Recommendations for a Qualified Hafiz Education

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 243 - 288, 01.12.2018

Hüseyin Algur

Öz

Hafiz education, which aims at memorizing some are all of the verses of the noble Qur’an, has continued from the time of the Prophet up to the present. This education, which is given officially in Turkey under the responsibility of the Directorate of Religious Affairs, can also be completed through the mediation of private endeavors or civil societies. Various independent variables impact the quality of this education, which is generally given in residential Qur’an courses. In this article, evaluations are performed on the student, teacher, and course environment in the name of being able to qualitatively continue the process of hafiz education. In this context, suggestions are made for a qualified hafiz education by reviewing the variables of various studies that take place in the literature that affect this process: gender; family residence; family income level; justification and attitude; method; readiness and awareness; life reflections; the idea of being absent from social experiences; communications with friends, family, and the course instructor; course environment, individuals’ psychosocial status, and the permanence of this training. The evaluations that have been performed reveal the necessity of considering the psycho-social status and motivation levels of the individuals who receive this education in order to be able to increase quality in hafiz education, which demands high levels of determination, effort, and motivation

Anahtar Kelimeler

Religious education , Hafiz education , Hafiz , Becoming a hafiz , Qur’an

Nitelikli Bir Hafızlık Eğitimi İçin Öneriler

Öz

Kur’an-ı Kerim ayetlerinin bir kısmı ya da tamamının ezberlenmesini amaçlayan hafızlık eğitimi, Hz. Peygamber zamanından günümüze devam edegelen bir pratiktir. Türkiye’de resmî olarak Diyanet İşleri Başkanlığı uhdesinde verilen bu eğitim, özel gayretler ya da sivil toplum aracılığıyla da sunulabilmektedir. Genellikle yatılı Kur’an kurslarında verilen söz konusu eğitimin niteliğini farklı bağımsız değişkenler etkilemektedir. Bu makalede, hafızlık eğitim sürecinin nitelikli bir şekilde devam ettirilmesi adına öğrenci, öğretici ve kurs ortamı üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kapsamda söz konusu süreci etkileyen yaş, cinsiyet, aile ikameti, aile gelir düzeyi, gerekçe ve tutum, yöntem, hazır olma ve farkındalık, hayata yansıma, sosyal yaşantılardan yoksun olma düşüncesi, arkadaş, aile, kurs hocası ile iletişim, kurs ortamı, bireyin psiko-sosyal durumu ve alınan eğitimin kalıcılığı değişkenleri, literatürde yer alan farklı çalışmalar üzerinden incelenerek nitelikli bir hafızlık eğitiminin temini için bazı önerilerde bulunulmuştur. Yapılan değerlendirmeler, yüksek düzeyde kararlılık, gayret ve motivasyon isteyen hafızlık eğitiminde niteliğin arttırılması için, bu eğitimi alan bireylerin psikososyal durumları ve motivasyon düzeylerinin dikkate alınmasının gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Hafızlık eğitimi, Hafız, Hafızlık, Kur’an-ı Kerim

