Kavram Yanılgısı Potansiyelini Belirlemeye Yönelik Dört Aşamalı Envanterin Geliştirilmesi

Year 2025, Volume: 3 Issue: 2, 77 - 88, 17.10.2025

Anıl Türkeli

Abstract

Bu çalışma, bireylerin kavram yanılgısı potansiyelini belirlemeye yönelik dört aşamalı bir envanter geliştirmeyi amaçlamaktadır. Kavram yanılgıları, bireylerin bir kavramı eksik, hatalı veya bilimsel bağlamdan uzak biçimde anlamalarından kaynaklanan ve öğrenme sürecini olumsuz etkileyen bilişsel yapılardır. Bu doğrultuda geliştirilen envanterde katılımcılardan; belirli bir kavramı tanımlamaları, bu tanıma ilişkin eminlik düzeylerini belirtmeleri, tanımlarını destekleyen gerekçeleri açıklamaları ve bu gerekçelere dair eminlik durumlarını ifade etmeleri istenmiştir. Böylece yalnızca bilgi düzeyi değil, bireyin kavramsal düşünme biçimi ve bilişsel güven düzeyi de çok boyutlu olarak değerlendirilebilmektedir. Araştırma, Piaget’in bilişsel gelişim kuramı ile Vygotsky’nin sosyokültürel öğrenme yaklaşımı temel alınarak kuramsal bir çerçeveye oturtulmuştur. Envanterin geçerlik çalışmaları, alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda gerçekleştirilmiş; dilsel ve kavramsal uygunluk açısından gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Güvenirlik boyutunda ise, iki bağımsız araştırmacı tarafından yürütülen içerik analizi sonucunda kodlayıcılar arası uyum oranı %91 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak dört aşamalı bu yapının kavram yanılgılarının ayırt edilmesinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Geliştirilen bu envanter ile katılımcıların kavramlara ilişkin olası kavram yanılgıları, hızlı ve sistematik biçimde tespit edilebilir. Bu kişilerin belirlenmesinin ardından, yapılacak görüşmelerle gerçekten kavram yanılgısına sahip olup olmadıkları doğrulanabilir. Geliştirilen bu envanterin farklı kavramlar ve disiplinlerde de uygulanabilir olduğu; öğretim süreçlerinde kavramsal öğrenmeyi destekleyici stratejilerin geliştirilmesine katkı sağlayabileceği olgusal verilere dayalı olarak uygulanabilir olduğu ortaya konmuştur.

Keywords

Spor , Kavram , Kavram Yanılgısı , Envanter

Development of a Four Stage Inventory to Determine the Potential for Misconceptions

Abstract

This study aims to develop a four-stage inventory to identify individuals' potential for misconceptions. Misconceptions are cognitive structures that arise from individuals' incomplete, erroneous or out-of-context understanding of a concept and negatively affect the learning process. In the inventory developed in this direction, participants were asked to define a certain concept, indicate their level of certainty regarding this definition, explain the reasons supporting their definitions, and express their level of certainty regarding these reasons. Thus, not only the level of knowledge but also the individual's conceptual thinking style and cognitive confidence level can be evaluated multidimensionally. The research is based on Piaget's cognitive development theory and Vygotsky's sociocultural learning approach. The validity studies of the inventory were carried out in line with the opinions of the field experts and necessary adjustments were made in terms of linguistic and conceptual appropriateness. In the reliability dimension, the inter-coder agreement rate was calculated as 91% as a result of the content analysis conducted by two independent researchers. As a result, this four-stage structure was found to be effective in distinguishing misconceptions. With this inventory, the participants' possible misconceptions about the concepts can be detected quickly and systematically. After the identification of these people, it can be verified whether they really have misconceptions through interviews. Based on factual data, it was revealed that this developed inventory can be applied in different concepts and disciplines; it can contribute to the development of strategies that support conceptual learning in teaching processes.

Keywords

Sport , Concept , Misconception , Inventory

References

• Aleifat, R. J. & Tabieh, A. A. (2025). A bibliometric analysis of scientific articles on mathematics misconceptions. International Electronic Journal of Mathematics Education, 20(1), em0803.https://doi.org/10.29333/iejme/15678
• Çetinkaya, M. & Taş, E. (2016). “Vücudumuzda sistemler” ünitesine yönelik üç aşamalı kavram tanı testi geliştirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15), 317-330.
• Eryılmaz, A. & Sürmeli, E. (2002). Üç-Aşamalı sorularla öğrencilerin ısı ve sıcaklık konularındaki kavram yanılgılarının ölçülmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Kongresi, ODTÜ, Ankara.
• Hestenes, D. & Halloun, I. (1995). Interpreting the force concept inventory. The Physics Teacher, 33(8), 502-506.
• İnanç, B., Bilgin, M. & Atıcı, M. (2015). Gelişim psikolojisi: Çocuk ve ergen gelişimi. Pegem Akademi.
• Kaltakçı-Gürel, D., Eryılmaz, A. & McDermott, L. C. (2017). Development and application of a four-tier test to assess pre-service physics teachers’ misconceptions about geometrical optics. Research in Science & Technological Education, 35(2), 238–260. https://doi.org/10.1080/02635143.2017.1310094
• Karasar, N. (2024). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karataş, F. Ö., Köse, S. & Coştu, B. (2003). Öğrenci yanılgılarını ve anlama düzeylerini belirlemede kullanılan iki aşamalı testler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 54-69.
• Kızılcık, H. Ş. & Güneş, B. (2011). Düzgün dairesel hareket konusunda üç aşamalı kavram yanılgısı testi geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 278-292.
• Kızılcık, H. Ş., Önder Çelikkanlı, N. & Güneş, B. (2015). Fizik öğretmen adaylarının düzgün çembersel hareket konusundaki kavram yanılgılarının zaman içinde değişimi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(1), 205-223. https://doi.org/10.17522/nefefmed.41287
• Kurtulus, M. & Tatar, N. (2021). An analysis of scientific articles on science misconception: A bibliometric research. Elementary Education Online, 20(1), 192-207.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bürün ve S.B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Posner, G. J., Strike, K. A., Hewson, P. W. & Gertzog, W. A. (1982). Accommodation of scientific conception: Toward a theory of conceptual change. Science Education, 66(2), 211-227.
• Prince, M. J., Vigeant, M. A. & Nottis, K. E. (2011). The use of ınquiry-based activities to repair student misconceptions related to heat, energy and temperature. In June 2011 ASEE Annual Conference & Exposition (pp. 22-1510).
• Şahin, Ç. & Çepni, S. (2011). “Yüzme-batma, kaldırma kuvveti ve basınç” kavramları ile ilgili iki aşamalı kavramsal yapılardaki farklılaşmayı. Journal of Turkish Science Education, 8(1), 79-110.
• Tan, K. C. D., Goh, K. N., Chia, S. L. & Treagust, D. F. (2002). Development and application of a two-tier multiple choice diagnostic ınstrument to assess high school students’ understanding of ınorganic chemistry qualitative analysis, Journal of Research in Science Teaching, 39(4), 283-301.
• Vosniadou, S. (1994). Capturing and modelling the process of conceptual change. Learning and Instruction, 4(1), 45–69. https://doi.org/10.1016/0959-4752(94)90018-3