SİDE LİMAN GÜMRÜK YAPISI KİLİKYA TİP 1 AMPHORASI TİPOKRONOLOJİK DEĞİŞİMİ

Year 2024, Issue: 6, 252 - 274, 30.12.2024

Canan Uysal Tezer

https://doi.org/10.55061/srmka.1568729

Abstract

Pamphylia körfezi kıyısında yer alan Side; Kıbrıs, Kilikya Bölgesi, Kuzey Suriye ve Kuzey Afrika Bölgeleri’ni de içine alan Doğu Akdeniz coğrafyasının önemli liman kentlerinden biridir. Konumu itibariyle, her dönemde bir ticaret kenti olarak ön plana çıkmıştır. Side antik kentinde, Kentsel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı’nda 780 ada 6, 7, 8, 9, 11 parsel ile 800 ada 1, 2, 4 ve 6 parselde yürütülen kazı çalışmaları ile “Liman Gümrük Yapısı” olduğu düşünülen anıtsal bir yapı ortaya çıkarılmıştır. Yapı, Liman Agorası’nın hemen batısında, Liman Hamamı’nın ise kuzeybatısında bulunmaktadır ve 3.728 m²lik alana yayılmaktadır. Her iki ucu da denize açılan yapı, kuzeydoğu-güneybatı aksında uzanmaktadır. Plan bakımından fonksiyonu hakkında bilgi sunmamaktadır ancak yapının gerek konumu gerekse epigrafik kanıtlar buranın bir Liman Gümrük Yapısı olduğuna işaret etmektedir. Kazılar sırasında açığa çıkarılan nümizmatik ve arkeolojik buluntular (cam, metal buluntuların yanı sıra, çok sayıda kaliteli ve kaba seramikler), yapının MS 2. yüzyılın ortasında inşa edildiğini ve 7. yüzyılın III. çeyreğine kadar kesintisiz olarak kullanıldığını göstermiştir. Bu makale ile Liman Gümrük Yapısı kazılarından bulunan ve sayı bakımından en fazla olan Kilikya Tip 1 amphora formunun üretim alanları ile ilgili farklı görüşler ele alınarak, formun tipo-kronolojik değişimi değerlendirilecek ve hamur özellikleri üzerinde durulacaktır.

Keywords

: Pamphylia, Side, Liman Gümrük Yapısı, Ticari Amphoralar

SİDE PORT CUSTOMS STRUCTURE TYPO-CHRONOLOGICAL CHANGE OF CILICIA TYPE 1 AMPHORAS

Abstract

Side, located on the coast of the Gulf of Pamphylia, is one of the important harbour cities of the Eastern Mediterranean geography, including Cyprus, Cilicia, Northern Syria and North Africa. Due to its location, it has come to the fore as a trade city in every period. In the ancient city of Side, a monumental structure, which is thought to be the ‘Port Customs Structure’, was unearthed with the excavations carried out on parcels 780, 6, 7, 8, 9, 11 and parcels 800, 1, 2, 4 and 6 in the Urban and Grade III Archaeological Site Area. The building is located just west of the Harbour Agora and northwest of the Harbour Baths and extends over an area of 3.728 m². The building, which opens to the sea at both ends, extends on the northeast-southwest axis. It does not provide any information about its function in terms of plan, but both its location and epigraphic evidence suggest that it was a harbour customs building. The numismatic and archaeological finds unearthed during the excavations (glass, metal finds as well as a large number of fine and coarse ceramics) indicate that the building was constructed in the mid-2nd century AD and was in continuous use until the third quarter of the 7th century. In this article, different opinions about the production areas of the Cilician Type 1 amphora form, which is the most numerous form found from the excavations of the Port Customs Structure, will be discussed, the typo-chronological change of the form will be evaluated and the paste characteristics will be emphasised.

