Boş Zaman Katılımının Yaşam Kalitesine Etkisinde İş Tatmininin Aracı Rolü

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 71 - 88, 31.12.2024

İbrahim Aydın , Ercan Yavuz

https://doi.org/10.52272/srad.1590849

Öz

Boş zaman etkinlikleri insanların dinlenmelerine, eğlenmelerine, öğrenmelerine ve sosyal bağlantılarını güçlendirmelerine yardımcı olarak yaşam kalitesi algısının yükselmesine katkı sağlamaktadır. Diğer taraftan, iş yaşamından duyulan memnuniyet ve tatmin duygusu bireylere boş zamanlarında daha olumlu deneyimler yaşatmakta ve yaşam kalitesi algısını olumlu yönde etkilemektedir. Araştırmada, işgörenlerin boş zaman katılımı durumlarının yaşam kalitesi düzeyine etkisinde iş tatmini durumlarının aracı rolünün tespit edilmesi ve boş zaman katılımı alt boyutlarını oluşturan rekreasyonel, üretici, sosyal ve bilişsel aktivitelerin yaşam kalitesi ve iş tatmini üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda değişkenler arasındaki ilişki, etki ve aracı rol durumunun tespit edilmesi amacıyla nicel araştırma yöntemleri arasında yer alan ilişkisel tarama modeli kullanılarak araştırmanın modeli ve hipotezleri oluşturulmuştur. Araştırmanın örneklem grubu Kırşehir ilinde faaliyet gösteren kurumlarda/işletmelerde çalışan işgörenlerden oluşturulmuş ve nicel veri toplama yöntemlerinden anket tekniği kullanılarak saha araştırması yapılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda boş zaman katılımının yaşam kalitesi üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu, boş zaman katılımının iş tatmini üzerinde anlamlı etkiye sahip olduğu, iş tatmininin yaşam kalitesi üzerinde anlamlı etkiye sahip olduğu ve boş zaman katılımının yaşam kalitesi üzerindeki etkisinde iş tatmininin kısmi aracı rolünün bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Boş zaman katılımı alt boyutlarından sosyal aktiviteler ve rekreasyonel aktivitelerin yaşam kalitesini anlamlı ve pozitif yönde etkilediği, üretici aktivitelerin ve bilişsel aktivitelerin yaşam kalitesi üzerinde herhangi bir anlamlı etkisinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca sosyal aktiviteler ve rekreasyonel aktivitelerin iş tatminini anlamlı ve pozitif yönde etkilediği, bilişsel aktivitelerin ise iş tatmini üzerinde herhangi bir anlamlı etkisinin bulunmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Boş Zaman Katılımı, Yaşam Kalitesi, İş Tatmini

The Mediating Role of Job Satisfaction in The Effect of Leisure Participation on Quality of Life

Öz

Leisure activities contribute to enhancing the perception of quality of life by helping individuals rest, have fun, learn, and strengthen their social connections. On the other hand, satisfaction and a sense of fulfillment derived from work life enable individuals to have more positive experiences during their leisure time, thereby positively influencing their perception of quality of life. This study aims to identify the mediating role of job satisfaction in the effect of employees' leisure participation on their quality of life and to determine the impact of recreational, productive, social, and cognitive activities, which constitute the sub-dimensions of leisure participation, on quality of life and job satisfaction. In this context, the research model and hypotheses were formulated using the correlational survey model, one of the quantitative research methods, to determine the relationships, effects, and mediating roles among the variables. The sample group of the study consisted of employees working in institutions/businesses operating in Kırşehir, and a field study was conducted using the survey technique, one of the quantitative data collection methods. The findings revealed that leisure participation has a significant effect on quality of life, leisure participation has a significant effect on job satisfaction, job satisfaction has a significant effect on quality of life, and job satisfaction has a partial mediating role in the effect of leisure participation on quality of life. Among the sub-dimensions of leisure participation, social activities and recreational activities were found to have a significant and positive effect on quality of life, whereas productive activities and cognitive activities were found to have no significant effect on quality of life. Additionally, social activities and recreational activities were observed to have a significant and positive effect on job satisfaction, while cognitive activities were found to have no significant effect on job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Leisure Participation, Quality of Life, Job Satisfaction

