Türkiye Müze ve Türbelerindeki Mumyaların Tarihi ve Bugünkü Durumları

Yıl 2015, Sayı: 34, 279 - 292, 20.04.2015

Zehra Efe

Öz

Hemen her insanda az-çok ölüm korkusu vardır. Bu korkuya belirsizlik, bedeni kaybetme, acı duyma, yalnızlık, yakınlarını kaybetme korkuları yol açmaktadır. Ölüm korkusu ve ölümsüzlük arzusunun insanlar için değişmez psikolojik gerçek olduğu kabul edilmekle birlikte, her insanda meydana getirdiği davranış tarzı aynı değildir. Ölüm ve sonrası ile ilgili farklı inançlar, cenaze merasimleri ve mezarların farklı şekillenmesi sonucunu doğurmuştur. Kültürün bu konudaki uygulamaları farklıdır. Bu uygulamaların en önemlisi, cesedin muhafazasını sağlayan mumyalamadır. Farklı çağlarda ve kültürlerde farklı dayanaklara göre yapılan işlemin temelinde ölüm karşısında duyulan üzüntü ve bu üzüntüyü biraz olsun azaltmak için cesedi bozulmaya karşı koruma, bir müddet daha sanki yaşıyormuş gibi avunma ihtiyacı vardır. Buna göre mumyalama, cesedi bozulmaktan korumak için çeşitli işlemlerden geçirmek; bitkisel, kimyasal, aromatik ve dolgu maddeleri kullanarak cesede muamele yapmaktır. Türkiye'deki müze ve türbelerde bugüne kadar ulaşmış toplam 41 insan mumyası, 2 adet hayvan mumyası bulunmaktadır. Bunların bir kısmı bütünüyle korunmuş olarak saklanırken, büyük bölümü yıpranmıştır.

Anahtar Kelimeler

mumya, mumyalama, Türkiye müzeleri, Türkiye türbeleri

The History and Present Status of Mummies in Turkish Museums and Shrines

Öz

Almost everyone suffers from fear of death. Worries about uncertainty, physical loss, feeling pain, loneliness and loss of loved ones give rise to this fear. Although fear of death and desire for immortality are accepted as a psychological reality for all humans, the behaviour arising from these feelings are not the same for everyone. Different beliefs about death and after death have given rise to a variety of funerals and cemeteries. Each era and culture displays different practices in this field. One of the most important practices is that of mummification to preserve the body. This practice has different grounds in different eras and cultures, but it is mostly done to mitigate grief for the loss and to preserve the body for the purpose of gaining some consolation. Mummification is a treatment process of the corpse with different kinds of herbs, chemicals and aromatic (for the purpose of a pleasant fragrance) and filling materials in order to protect it from odours and decay.
There are approximately 41 human and two animal mummies in Turkish museums and shrines. A few of these mummies have been well preserved but the majority have been damaged and have some missing organs.

Anahtar Kelimeler

mummy, mummification, Turkish Museums, Turkish Shrines

Kaynakça

• AKKAYA, Mustafa. “Niğde Müzesindeki Ünik Eserler”, Antika, C. III, S. XXXIII, İstanbul, 1988.
• AMASYA VALİLİĞİ. Tacın Gizemli Şehri Amasya, Editör: Erhan Özdemir, Ankara, 2002.
• ARMUTAK, Altan. Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi, I. Memeli Hayvanlar, İstanbul Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 2002, 28(2).
• DEMİRAY, Ahmet, Resimli Amasya (Tarih, Coğrafya, Salname-Kılavuz ve Kazalar), 1954, Ankara.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, 18. Baskı, Ankara, 2001.
• DOĞAN, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Ankara, 2001.
• DOĞANBAŞ, Muzaffer, Mumyalama Sanatı ve Anadolu Mumyaları, Amasya, 2001.
• DURMA, Abdülhalim, Evliyalar Şehri Kastamonu, Ankara 2008.
• ETHEM, Halil, “Anadolu’da İslami Kitabeler” Tarihi Osmani Encümeni Mec., S. 32, 1911.
• KARAMÜRSEL, Alim. “Eski Türklerde Defin Törenleriyle İlgili Usul ve Adetler”, Tarih ve Toplum Dergisi, c.13, S. 22, 1990.
• KÖSE, Ali ve Ali Ayten. Türbeler- Popüler Dindarlığın Durakları, İstanbul, 2010.
• KUBAN, Doğan, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, YKY, İstanbul, 2002.
• Meydan Larousse, Büyük Lügat ve Ansiklopedi, c. XVIII İstanbul, 1972.
• ÖNDER, Kemal. “Anadolu Mumyaları”, Tercüman Gazetesi, 28-29.12.1983,
• ÖNKAL, Hakkı, “Arap Baba Türbesi ve Türklerde Mumyalama Geleneği”, Dünü ve Bugünü ile Harput Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Elazığ, 1998.
• ÖNKAL, Hakkı. Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 1996.
• TURAN, Osman, “Selçuklu Devri Vakfiyeleri I/ Şemseddin Altun Aba Vakfiyesi ve Hayatı”, Belleten c. XI, Sayı: 42, 1947.
• YAKUPOĞLU, Cevdet. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop-Çankırı- bolu XIII. ve XV. Yüzyıllar), Ankara, 2009.
• PATIROĞLU, Tahir E. “Mumyalama Sanatı”, Konyalı Hekim Hacı Paşa (1335–1423), Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü, Kayseri, 1986.
• Abdülhalim Durma, Evliyalar Şehri Kastamonu, Ankara 2008, s.12.
• İ. Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu-Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 1988, s. 125;
• TAPUR, Tahsin, “Atatürk’ün Ecdat Yurdu Taşkale Yerleşmesinin Coğrafyası”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 26, Yıl. 2009.
• TEKİNDAĞ, Şehabettin “Fatih’in Ölümü Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C. 16, S. 21, Mart 1996.
• TEKTAŞ, Mehmet. Amasya Müzesi, İstanbul, 1982.
• TURAN, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye, Turan Neşriyat, İstanbul 1971.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu-Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 1988, s. 85.
• YAŞAR, H. Hüsamettin. Amasya Tarihi, C II, İstanbul, 1914.