Gelenekle Modernite Arasında Kalan Gençliğe Kur’ân’dan Rol Modeller

Year 2021, Volume: 1 Issue: 1, 1 - 21, 30.11.2021

Ahmet Nair

Abstract

Gençlik, insanoğluna bahşedilen ve belki de hayatının en verimli geçirmesi gereken dönemidir. Hem iyi bir eğitim hem de kuracağı aile için bir meslek edinmek hep bu dönemde elde edilmesi gereken işlerdendir. Gençlik aynı zamanda herkesin farklı beklentiler içerisinde olduğu bir dönemdir. Tüketimin olduğu kadar üretimin de en önemli ögesi olan gençler, toplumun yeniliklere en açık kuşağı olduğu için tarih boyunca değişim ve dönüşüme de öncülük etmişlerdir. Başta son elçi Hz. Muhammed (as) olmak üzere, toplumları dönüştüren peygamberlerin mesajlarına da ilk etapta çoğunlukla gençlerin müspet karşılık verdikleri görülmektedir. Kur’ân’da genç karakterlerin hayatlarından örnekler sunmaya çalıştığımız bu araştırmada, kelimenin Arapça karşılıkları olan fetâ ve ğulâm kavramlarıyla âyetlerde kimlerin kastedildiğini vaka analiziyle ortaya koymaya çalıştık. Bu kavramların dışında Kur’ân’da yer alan başka gençlerin de izini sürerek onların hayat hikâyelerinden de müspet ve menfi bir model çıkartmaya gayret ettik. Kur’ân’da genç anlamında kullanılan fetâ ve ğulâm kelimeleriyle, hem insanın gücü ve kuvveti şeklindeki maddi anlam, hem de cesaret, kahramanlık ve yiğitlik gibi manevî anlamın kastedildiğini görmekteyiz. Fetâ lafzıyla şirk içerisindeki kavmine karşı tek başına mücadele veren İbrahim (as), Mûsâ (as) ile yolculuğa çıkan Yûşa‘ (as) ve Ashab-ı Kehf ‘in kastedildiği âyetlerde kahramanlık, cesaret ve yiğitlik anlamı ön plana çıkmaktadır. Aynı zamanda Ashab-ı Kehf, yiyeceklerinin temiz ve helal olmasını önemseyen ve bunu Rabbine karşı kulluk görevlerinin en önemlisi olarak gören gençlerdi. Bilgi ve görgüsüyle çevresine güven telkin eden Yûsuf ‘un (as), Mısır hazinesinin başına geçtikten sonra etrafındaki hizmetçilerinden bahsedilen âyetlerde fetâ ‘nın maddi anlamı daha çok göze çarpmaktadır. Bu güven sayesinde adamları onun her emrini harfiyen yerine getirmekte, devlet işleyişinde aksaklıklara mahal vermemektedirler. Ğulâm lafzıyla ise, kendisini kurban etmek isteyen babasına teslimiyet ve Allah’a itaatin sembolü İsmail (as), efendilikte zirve olan Yahya (as) ve çocukluğundan itibaren peygamberliğin sorumluluklarını üstlenen Hz. İsâ (as) kastedilmektedir. He üç gencin de ailesine karşı son derece saygılı bir tavır sergilediği söz ve davranışlarından açıkça sezilmektedir. Bu iki lafzın dışında Kur’ân’da işaret edilen gençler de bulunmaktadır. Firavun’un sarayında büyümesine rağmen çoğunluk ve güçten yana değil, mazlum ve mağdurdan yana tavır alan Mûsâ’yı (as) görüyoruz. Davarlarını sulayarak kendilerini büyük bir sıkıntıdan kurtaran Mûsâ’yı (as) babasının isteği ile çağırmaya giderken yabancı bir erkekle hayâ içerisinde nasıl konuşulacağının güzel bir örneğini sergileyen Şuayb’ın (as) kızı ve Kur’ân’ın inananlara örnek olarak sunduğu iffet âbidesi Hz. Meryem yer almaktadır. Bugün gençlik toplumun geleneklerini aktarma beklentisi ile modern dünyanın baş döndürücü teknolojisi arasında sıkışmıştır. Bir yandan ailelerinin değerlerinden kopmamak, diğer taraftan da sürekli değişen dünyada yenilikleri izleme ikilemi yaşayan gençlere güzel rol modeller sunmak gerekir. Müslüman gençliğe, Kur’ân’dan rol model sunmayı amaç edinen bu çalışmada, çoğu peygamber olan şahsiyetlerin gençliklerinde ön plana çıkan Allah’a karşı kulluk, takvâ, iyilikten yana tavır almak, ebeveynine itaat, cesaret, yiğitlik, iffet, hayâ, vb. erdemli davranışları nasıl kazanabileceğini âyetlerden elde ettiğimiz bulgularla göstermeye çalıştık. Çalışmada Kur’ân’da Müslümanlara örnek olarak sunulan gençlerin aile ve toplumlarının beklentisi olan gelenek ve kültürel değerlerini muhafaza edip devam ettirdiğini gördük. Aynı zamanda bu örnek gençlerin, içerisinde bulundukları cemiyetin şirk illetine bulaşmadıklarını, toplumları için yeni bir çağrı olan tevhid inancını benimseyerek yeni fikirlere açık olduklarını tespit ettik. Gelenek ve modernite arasında ikilem yaşayan günümüz gençlerine Kur’ân’dan bir model sunmaya çalıştık.