Kaynakça

• Akdemir, M. A. (2010). Kur’an ezberinde kalite ihtiyacı ve donanımlı hafızlık. Usûl İslam Araştırmaları Dergisi, 13, 21–40.
• Akyürek, S. (2005). Kur’an kursu öğreticisinin mesleki yeterlikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 175–192.
• Alemdar, Y. (2008). Teknik ve estetik açıdan Kur’an öğretme ve okumaya dair bazı gözlem ve görüşler. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1). 213–252.
• Algur, H. (2018). Hafızlık eğitimi alan bireylerin motivasyon ve psiko–sosyal durumlarının din eğitimi açısından değerlendirilmesi (Doktora tezi, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum). https://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Ay, M. E. (2005). Problemleri ve beklentileriyle Türkiye’de Kur’an kursları (2. basım). İstanbul: Düşünce Kitabevi.
• Aynur, H. (2015). Kur’an hıfzı geleneği ve günümüzdeki uygulama biçimleri. Ankara: DİB Yay.
• Aynur, H. (2016). İslam ülkeleri ve Trabzon’da uygulanan geleneksel hafızlık sistemlerinin karşılaştırılması. I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (C. 1. s. 609–611). İstanbul: Değişim Yay.
• Bayraktar, M. F. (1992). Eğitim kurumu olarak Kur’an kursları üzerine bir araştırma. İstanbul: Yıldızlar Matbaası.
• Bayraktar, M. F. (2003). Öğretmen, veli ve öğrenci ilişkileri. Evin Okula Yakınlaşması ve Değişen Anne–Baba Rolleri içinde (C. 2, s. 115–123). Ankara: MEB.
• Bayraktar, M. F. (2008). Hafızlık eğitiminin geleneksel yöntemleri ve Kur’an kursları. X. Kur’an Sempozyumu Kur’an ve Eğitim içinde (s. 117–138). Ankara: Fecr Yay.
• Bozkurt, N. (1997). Hafız. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (C. 15, s. 74–78). Ankara: DİV. Buyrukçu, R. (2001). Kur’an kurslarında din eğitimi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Cebeci, S. (2010). Kur’an öğretim geleneği olarak hafızlık eğitimi. Diyanet İlmi Dergi, 46(4), s. 7–22.
• Cebeci, S. ve Ünsal, B. (2006). Hafızlık eğitimi ve sorunları. Değerler Eğitimi Dergisi, 4(11), s. 27–52.
• Cohen, S., Kamarck T., & Mermelstein, R, (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24(4), 385–396.
• Creswell, J. W., Vicki, L. ve Clark, P. (2015). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi (Çev. Ed. Y. Dede ve S. B. Demir, 2. basım). Ankara: Anı Yay.
• Cüceloğlu, D. (2014). İnsan ve davranışı (29. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çaylı, A. F. (2005). Kur’an kursu öğreticilerine göre hafızlık öğretimi ve problemleri (Göller Bölgesi örneği). (Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta). https://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Çelebi, A. (1998). İslam’da eğitim–öğretim (A. Yardım, Çev.). İstanbul: Damla Yay.
• Çelik, Ö. (2012). Hafızlık. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi, 13–14, 69–83.
• Çimen, A. E. (2007). Hafızlık müessesesi, ülkemizdeki hafızlık çalışmaları ile ilgili bazı değerlendirmeler ve hafızlığın sağlamlaştırılmasında bir metot denemesi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 18, 92–93.
• Dartma, B. (2013). Günümüzdeki hafızlık ile Asr–ı Saadetteki hafızlığın karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29, 179–192.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2010). Hafızlık eğitim programı. Ankara: Yazar.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2014). Türkiye’de dini hayat araştırması. Ankara: Yazar.
• Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. ve Dereboy, Ç. (2013). Algılanan Stres Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal, 51(3), s. 132–140.
• Fırat, Y. (2007). Kur’an eğitimi ve hafızlık eğitimi üzerine bazı düşünceler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 560–566.
• Gent, B. (2011). The world of The British hifz class student: Observations, findings and implications for education and further research. British Journal of Religious Education, 33(1), 3–15. http:// dx.doi.org/10.1080/01416200.2011.523516
• Gündoğdu, K. (2007). Öğrenme ve öğretme süreci. Z. Cafoğlu, (Ed.), Sınıf yönetimi (s. 163–203). Ankara: Grafiker Yay.
• Hoy, A. W. (2015). Eğitim psikolojisi (D. Özen, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yay.
• İbn Cemâa, el-Kinânî (2012). İslâmî gelenekte eğitim ahlakı (M. Ş. Aydın, Çev.). Ankara: TDV Yay.
• Kaya, D. (2010). Kur’an-ı Kerim öğretim yöntemlerinin (hafızlıkta ve yüzünden okumada) geliştirilmesi. Ş. Karaköse (Ed.), Etkili din öğretimi içinde (s. 519–529). İstanbul: TİDEF.
• Koç, A. (2005). Kur’an kurslarında eğitim ve verimlilik üzerine bir araştırma. Ankara: Avrasya Yay.
• Koç, A. (2010). Kur’an kurslarında eğitim ve verimlilik. Ş. Karaköse (Ed.), Etkili din öğretimi içinde. İstanbul: TİDEF.
• Kulaksızoğlu, A. (2005). Ergenlik psikolojisi (7. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kurt, Y. (2012). Kur’an’ın korunmasında hafızlık müessesesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(22), 229–251.
• Oruç, C. (2009). Hafızlık eğitimi: Elazığ–Harput Hamdi Başaran Kur’an Kursu örneği. Diyanet İlmi Dergi, 45(3), 41–60.
• Öcal, M. (2015). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Özbek, Ö. (2015). Dünyada hafızlık yöntem örnekleri. Bilimname, 29, 183–209.
• Öztürk, F. Z. (2017). Kur’an kursu öğrencilerinin sosyo–ekonomik, kültürel temelleri ve sorunları (Konya örneği) (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Öztürk, Ö. (2007). Kur’an kursu öğrencilerinde depresyon düzeyi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Resmi Gazete. (2012). MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. S. 28360, 21.07.2012. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120721–9. htm adresinden 11.05.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Şağban, V. (2011). Hafızlıkta hafızlık aday sürecinin önemi. Cami Merkezli Din Eğitimi Yekder II. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu Tebliğleri içinde (s. 247–263). İstanbul.
• Şahin, H. (2012, Mart-Nisan). Hafızlık eğitimi, hafızlığın günümüzdeki uygulama modelleri. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu– I’de sunulan bildiri, Ankara.
• Tarhan, N. (2007). Kadın psikolojisi (36. basım). İstanbul: Nesil Yay.
• Taşdan, M. ve Kantos, Z. (2007). Sınıf yönetimi ve disiplin. Z. Cafoğlu (Ed.), Sınıf yönetimi içinde. Ankara: Grafiker Yay.
• Temel, N. ( 2007). Kur’an talimi ve hafızlık eğitimi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 18, 35–60.
• Ünsal, B. (2006). Günümüz Kur’an kurslarında hafızlık eğitimi ve problemleri (İstanbul örneği) (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya). https://tez.yok. gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Zernûcî, B. (2015). Ta’lim’ul–müteallim (Y. V. Yavuz, Çev., 13. basım). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı Yay