Kaynakça

• Akmal, F., Zainol, F. A., Mansor, M., & Ghazali, Z. (2012). Recreational program and its association with job satisfaction. Asian Social Science, 8(13), 172.
• Akyüz, M. (2018). Duygusal emek örgüt temelli öz-saygı ve yaşam tatminini etkiler mi? İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 170-186.
• Aytaç, Ö. (2017). İşlevselci yaklaşım açısından boş zaman sosyolojisi: Kurumlar, süreçler, etkinlikler. S. Karaküçük, S. Kaya ve B. M. Akgül (Ed.), Rekreasyon Bilimi 2 (ss. 69-103). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The job demands-resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309-328.
• Balker, D. A., & Palmer, R. J. (2006). Examining the effects of perceptions of community and recreation participation on quality of life. Social Indicators Research, 75(3), 395-418.
• Bognar, G. (2005). The concept of quality of life. Social Theory and Practice, 31(4), 561-580.
• Brooks, J., & Elliot, D. (1971). Prediction of psychological adjustment at age thirty from leisure time activities and satisfactions in childhood. Human Development, 14, 51-61.
• Caldwell, L. L. (2005). Leisure and health: Why is leisure therapeutic? British Journal of Guidance & Counselling, 33(1), 7-26.
• Canbolat, P., & Yavuz, E. (2019). İşgörenlere yönelik olarak düzenlenen rekreasyon aktivitelerinin örgütsel sessizliğe etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 1262-1269.
• Chin-Tsai, K. (2013). Leisure involvement, leisure benefits, quality of life, and job satisfaction. A case study on 2011 creating sports island plan in ChiaYi City, Taiwan held by sports affairs council, executive yuan. International Review of Management and Business Research, 2(2), 421.
• Cummins, R. A. (2000). Objective and subjective quality of life: An interactive model. Social Indicators Research, 52(1), 55-72.
• Çiftyıldız, K. (2015). İnsan kaynakları bilgi sistemlerinin iş tatmini ve örgütsel bağlılığa etkisi: Doğu Marmara ISO 500 firma örneği (Doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• De Grazia, S. (1964). Of Time, Work and Leisure. Garden City, New York: Doubleday & Co.
• Deem, R. (2001). Work, Unemployment and Leisure (2nd ed.). London: Routledge.
• Demirel, A. M. (2023). Örgütlerde gücün vatandaşlık davranışına etkisinde karizmatik liderlik davranışının aracı (Yüksek lisans tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Dere, G., & Günay, M. (2022). Fiziksel aktivitenin çalışanların iş performansı üzerine etkileri. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Ellis, G. D., Compton, D. M., Tyson, B., & Bohlig, M. (2016). Campus recreation participation, health, and quality of life. Recreational Sports Journal, 26(2), 51-60.
• Ertemiz, D. B. (2023). İçsel pazarlama uygulamalarının örgütsel bağlılık ve iş tatminine etkisi üzerine bir araştırma (Doktora tezi). Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• EUROSTAT. (2024). Eurostat yaşam kalitesi boyutları. URL: https://ec.europa.eu. Son erişim tarihi: 08.03.2024.
• Fidaner, H. (1999). Measuring quality of life WHOQOL-100 and WHOQOL-BREF. J Psychiatr Psychol Psychopharmacol, 7, 23-41.
• Flanagan, J. C. (1978). A research approach to improving our quality of life. American Psychologist, 33(2), 138-147.
• Genç, R. (2012). Subjective aspects of tourists’ quality-of-life (QOL). İçinde Handbook of tourism and quality-of-life research: Enhancing the lives of tourists and residents of host communities (s. 149-167). Dordrecht: Springer Netherlands.
• Güçer, E., Demirdağ, Ş. A. (2014). “Organizational Trust and Job Satisfaction: A Study on Hotels”. Business Management Dynamics, C. 4, Sa. 1, 12-28.
• Güven, Y. (2018). Çalışanların rekreasyon etkinliklerine katılım sıklıklarının mutluluk ve yaşam kalitesi üzerine olan etkisi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis (7th ed.). New York: Pearson.
• Harter, J. K., Schmidt, F. L., & Hayes, T. L. (2002). Business-unit-level relationship between employee satisfaction, employee engagement, and business outcomes: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(2), 268-279.
• Hayes, A. F. (2012). Process: A versatile computational tool for observed variable mediation, moderation, and conditional process modeling [White paper]. Erişim adresi: http://www.afhayes.com/public/process2012.pdf.
• Hendry, L. B., Shucksmith, J., Lovei, J. G., & Glending, A. (2005). Young People’s Leisure and Lifestyles (2nd ed.). USA: Routledge.
• Iso-Ahola, S. E., & Mannell, R. C. (2004). Leisure and health. İçinde J. T. Haworth & A. J. Veal (Ed.), Work and Leisure (s. 184-199). London: Routledge.
• Jensen, C. R., & Guthrie, S. P. (2006). Outdoor Recreation in America (6th ed.). USA: Human Kinetics.
• Karaküçük, S. (2005). Rekreasyon-Boş Zamanları Değerlendirme (6. Basım). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi (11. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılbaş, Ş. (2010). Rekreasyon: Boş Zaman Değerlendirme (4. baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Koç, M. C., & Er, Y. (2020). Leisure satisfaction and job satisfaction: A research on academics. African Educational Research Journal, 8(2), 329-341.
