (2019). Çocuklarda Bilgisayar Oyun Bağımlılığı ile Aile İlişkileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler (35.Baskı b.). Ankara: Nobel.
• Koçak, L. (2012). Köy ve Kentte Yaşayan İlköğretim İkinci Kademeye Devam Eden Çocukların Sosyal Becerilerinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Korkut Owen, F. (2020). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: Anı yayıncılık
• Korkut, F. (2004). Önleme ve iyilik hali. Eurasian Journal of Educational Research (15), 79-87.
• Leme, V. B. R., Del Prette, Z. A. P. and Coimbra, S. (2015). Social skills, social support and well-being in adolescents of different family configurations. Paidéia (Ribeirão Preto), 25, 9-17.
• Memiş, U. A., and Memiş, A. (2013). Gender, Achievement and Social Skill. Karaelmas Journal of Educational Sciences (1), 43-49.
• Metin, Ş., Durualp, E. and Aral, N. (2014). Analyzing the social skills of four and five year old pre-school children according to their mothers’ attitudes. Academic Research International, 5(2), 392-394
• Nolan, A. E. (2003). The reinforcement and impact of social skills education in secondary school and elementary school students (Master of Education). Pacific Lutheran University, Washington.
• Oflazoğlu Göncü, F. (2013). 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Algıladıkları Aile İlişkileri ile Öz Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Orçan, M. ve Deniz, M. (2004). Anaokuluna devam eden 6 yaş grubu çocuklarının sosyal uyumlarının incelenmesi (2. Baskı b.). İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitimi Fakültesi.
• Özdemir, M. (2009). İlköğretim Öğretmenlerinin Aile Değerleri ve Medyanın Aile Değerlerine Etkisi Hakkındaki Görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, A. (2020). Çocuklarda Engelleyici ve Destekleyici Aile İlişkilerinin Öz Anlayış Düzeylerini Yordayıcı Rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyürek, A. (2015). Okul Öncesi Çocukların Sosyal Beceri Düzeyleri İle Anne tutumları Arasındaki ilişkinin İncelenmesi. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 44(206), 106-119.
• Özyürek, A. ve Özkan, İ. (2015). Ergenlerin Algıladıkları Anne-Baba Tutumu ile Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. International Journal of Science Culture and Sport (3), 73-88.
• Özyürek, A., Begde, Z. ve Yavuz, N. F. (2014). Okul Öncesi Çocukların Sosyal Becerileri ile Yakın Çevresindeki Yetişkin Etkileşimleri Arasındaki İlişki. Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 115-134.
• Pala Özçelik, F. N. (2020). 6-10 Yaş Aralığındaki Çocukların Sosyal Beceri Gelişim Düzeyleri ile Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Roseberry, L. (1997). An Applied Experimental Evaluation of Conflict Resolution Curriculum and Social Skills Development (Dissertations). Loyola University, School of Education, Chicago.
• Samar, Y. (2019). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Öz Düzenleme Becerileri ile Sosyal Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• San Şentürk, S. (2010). Liseli Ergenlerin Yalnızlık Algısının Sosyal Beceri, Benlik Saygısı ve Kişilik Özellikleri Bağlamında Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sarı, E. (2007). Anasınıfına Devam Eden 5-6 Yaş Grubu Çocukların Annelerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarının, Çocuğu Sosyal Uyum ve Becerilerine Etkisinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Seven, S. (2008). Çocuk Ruh Sağlığı (8. Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Soylu, Ö. (2002). Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrencilerin Ailelerinden Sosyal Destek Algılayıp Algılamama Durumlarına Göre Psikolojik Belirtiler Yönünden Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri, Adana.
• Süt, M. A. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinin spor yapma düzeylerine göre sosyal beceri özelliklerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Sütçü, S. ve Duyan, V. (2022). Aile İçi Şiddet ve Boşanma Davalarının Görünmeyen Mağdurları: Çocuk Tanıklar. Efe Akademi Yayınları.
• Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı b.). Boston: Allyn and Bacon.
• Tanrıöğen, Y. (2014). Okul Öncesi Dönemi Çocukların Yaşadıkları Sosyo Kültürel Ortamların Sosyal Beceri ile Olan İlişkisinin Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Tokcan, Z. (2015). Ortaokul Öğrencilerinde Davranış Problemleri ile Sosyal Beceriler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu (2023). Güncel Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları https://sozluk.gov.tr/ Uz Baş, A. (2003). İlköğretim 4. ve 5. Sınıfta Okuyan Öğrencilerin Sosyal Becerileri ve Okul Uyumu ile Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Waheed, A., Masroor, U., and Fayyaz, M. U. (2021). Parental acceptace-rejectıon and socıal skılls of lowgrade prımary school students. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 33-42.
• Wu, Z., Hu, B. Y., Wu, H., Winsler, A. and Chen, L. (2020). Family socioeconomic status and Chinese preschoolers’ social skills: Examining underlying family processes. Journal of Family Psychology, 34(8), 969–979.
• Yaşar Ekici, F. (2015). Okul Öncesi Eğitime Devam Eden Çocukların Sosyal Becerileri İle Aile Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2).
• Yavuzer, H. (2018). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi kitabevi.
• Yiğit, R. (2008). İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Depresyon ve Sosyal Beceri Düzeylerinin Benlik Saygısı ve Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yörükoğlu, A. (2023). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar. İstanbul: İnkılap kitabevi
• Yüce, İ. (2019). Beden Eğitimi Dersinde Grupla Oynanan Oyunların Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Beceri Gelişimine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.