False Equivalents between Crimea Tatar Turkish and the Turkish of Turkey

Yıl 2015, Sayı: 34, 87 - 98, 20.04.2015

Vedat Kartalcık

Öz

Two different varieties of a language often have words written in the same way. However, words with a common root and structure may have semantic changes of extension, restriction or deterioration etc. , and there may also be words not related to each other in root but which sound similar because of vowel shifts ses değişmesi . Words with the same appearance that do not have the same meaning are called false equivalents. There are false equivalents which have gone through semantic and phonological modification in Crimean Tatar Turkish and Turkish of Turkey. These words create difficulties of transfer between varieties. This study presents some words that are false equivalents between Crimea Tatar Turkish and the Turkish of Turkey and are used with different meanings or are similar in their second or third meanings, in order to focus on the causes of this phenomenon

Anahtar Kelimeler

Equivalent, Homophonic words, semantic change, Crimean Tatar Turkish

Kırım Tatar Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasında Yalancı Eşdeğerler

Öz

Bir dilin iki ayrı şivesi arasında eş yazılı sözler vardır. Ancak bu sözler anlam değişmelerine (genişleme, daralma, kötüleşme vs.) uğramış ortak kök ve yapıdan gelen kelimelerin yanı sıra birbiriyle kök olarak ilgili olmayan ancak ses değişmeleriyle eş sesli kelimeler hâline gelmiş sözler de olabilir. Aynı ses değerine sahip bu kelimeler aynı anlamı karşılamıyorlarsa bu tür sözlere “yalancı eş değerler” adı verilmektedir. Kırım Tatar Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde anlam ve ses değişmelerine uğramış Türkçe ve alıntı yalancı eş değerde sözler bulunmaktadır. Bu sözler şiveler arasındaki aktarmalarda da zorluklar çıkarmaktadır. Bu çalışmada Kırım Tatar Türkçesi ile yazılmış eserlerden taranan ve Türkiye Türkçesinde eş yazılı olan ama farklı anlamlarda ya da temel ikinci veya üçüncü anlamlarıyla kullanılan kelimeler yani yalancı eş değerli kelimelerden bazıları sıralanacak ve bunların nedenleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yalancı eş değer, eş sesli sözler, anlam değişmesi, Kırım Tatar Türkçesi

Kaynakça

• AKBABA, Dilek Ergönenç, “Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler”, Bilig, Yaz /2007, S. 42, 2007, 151-176. s.
• ARAT, Reşit Rahmeti, “Türk Şivelerinin Tasnifi”, Makaleler I, TKAE Yay., Ankara 1987, 69-149. s. ARAT, Reşit Rahmeti, “Anadolu Yazı Dilinin Tarihî İnkişafına Dâir”, Makaleler I, TKAE Yay., Ankara 1987, 311-324. s.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay., Ankara 2005.
• AKPINAR, Yavuz-Muradov, Nazım-Orak, Bayram, İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri: 1, Roman ve Hikayeleri, Ötüken Yay., İstanbul 2003.
• AKPINAR, Yavuz, İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: 2, Fikri Eserleri, Ötüken Yay., İstanbul 2004.
• AKPINAR, Yavuz, İsmail Gaspıralı: Seçilmiş Eserleri, 3 Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları, Ötüken Yay., İstanbul 2008.
• ERSOY, Habibe Yazıcı, Başkurt Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eş Değerler, Gazi Kitabevi, Ankara 2012.
• KAŞGARLI Mahmud, Divanü Lügat-it Türk Tercümesi I, (Çev: Besim Atalay), TDK yay., 4. Baskı, Ankara 1998.
• OR, Oktay, “Kırım'da Konuşulan Türk Diyalektleri ve Güney Kırım Diyalektinde Görülen Bazı Ses Özellikleri”, Emel Dergisi, Temmuz - Ağustos 1966, İstanbul 1966, 5. s.
• ÖZKAN, Fatma, “Bugünkü Türk Lehçelerindeki İletişimi Zorlaştıran Kelimler”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı 1996, Ankara 1999, 883-889. s.
• RESULOV, Asker, “Akraba Diller ve ‘Yalancı Eş Değerler’ Sorunu”, Türk Dili, 524. S, TDK Yay., Ankara 1995, 916-924. s.
• SELİMOVA, Leniyara, Kırım Tatar Türk Ağızları (Ak Mescit, Bahçesaray, Güney Kıyı Bölgesi) (Ses Bilgisi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Basılmamış doktora tezi, Ankara 2006.
• ĞURLU, Mustafa, “Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği”, IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 2000, II. C., Ankara 2007, 1863-1869. s.
• UĞURLU, Mustafa, “Kırgız ve Türkiye Türkçesi Arasında Bire Bir Kelime Eş Değerliği”, Scholarly Depth and Accuracy Lars Johanson Armağanı, Editörler: N. Demir, F. Turan), Grafiker yay., Ankara 2002, 389-401. s.
• UĞURLU, Mustafa, “Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eşdeğerliği”, Bilig S. 29, 2004, s. 19-31.
• ALADİN, Şamil, Saylama Eserler, Kırım Devlet Okuv Pedagogika Neşriyatı, Simferopol 1999. BOLAT, Yusuf, Sadakat, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent 1979. BOLAT, Yusuf, Saf Yürekler, Devlet Nefis Edebiyat Neşriyatı, Taşkent 1962.
• CEMİL Seydamet, Ufukka Dogru, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent 1983.
• ÇERKEZ Ali, Cümertlik, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent 1983. EDEMOVA, Uriye, Kırım Tatar Halk Efsaneleri ve Destanları, Tavriya Neşriyat, Akmescit 2004. EMİN, Seitumer, Seniñ Yıldızıñ, Tavriya Neşriyat, Akmescit 1994.
• MAMBET, Bilal, Dag Çokragı (Dag Lalaesi) Efsaneler, Akmescit Tarpan, 2008.
• MUEDİN, Rustem, Agır Takdirler, Kırım Devlet Okuv Pedagogika Neşriyatı, Simferopol 2009. PAŞİ, İbraim, Canlı Nişan, Tavriya Neşriyat, Akmescit 1998.
• RÜSTEM Ali, Buruluşta, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent 1989.