• Locke, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. İçinde M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology (s. 1297-1349). Chicago: Rand McNally.
• Meeberg, G. A. (1993). Quality of life: A concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 18(1), 32-38.
• Ngai, V. T. (2005). Leisure satisfaction and quality of life in Macao, China. Leisure Studies, 24(2), 195-207.
• Özdayı, N. (1991). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini durumlarının karşılaştırılması (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, S., Karaküçük, S., Gümüş, M., & Kıran, S. (2006). Türkiye Taş Kömürü Kurumu Genel Müdürlüğü’nde çalışan yeraltı işçilerinin boş zamanlarını değerlendirme alışkanlıklarının belirlenmesi. 9. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, Muğla.
• Özdemir, Y. (2023). Babacan liderliğin işe adanmışlık ve iş tatmini üzerindeki etkisi (Doktora tezi). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Osmaniye.
• Öztekin, Z. S. (2008). Orduda iş tatmini: Subayların iş tatminini etkileyen faktörler üzerinde karşılaştırmalı bir çalışma (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Phuong, T., & Vinh, T. (2020). Job satisfaction, employee loyalty, and job performance in hospitality industry: A moderated model. Asian Economic and Financial Review, 10(6), 698-713.
• Procidano, M. E., & Heller, K. (1983). Measures of perceived social support from friends and from family: Three validation studies. American Journal of Community Psychology, 11(1), 1-24.
• Robinson, J. P., & Godbey, G. (1997). Time for Life: The Surprising Ways Americans Use Their Time. University Park, PA: Pennsylvania State University Press.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141-166.
• Sevil, T. (2015). Terapatik rekreasyonel aktivitelere katılımın yaşlıların algıladıkları boş zaman tatmini, yaşam tatmini ve yaşam kalitesine etkisi (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Shannon, A. R. (2003). The relationship between organized recreational programs and job satisfaction/retention in the U.S. Navy (PhD Thesis). University of Connecticut, Storrs, Connecticut, USA.
• Shujat, S., & Ameer, F. (2011). Effects of recreational and entertainment activities on employees’ job satisfaction: A case study. IBT Journal of Business Studies (JBS), 1(1).
• Sıtkı, A. (2022). Toplam kalite yönetiminin iş tatmini ve hasta memnuniyetine etkisi: Gaziantep ve Halep örneği (Doktora tezi). T.C. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Silverstein, M., & Parker, M. G. (2002). Leisure activities and quality of life among the oldest old in Sweden. Research on Aging, 24(5), 528-547.
• Spector, P. E. (1997). Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes, and Consequences. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using Multivariate Statistics. Boston, MA: Pearson.
• Torkildsen, G. (1993). Leisure and Recreation Management. USA: Routledge.
• Türkiye İş Kurumu. (2022). URL: https://media.iskur.gov.tr/66907/kirsehir.pdf (Erişim tarihi: 01.02.2024).
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2018). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Vapur, M. (2021). Boş zaman katılımının yaşam kalitesine etkisi: Boş zaman tatmini ve algılanan stresin aracılık rolü (Doktora tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Vapur, M., & Yavuz, E. (2022). Boş zaman katılımını yaşam kalitesine etkisi: Boş zaman tatmini ve algılanan stresin aracılık rolü. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(3), 1252-1268.
• Vapur, M., Yavuz, E., & Demirel, M. A. (2023). İşgörenlerde örgütsel vatandaşlık davranışı ile tükenmişlik ilişkisinde etkileşimci liderliğin aracı rolü. Third Sector Social Economic Review, 58(1), 545-558.
• Vroom, V. H. (1964). Çalışma ve motivasyon. New York: Wiley.
• Weiss, D. J., Dawis, R. V., England, G. W., & Lofquist, L. H. (1964). Construct validation studies of the Minnesota Importance Questionnaire. Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation.
• WHO (World Health Organization). (1997). WHOQOL: Measuring quality of life. URL: https://www.who.int/tools/whoqol.
• Wish, N. B. (1986). Are we really measuring the quality of life? Well-being has subjective dimensions, as well as objective ones. American Journal of Economics and Sociology, 45(1), 93-99.
• Yakupoğlu, E. (2023). İş tatmini ve motivasyon unsurlarının işten ayrılma niyeti ve örgütsel bağlılığa etkisi: Sivil havacılık sektöründeki havayolu çalışanları üzerine bir araştırma (Doktora tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yavuz, E., Demirel, M. A., & Aydın, H. (2024). Çok yönlü liderlik yönelimlerinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 16(3), 1837-1850.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Zeynel, E. (2018). Akademisyenlerde psikolojik sermaye ile iş tatmini arasındaki ilişkiler üzerine bire araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 454-482.