Kırgızların Sayan-Altay Bölgesi’ndeki Komşuları

Yıl 2015, Sayı: 36, 13 - 24, 15.01.2016

Muratbek Kocobekov

Öz

Kırgız Kağanlığı’nın toprakları siyasi gelişmeler çerçevesinde değişiyordu. Devletin ilk oluştuğu yıllarda ülkenin güney sınırları Sibirya’daki Minusinks bölgelerine ulaşırken, daha sonra sınırlar Merkezi Asya’yanın konargöçerlerine kadar uzanıyordu. Bu durum hem yazılı kaynaklar hem de Kırgızlara ait maddi eserlerin yayıldığı bölgeler vasıtası ile kanıtlanmaktadır. Kırgız Kağanlığı’nın siyasi topraklarının genişlemesi, aynı zamanda diğer halklar ile olan etnik ilişkilerde bulunmasına neden olmuştur. Kırgızların siyasi teesirinin artmasından dolayı Kırgızların diğer halklar ile olan ilişkileri gelişti ve bu durumu özellikle Kırgız devletinin siyasi etkinliğini komşu halklar ile olan gelişmiş ilişkilerinden tespit etmek mümkün olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kırgız Kağanlığı, Türk Kağanlığı, Sayan-Altay, Kıştımlar, Çikler, Azlar, Kurıkanlar

Neighbours of the Kyrgyz in Sayn-Altai Region

Öz

The territory of Kyrgyz Khanate was changing in light of the political developments. The southern borders of the state were reaching Minusinks in Siberia in early years while later it stretched to the Central Asian nomads. This was historically proven by the written sources and Kyrgyz written inscriptions in wide region. The expansion of the political territory of Kyrgyz Khanate has also led to engage in inter-ethnic relations with other peoples. Due to the proliferation of the Kyrgyz political affects developed the relations with other peoples and this situation, the effectiveness of political affairs of Kyrgyz people in particular, could be determined through the improved political relations with the neighboring peoples.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz Khanate, Turkish Khanate, Sayan-Altai, Kyshtyms, Çicks, Azes, Kurykans

Kaynakça

• ARISTOV N. A., “Zametki ob etniçeskom sostave tiyurkskih plemen narodnostey i svedenıya ob ih çislennosti”, Civaya Starina, 1894, III-IV.
• ASEEV I. V, Pribaykalye v srednie veka, Novosibirsk, 1980.
• ASEEV I. V, I. I. Kirillov, E. V. Kovicev, Kocevniki Zabaykalye v srednie veka, Novosibirsk, 1984.
• BARTHOLD V. V., Kirgizi: Istoriçeskiy oçerk, Soç, II, Ҫ. I. M., 1963.
• BARTHOLD V. V., “İzvleçeniye iz soçineniya Gardizi “Zayn al-ahbar”, Soç, IV, Moskova 1969.
• BELIKOVA O. B., Srednee Priculimye v X-XII vv., Tomsk, 1996.
• BİÇURİN N. Y., Sobranie svedeniy o narodax obitavşıh v Sredney Azii v drevnie vremena, I- III, Moskva-Leningrad 1950-1953.
• BUTANAEV V.Ya., Novaya uybatskaya sabra, Ucenie zapiski Hakasskogo noucno issledovatelskogo instituta yazika, literaturi i istorii, Abakan, 1973.
• UTANAEV V. Ya., Proishocdenie hakasskih rodov i familiy, Abakan, 1994.
• İMİTDORCİEV Ş B., Liksakov V. Ts., Georgiy Nikitic Rumyantsev – uçeniy vostokoved, Ulan-Ude, 2003.
• HIRT Fr., Nachworte zur Inschrift des Tonjukuk, Die alttűrkischen Inschriften der Mongolei, von Dr. W. Radloff, St.-Petersburg: l’Academie imp. Des sciences, 1899.
• Hudud al-‘alam. The Regions of the World. A Persian Geograhy, 372 A.H.-982.-A.D./Transl. from the Pers and explained by V. Minorsky.-L.,1937.
• HUDYAKOV Yu. S. Vooruceniye Tsentralno-Aziatskih kocevnikov v epohu rannego i razvitogo srednevekovya, Novosibirsk, 1991.
• KİZLASOV L. R.. Istoriya Tuvi v sredniye veka. M., 1969.
• İSELEV S. V. Drevnyaya istoriya Yujnoy Sibiri, M., 1951.
• LYAŞTORNİY S. G., Drevneturkskie runiceskie pamyatniki kak istoriceskiy istocnik po istorii Sredney Azii, M., 1964.
• IU Mau-tsai, Die Сhinesischen Nachrichten zur Gesclichte der Ost-Türken (T’u-küe): I. Buch, Wiesbaden, 1958.
• MAYAVKİN, A. G., Tanskie hroniki o gosudarstvah Tsentralnoy Azii, Novosibirsk, 1989.
• Matrialı po istorii Kirgizov i Kirgizii, M., 1973.
• NİKLAEV I. I., Zasitnoe voorucenie kurikan VI-X vekov, Problemi Yucnoy Sibiri I sopredelnih territoriy, Novosibirsk, 1991.
• POTPOV L. P., Etniceskiy sostav i proishocdeniya altaytsev, Leningrad, 1969.
• PULLEYBLANK E. G., The Chinese Name for the Turks, Journal of the American Oriental Society, Vol. 85, No. 2 (Apr. - Jun., 1965).
• SERDOBOV N. A. Istoriya formirovaniya tuvinskoy natsii, Kısıl, 1971.
• ŞAVKUNOV E. V., Opit rekonstruktsii drevnih etnonimov v ieroglificeskoy zapisi, Noveysie arheologiceskie issledovaniya na Dalnem Vostoke SSSR, Vladivostok, 1975.
• TOGOLOK Moldo, Tarıh, tüpkü atalar, Kırgızdar. Sancıra, tarıh, muras, salt, Bişkek, 1991.
• TYURKİ, Taecnego Priculimya, Populyatsiya i Etnos./Pod red. V. P. Alekseeva, Tomsk, 1991.
• VAYNSTEYN S. I., Tuvintsi-todcintsi. Istoriko-etnograficeskiy ocerk, M., 1961.
• YAHONTOV S. E., Slovo hakas v istoriceskoy literature, Etnograficeskoe obozrenie, 1992, №2.
• ZUEV Yu. A., Tamgi losadey iz vasalynıh knyajestv, Novıye materiyalı po drevney i srednevekovoy istorii Kazahstana, Alma Ata 1960.