Türkiye’de Sosyal Medyada Göç Olgusu Ekseninde Üretilen İslamofobik Söylemler

Year 2025, Volume: 4 Issue: 2, 141 - 161, 29.11.2025

Bünyamin Uzun , Salih Tiryaki

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de sosyal medya platformlarında göç ve göçmen karşıtlığı bağlamında ortaya çıkan İslamofobik söylemi incelemeyi amaçlamaktadır. Göçmenlerin kültürel kimlikleri dini kimlikleri ile birlikte değerlendirilerek toplumsal anlamda "farklı" ve "uyumsuz" olarak algılanmaktadır. Bu durum özellikle sosyal medya ağlarında yaygınlaşan bir dijital ötekileştirme sürecine dönüşmektedir. Söz konusu dijital ötekileştirme göçmenlerin kimliğini de aşarak Türkiye’de nüfusun büyük bir çoğunluğunun inancı olan İslam dinine karşı bir korku ve ötekileştirmeyi de içeren İslamofobi söylemlerini ortaya çıkarmaktadır. Türkiye’de İslamofobi söylemlerinin yaygınlaşması sosyal medyanın yaygın kullanımı ve başta Suriye olmak üzere Arap ülkelerinden gelen yoğun göç ile ilişkili olarak değerlendirilmektedir. Çalışma kapsamında, X platformunda “Suriyeli”, “mülteci” ve “göçmen” anahtar kelimelerini içeren paylaşımlar netnografik yöntemle incelenmiş ve islamofobik söylem betimsel olarak analiz edilmiştir. Türkiye’de göç ve göçmen karşıtlığı ile ilişkili olarak ortaya çıkan İslamofobi söylemleri Batı’da görülen İslamofobi söylemlerine benzerlik gösterdiği noktalar vardır. Çalışmanın sonucunda Türkiye’de X platformunda üretilen İslamofobik söylemin, yabancı ya da ötekine karşı milliyetçi tutumlara dayanarak giyim-kuşam ve yaşam tarzı üzerinden üretildiği saptanmıştır. Göçmenlere yönelik üretilen İslamofobik söylem İslam’ı ya da Müslümanları terörle ilişkilendirme bağlamında yoğun bir şekilde gelişmiştir. Benzer şekilde İslam’ı ya da Müslümanları barbar olarak tanımlama ve buna bağlı olarak İslamofobik söylem üretmenin de yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmüştür. Ancak X paylaşımlarında en fazla ön plana çıkan nokta ise göçmenlerin sosyal anlamda uyumsuz olması ve Türk kültürünü bozarak radikal bir dini sistem inşa etmesi iddiasına dayanan İslamofobik söylemler olmuştur.

Keywords

İslamofobi , Göç , Dijital ötekileştirme , Sosyal Medya , Milliyetçilik , Dijital Söylem

Ethical Statement

Çalışma etik kurul izni gerektirmeyen bir çalışmadır ve çalışamada akademik etik ilkelere uyulmuştur

Supporting Institution

yok

Project Number

Yok

Islamophobic Discourses Constructed in the Context of the Migration Phenomenon on Social Media in Turkey

Abstract

This study investigates the emergence of Islamophobic discourses on social media platforms in Turkey within the framework of migration and anti-immigrant sentiment. It argues that migrants' cultural identities, when intertwined with their religious affiliations, are socially constructed as "different" and "incompatible," leading to processes of digital otherization. This digital otherization extends beyond migrants themselves to encompass Islam, the religion of the majority population in Turkey, thus fostering Islamophobic narratives. İçinde the Turkish context, the proliferation of Islamophobic narratives appears to be closely linked to the widespread use of social media and the significant influx of migrants from Arab countries, particularly Syria. Employing a netnographic methodology, this study analyzes posts on the social media platform X (formerly known as Twitter) containing keywords such as "Syrian," "refugee," and "migrant." Through descriptive analysis, the research identifies the key characteristics of Islamophobic discourse as it relates to migration. While parallels with Western Islamophobic narratives exist, the discourses produced in Turkey exhibit distinct features. As a result of the study, it has been identified that Islamophobic discourse produced on platform X in Turkey is grounded in nationalist attitudes toward foreigners or the "other," and is articulated particularly through clothing, appearance, and lifestyle. Islamophobic discourse targeting migrants has been predominantly shaped within the context of associating Islam and Muslims with terrorism. Similarly, the characterization of Islam or Muslims as "barbaric," and the subsequent production of Islamophobic narratives based on this notion, has also been observed as a widespread phenomenon. However, the most prominent theme emerging in the X posts is the claim that migrants are socially incompatible and that they disrupt Turkish culture by constructing a radical religious system, which forms the basis of Islamophobic discourses in this context.