Keywords

Tefsir, Kur’ân, Gelenek, Modernite, Gençlik

Role Models from the Qur’an for Youth between Tradition and Modernity

Abstract

References

• Kur’ân-ı Kerim Meâli, Ali Özek vd., Diyanet Vakfı Meâli, https://www.diyanet.gov.tr.
• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemu’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1364/1945.
• Buharî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh, Mektebetü’l-İslâmî, İstanbul 1979.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhah fi’l-Luga ve’l-Ulûm, thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 cilt. Kahire: Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 1984.
• Ersöz, İsmet. “Ashab-ı Kehf ”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991, 3/465 467.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-muhît. 4 cilt. el-Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmme li’lkitâb: 1980.
• Gençlik Politikası, “Kavram Olarak Gençlik”, 12 Ekim 2015. http://genclikpolitikasi.org/kavram-olarak genclik/.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi. 3 Eylül 2021. https://sozluk.gov.tr/
• Günay, İlhami. Kur’ân-ı Kerîm’de Gençlerin Duygu Gelişimi ve Eğitimi, Turkish Studie, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/2 Winter 2015, p. 435-460, 443.
• Harman, Ömer Faruk. “Yûşa‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/43-45. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Harman, Ömer Faruk. “Meryem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/236-242. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. Müsned, thk. Şuayb el-Arnâutî-Adil Mürşid vd., Müessesetü’r-risale, 2001.
• İbn Kesîr, İmâduddîn İsmail b. Şihabuddîn. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Beyrut: Dâru Tayyibe li’n-Neşr ve’t,-Tevzi, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce, Dâru ihyai’l-kütübi’l-arabiyyi, Kahire 1952.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed. Lisânu’l-Arab, thk. Abdullah Ali el-Kebîr- Muhammed Ahmed Hasbullah-Haşim Muhammed eş-Şâzelî. 6 cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• İsfehânî, Ragıb, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Kahire: el-Mektebetu’t-Tevkîfiyye, 2003.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Salim Mustafa el Bedrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.
• Maturidî, Ebû Mansur Muhammed, Te’vîlâtu’l-Kur’ân, thk. Mecdî Basellûm, Beyrut-Lübnan: Dâru’l Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nuket ve’l-uyûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• Modernite- Vikipedi, (Erişim 3 Eylül 2021), https://tr.wikipedia.org/wiki/Modernite.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukatil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhate. Beyrut: Dâru İhyâi’t Turasi’l-‘Arabiyyi, 1423/2002.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin b.Haccâc, el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh, Beyrut 1972.
• Özbay, Ferhunde. Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Râzî, Ebû Abdillah Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l- ‘Arabiyyi, 3. Basım, 1990.
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsîru’l-menâr. el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-âmme, 1990.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ulûm. thk. Ali Muhammed Muavved- Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr: el-Câmi beyne fenneyi’r-Rivâyeti ve’d-Dirayeti min ilmi’t-Tefsîr, Dımeşk-Beyrût: Dâru İbn Kesîr- Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1414/1994.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Temel, Ali Rıza Katillere Lânet, Altınoluk Dergisi, Eylül, 2014, Sayı: 343, Sayfa: 40.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî, Mektebetu dâri’d-da’ve, Humus 1965.
• Uludağ, Süleyman. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/258-261. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili. Sadeleştirenler: İsmail Karaçam vd., İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseyin. eTâcu’l-arûs min cevheri’l-kâmûs, thk. Abdulmecîd Katâ Neşîr. 40 cilt. Kuveyt: et-Turasi’l-‘Arabiyyi, 2001.