21. YÜZYIL TÜRKİYE’SİNDE MUHAFAZAKÂR MİLLİ MİMARLIK ARAYIŞLARI VE YANSIMALARI

Yıl 2017, Sayı: 41, 237 - 256, 09.10.2017

Bülent Oral

Öz

İnsanın günlük yaşantısında gereksinim duyarak ürettiği somut nesnelere
belirli bir üslup kazandırmasıyla nesnelerin sanat eserine dönüştüğü yorumunun
baz alındığı alan çoğunlukla mimari olmuştur. Bunun en temel nedeni barınmanın,
insan gereksinimlerinin başında gelmesinden kaynaklanır. Bu yönüyle barınmayı
sağlayan mimari de tarih boyunca ortaya çıktığı toplumdaki sosyal, ekonomik,
siyasal koşullardan ve dini anlayışlardan etkilenmiştir

Sanat, çevresinde gerçekleşen her şeyi etkilediği gibi her gelişmeden de
etkilenir.  Böylelikle sosyolojik veya
siyasal kavramlar, bir sanat kavramına da dönüşebilmektedir.

Sanat eserlerinin birçoğunu siyasi fikirlerin, dinlerin veya
bürokratik erkin şekillendirdiği görülmekle birlikte kimi zaman özgür alanlarda
sanatçıların kişisel tavrı da modern çizgilere sahip özgün eserlerin ortaya
çıkmasında belirleyici olabilmiştir. Bu çalışmaya konu olan Muhafazakâr Milli
Mimarlık kavramına da siyasal erkten ve toplumsal yapıdan beslenen bir gücün
devinim kattığını söyleyebiliriz.

Bu çalışmada sanat ile ilgili gelişmeler ve sanat kavramının tanımına
yönelik tartışmalara girilmeyerek, çaımaya konu olan ‘Muhafazakâr Milli
Mimarlık’ kavramının ülkemizdeki sosyo-kültürel dönüşüm ve gelişmeler
çerçevesinde somut örnekler içerisinde ele alınması amaçlanmaktadır.

Muhafazakâr mimarlık arayışlarında planlama ve uygulama
süreçlerinde üç farklı çaba göze çarpmaktadır. Bunlardan ilki siyasi ve
bürokratik erkin Osmanlı Klasik Dönemi’ni yeniden ve her şekliyle olduğu gibi ortaya
çıkarmaya dönük çabalar, diğeri, dini içerikten beslenen sanatçı düşüncesinin
modern mimaride hayat bulduğu yapılardaki çabalar ve sonuncusu ise yapıların
tanımlanmasında tercih edilen kavramlardır.

Anahtar Kelimeler:
Sanat, Kavram, Muhafazakâr, Mimari, Siyaset, Cami, Sanatçı

 

CONSERVATİVE AND NATİONALİST ARCHİTECTURE PURSUİT AND
THEİR REFLECTİONS İN 21th CENTURY TURKEY

Abstract

Architecture is what human produces according to her needs in her daily
life whilst giving it certain meanings and finally, he transforms it into an
art object.

The most basic reason to this is sheltering: it comes as one of the
first few priorities of human needs. In this context, architecture is effected
by its social, economical, and political circumstances along with religious
understanding throughout history.

Art affects everything it surrounds meanwhile it is affected by any
developments which surround it.

Many of the art objects are transformed by political opinions, religion
or bureaucratic power. Also, artist's personal approach determines art object's
modern and unique structure. A power that rooting from politics and social
structure adds motion to Conservative and Nationalist Architecture concepts.

This study does not reflect debates about art's development or art alone
as a concept but it debates the transition and developments of the Conservative
and Nationalist Architecture concept. It analysis this concenpt through
concrate examples whilst relating them to our country's social-cultural
developments and their transitions.

In Conservative and Nationalist Architecture Pursuits, there are three
different endeavors in planning and applying the processes. First of these is
political and bureaucratic power's endevours to bring out Ottoman Classical Era
again with its all forms. Second one is endevours of artists' thoughts fed by
religious content in modern architecture. The last one is the concepts
preffered while defining architects.

Keywords:
Art, Concept,
Conservative, Politics, Arcitecture, Mosque, Artist

Anahtar Kelimeler

Sanat, Kavram, Muhafazakâr, Mimari, Siyaset, Cami, Sanatçı

Kaynakça

• Altan, Kemal, Koca Sinan ve Türk Mimarisi, Mimarlık, S.,2, Ankara, 1948.
• Artun, Ali, http://www.e-skop.com/skopbulten/baskanlik-sarayi-ve-mimarlik-tarihi/2094 (Erişim Tarihi: 10/10/2016)
• Fırat, İnci Nuran, Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Mimarisinden İki Örnek, Etnografya Müzesi ve Eski Türk Ocağı Merkez Binası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• Aslanapa, Oktay, Osmanlı Mimarisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1996.
• Aslanapa, Oktay, Erken Osmanlı Sanatı Beyliklerin Mirası, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1999.
• Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999.
• Bozdoğan, Sibel, ‘Unutulmuş Bir Başka Sedad Eldem Çizgisi: Makine Çağına Karşı Lirik Bir Anadolu/Akdeniz Modernizmi’ İstanbul, 2009.
• Devellioğlu, Ferid, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitapevi, Ankara, 2012.
• Eldem, Sedad Hakkı, II Retrospektif, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul, 2009.
• Eldem, Sedad, Hakkı, Köşkler ve Kasırlar, Cilt 1, DGSA Yüksek Mimarlık Bölümü Rölöve Kürsüsü, İstanbul,s. XI, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail. H., Osmanlı Devleti'nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1984
• Kihtir, Tuğrul, Anadolu’nun Beyleri, t Yayın, İstanbul, 2012.
• Kuban, Doğan, Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Ana Hatları, 5. Baskı İstanbul, 2016.
• Kuran, Aptullah, Mimar Sinan’ın Külliyeleri, Mimar Sinan’ın Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 1988.
• Kuran, Aptullah, Mimar Sinan’ın Camileri, Mimar Sinan’ın Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 1988.
• Kuran, Aptullah, İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Camii, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara, 1964.
• Mülayim, Selçuk, ’Sinan Estetiği’ Ağırnaslı Sinan, Ağırnas Belediyesi Yayınları, Kayseri, 2005.
• Özer Bülent, Rejyonalizm, Universalizm, ve Çağdaş Mimarimiz Üzerine bir Deneme, t.T.U. Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1964.
• Say, Kula Seda, Alexandre Vallaurt’nın İzmir, Selanik ve Eminönü Gümrük Binalarına İlişkin Çalışmaları ve Yüzyıl Dönüşünde Osmanlı Mimarlığının Gündemine Dair Notlar, Alexander Vallaury’s Late Works, METU JFA 2014/2.
• Sözen, Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1996.
• Sözen, Metin, Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1975.
• Sözen, Metin; Tanyeli Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1994.
• Tanju, Bülent; Tanyeli Uğur, Sedad Hakkı Eldem II Retrospektif, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul, 2009.