Macar Arşiv Belgeleri Işığında Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Yapmış Olduğu Askerî Hazırlıklar (1935-1939)

Year 2020, Issue: 51, 326 - 342, 31.12.2020

Müjdat Karagülmez

Abstract

Birinci Dünya Savaşı’nı sona erdiren barış antlaşmalarının, ağır şartlar içeren bir mahiyette hazırlandığı görülmektedir. Savaşın yenik devletleri, kendilerine dikte edilen antlaşmaları imzalasa da çok geçmeden bu antlaşmalardan duydukları rahatsızlıkları her fırsatta dile getirmişlerdir. 1920’li yıllar, geçici bir barış dönemini temsil etse de 1930’lu yıllardan itibaren uluslararası ilişkilerde buhranlı bir sürecin varlığı görülür. Bu dönemde, mevcut statükonun değişmesini isteyen Almanya ve İtalya’nın izlemiş olduğu saldırgan politika, İngiltere ve Fransa’yı bir takım önlemler almaya itmiştir. Yaşanan gelişmeler, ülkelerin revizyonist ve antirevizyonist olarak iki bloğa ayrılmasıyla neticelenmiştir. Türkiye bu süreçte, dünya barışının kalıcı olmasına dayalı bir dış politika izlemiştir. Nitekim büyük bir savaşın yaklaşmakta olduğunu gören Türkiye, öncelikli olarak ülke güvenliği açısından önemli gördüğü Boğazlar Meselesi’ni çözüme kavuşturmuş ve Kara-Hava ve Deniz Kuvvetleri’ni olası bir savaş öncesi hazır hale getirmeyi amaçlamıştır. Bu askeri hazırlıklar, Türkiye’deki Macar Elçiliği tarafından dikkatle takip edilmiştir. Dönemin mevcut uluslararası siyasi düzeninde Macaristan’ın revizyonist, Türkiye’nin antirevizyonist blokta yer aldığı düşünüldüğünde, Macar Elçilerinin bu meseleye ilgi duymalarının sebebi açıkça anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı öncesindeki askeri hazırlıkları Macar Elçilerinin raporlarına göre anlatılacaktır. Böylece, meselenin farklı bir bakış açısıyla irdelenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

türk-macar, dış politika, boğazlar, güvenlik, askeri hazırlıklar, iki dünya savaşı arası, Kara-Deniz ve Hava Kuvvetleri

References

• Magyar Nemzeti Levéltár (MNL/Macar Ulusal Arşivi), K 63 Politikai Osztály (Siyasi İşler Fonu)
• Armaoğlu, F. (2012). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Çelebi, M. (2015). Atatürk Dönemi ve Sonrasında Türkiye-İtalya İlişkilerini Etkileyen Faktörler. XXXI. 91. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. s.94-130.
• Çolak, M. (2009). Atatürk ve Macar Başbakanı Gyula Gömbös. Erdem, 55. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi. s.33-55.
• Deringil, S. (2015). Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Emiroğlu, H. (2007). İkinci Dünya Savaşı’na Giden Süreçte Küresel ve Bölgesel Aktör-Devlet Davranışlarının Çözümlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14. s.63-89.
• Gönlübol, M. ve Kürkçüoğlu, Ö. (2000). Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasına Genel Bir Bakış. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Gürün, K. (1986). Savaşan Dünya ve Türkiye. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Halperin, S. (2010). War and Social Change in Modern Europe, Cambridge, İngiltere: Unıversity Press.
• Karagülmez, M. (2018). Atatürk Döneminde Türkiye’deki Macar Elçileri ve Türk Macar Siyasi İlişkileri (1923-1938). (Basılmamış Doktora Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçak, C. (2013). Türk-Alman İlişkileri (1923-1939)-İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Magda, Á. (1981. A Kisantant (Küçük Antant). Budapest: Kossuth Könyvkiadó.
• Magyar Törvények 1924 évi Törvénycikkek (Macar Yasaları 1924 Yılı Yasa Maddeleri). (1924). Barátsagi Szerződés Magyarország és Törökország Között (Macaristan ve Türkiye Arasındaki Dostluk Anlaşması). Budapest: Codex Kiadás, s.170-171.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasi Antlaşmaları (1920-1945). 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Türkiye Cumhuriyet Tarihi-II. (2008). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl, Cumhuriyetin İlk 10 Yılı ve Balkan Paktı (1923-1934). (1973). Ankara: Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü.
• Uçarol, R. (2000). Siyasi Tarih (1789-1999). İstanbul: Filiz Kitapevi.
• Yalçın, O. (2010). Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına Tesirleri. 3. 6. Akademik Bakış, s.191-212.
• Yalçın, O. (2019). Türk Hava Harp Sanayii Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yalçın, S. (2010). Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti. Ankara: Berikan Yayınevi.