Keywords

Pamphylia, Side, Port Customs Building, Commercial Amphoras

References

• Akkaş, İ., (2020a). 2008-2019 Yılları Arası Amphora Buluntuları Işığında Parion Antik Kenti Roma ve Erken Bizans/Geç Roma Dönemi Ticari İlişkileri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Akkaş, İ., (2020b). Parion Yamaç Hamamı Ticari Amphora Buluntuları (MÖ 1. Yüzyıl – MS 7. Yüzyıl). Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi, 3, 178- 243.
• Alkaç, E., (2013). Silifke Müzesi’nden Doğu Akdeniz Üretimi Amphoralar. Cedrus I, 107-124.
• Autret, C. & Marangou, A. (2011). “L’importation Des amphores ciliciennes à Chypre à l’époue impériale”, A. Demetriou (Ed.), ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ Δ’ ΔΙΕΞΝΟΥΣ ΚΥΠΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, (29 Nisan - 3 Mayıs 2008), Lefkoşa: Antik Bölüm Yayın, 357-366.
• Autret, C. & Rauh, N., K. (2008).“Antikçağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi” Ü. Aydınoğlu – A. K. Şenol (Eds.), Sempozyum Bildirileri, KAAM Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi (06-08 Kasım 2008) Mersin: 109-122.
• Bilir, A. (2017). “Roma İmparatorluk Dönemi ve Geç Antikçağ’da Kilikya Bölgesi’nde Amphora Üretimi”, Prof. Dr. Recep Yıldırım’a Armağan, P. Pınarcık vd. (Eds.), Ankara, 219-225.
• Drexhafge, H., J. (1991). Die Kotakte Zwischen Side, Alexandria und Ăgypten in der Römischen Kaiserzeit (1. – 3. Jh. N. Chr). Studien zum antiken Kleinasien. Bonn: Dr. Rudolf Habelt, 75-90.
• Hayes, J., W. (1977). “North African flanged bowls: a problem in fifth century Chronology”. J. Dore & K. Greene (Eds.), Roman pottery studies in Britain and beyond. Papers presented to John Gillam. BAR Supplementary Series(30), 279-287.
• Hayes, J., W. (1991). The Hellenistic and Roman pottery. Nicosia: Published for the Republic of Cyprus by the Dept. of Antiquities, Cyprus.
• Heath, S. & Tekkök, B. (2007–2008). Greek, Roman and Byzantine Pottery at Ilion (Troia), 2007-2008 Project Troia. Erişim Tarihi: (13.10.2024) https://classics.uc.edu/troy/grbpottery/html/amphoras-r.html
• Kızılarslanoğlu, A. (2019). “Kilikia Bölgesi Roma Dönemi Üretimi: Pompei V Amphorası ve Elaiussa Sebaste Buluntuları” Seramik Araştırmaları Dergisi (SRMKA) 1, 54-71.
• Kızılarslanoğlu, A. (2023). “Antiochia ad Cragum, Pinched Handle/Zemer 41/Agora M29 Amphora Üretimi: Tipolojik Özellikleri ve Varyasyonları”, Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar (14), 1674-1705.
• Kuzmanov, G. (1985). Ceramique de la Haute Epoque Byzantine Provenant de Thrace et de Dacie (IVe - le debut du VIIe s.). Sofija: Izdatelstvo na Bǎlgarskata Akademija na Naukite.
• Leonard, J., A. (1995). “The Ancohrage at Kioni”, J. Feijfer Aarhus (Ed.), Ancient Akamas I: Settlement and Enviroment, 133-170.
• Lund, J. (2000) “The ‘Pinched-handle’ transport amphorae as evidence of the Wine Trade of Roman Cyprus”, In I. Theocharides (Eds.). Praktika tou Tritou Diethnous Kyprologikou Synedriou (Lefkosia, 16–20 April 1996), Lefkosia: Archaion Tmema, 565–578.
• Nolle, J. (1995). Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse. I Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien 43. Bonn: Dr. Rudolf Habelt.
• Oransay, B., S., A. & Şen, D. (2024) “Pamphylia’nın Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Seramik Repertuarı ve Doğu Akdeniz Ticaretindeki Yeri”, Aşkım Özdizbay & İpek Dağlı Ed(s.), Bereketli Ovada Halkların Ahengi Pamphylia. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 192-205.
• Özcan, F., Ç. (2022) Side Kentsel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı 779-14, 798-1, 785-19 ve 785-18 Parsel Kazılarının Seramikler Işığında Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Özcan, F., Ç., “Side’den Bir Grup Kilikya Tip 1 (Agora G199/Zemer 41) Amphora” VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, 2023, Vol. 8, Sayı/No 2, 1667-1692.
• Panella, C. (1973). Appunti su un Gruppo di Anfore della Prima, Media e Tarda Età Imperiale. Ostia III: Le terme del Nuotatore: Scavo dell'ambiente V et di un saggio dell'area, Studi miscellenei, 21, 463-633.
• Panella, C. (1986). Oriente ed Occidente: Considerazioni su Alcuna Anfore, “Egee” di eta imperiale à Ostia. BHC Supplements, XIII, 609-636.
• Rauh, N., K. (2004). “Pirated Knock-offs: Cilician Imitations of Internationally Traded Amphoras”, Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, J. Eiring - J. Lund (Eds.), Monographs of the Danish Institute at Athens, Volume (5), 327-330.
• Rauh, N., K. & Slane, W., (2000). Possible Amphora Kiln Sites in W. Rough Cilicia. Journal of Roman Archaeology (JRA) 13, 319-330.
• Robinson, H. S. (1959). “Pottery of the Roman Period: Chronology”, The Athenian Agora: Results of Excavations Conducted by the American School of Classical Studies at Athens (5), New Jersey: Princeton.
• Slane, W., (2004). “Amphoras -Used and Reused- at Corinth”, Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean”. J. Lund & J. Eiring (Ed.). Acts of an International Colloqium at the Danish Institute of Athens: September 2002, 26-29. Monographs of the Danish Archaeological Institute at Athens, (5), 361-369.
• Soykal Alanyalı (2024). “Side’nin Erken Dönemleri”, Aşkım Özdizbay & İpek Dağlı (Eds.), Bereketli Ovada Halkların Ahengi Pamphylia. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 424-441.
• Şenol, A., K. (2000) İskenderiye Kazılarında Ele Geçen Amphoralar Işığında Kentin Roma Dönemi Şarap, Zeytinyağı, Salamura Balık ve Sos Ticareti, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şenol, A., K. (2009) AETAM (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi)’da Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, A. K. Şenol (Ed.). Mersin, 100-319.
• Williams, C., (1989) Anemurium The Roman and Early Byzantine Pottery, Pontiical Institute of Mediaevel Studies, Belgium.
• Zemer, A., (1978) Storage Jars in Ancient Sea Trade, The National Maritime Museum, Haifa.
• Zoroğlu, L., M. Dillon & Rauh, N. (2008). Anamur Arkeoloji Müzesi’ndeki Amphora Araştırmaların Raporu. AST 26(2), 33-50