Keywords

Islamophobia , Migration , Digital Otherization , Social Media , Nationalism , Digital Discourse

Project Number

Yok

References

• Abbas, T. (2001). Media capital and the representation of South Asian Muslims in the British press: An ideological analysis. Journal of Muslim Minority Affairs, 21(2), 245–257.
• Abbas, T. (2019). Islamophobia and radicalisation: A vicious cycle. Oxford University Press.
• Alikılıç, Ö., Gökaliler, E., & Alikılıç, İ. (2021). Nefret söylemi üzerinden ötekileştirme: Twitter’da mültecilere yönelik nefret tipolojisi analizi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, 501–520. https://doi.org/10.31123/akil.989074
• Allen, C. (2007). Islamophobia and its consequences. İçinde S. Amghar, A. Boubekeur, & M. Emerson (Eds.), European Islam: Challenges for public policy and society (ss. 144–167). Centre for European Policy Studies.
• Allen, C. (2010). Fear and loathing: The political discourse in relation to Muslims and Islam in the British contemporary setting. Politics and Religion Journal, 4(2), 221–236.
• Aras, İ., & Sağıroğlu, A. (2018). Avrupa aşırı sağında göçmen karşıtlığı: Fransa ve Macaristan örnekleri. Mukaddime, 9(3), 59–78.
• Aras, İ., & Sağıroğlu, A. (2020). Almanya için Alternatif Partisi’nin göçmen karşıtlığı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 33–54.
• Awan, I. (2016). Islamophobia on social media: A qualitative analysis of Facebook’s walls of hate. International Journal of Cyber Criminology, 1–20. https://doi.org/10.5281/zenodo.58517
• Barın, H. (2021). Avrupa’da İslamofobi bağlamında göçmen karşıtlığı ve mülteci krizi. ULİSA, 13, 1–6.
• Bayraklı, E., & Hafez, F. (2019). Introduction. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies. Routledge.
• Bayraklı, E., & Yerlikaya, T. (2017). Müslüman toplumlarda İslamofobi: Türkiye örneği. Ombudsman Akademik, 2(7), 51–70. https://doi.org/10.1017/S2151348100003402
• Beka, R. (2019). Islamophobia in the contemporary Albanian public discourse. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 45–58). Routledge.
• Binark, M., & Çomu, T. (2012, January 20). Sosyal medyanın nefret söylemi için kullanılması ifade özgürlüğü değildir! Yeni Medya: İnternet, sosyal ağlar ve dijital oyunlar. Retrieved September 18, 2025, from http://yenimedya.wordpress.com/2012/01/20/sosyal-medyanin-nefret-soylemi-icin-kullanilmasi-ifadeozgurlugu-degildir/
• Bleich, E. (2012). Defining and researching Islamophobia. Review of Middle East Studies, 46(2), 180–189.
• BM UNHCR. (2025). Türkiye istatistikleri. Retrieved April 29, 2025, from https://www.unhcr.org/tr/hakkimizda/unhcr-tuerkiye-istatistikleri
• Canatan, K. (2012). Avrupa’da çokkültürlülük, entegrasyon ve İslam. Kum Saati Yayınları.
• Canatan, K. (2013). Avrupa toplumlarının göç algıları ve tutumları: Sosyolojik bir yaklaşım. Sosyoloji Dergisi, 3(27), 317–332.
• Cervi, L., Tejedor, S., & Gracia, M. (2021). What kind of Islamophobia? Representation of Muslims and Islam in Italian and Spanish media. Religions, 12(6), Article 427. https://doi.org/10.3390/rel12060427
• Dondurucu, Z. (2022). Fransız gazetelerinde “İslam”ın temsili ve İslamofobinin inşası: Le Figaro, Le Monde ve L’opinion örneği. TRT Akademi, 7(15), 532–573. https://doi.org/10.37679/trta.1101043
• Ekman, M. (2015). Online Islamophobia and the politics of fear: Manufacturing the green scare. Ethnic and Racial Studies, 38(11), 1986–2002.
• Eray Yardım, G. (2024). Çevrimiçi alanda yükselen nefret: İslamofobi’nin sosyal medyada yayılma mekanizmaları ve kullanıcı tutumları. İçinde B. Uzun (Ed.), Sosyal medya ve İslamofobi (ss. 127–154). Tablet Yayınları.
• Erayman, İ. O. (2022). Radikal sağ popülizm ve göç karşıtlığı. İçtimaiyat, 6(Göç ve Mültecilik özel sayısı), 339–357.
• Fuchs, C. (2014). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş (İ. Saraçoğlu & İ. Kalaycı, Çev.). NotaBene Yayınları.
• Hastuti, H. B., Riani, R., & Fajrin, R. H. (2024). The Islamophobia controversy in Nussa dan Rarra cartoon film: An insight into Indonesian netizens’ tweets. Asian Journal of Communication. Advance online publication. https://doi.org/10.1080/01292986.2024
• İçişleri Bakanlığı. (2025). İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya: Türkiye göç yönetiminde dünyaya model ülke. Retrieved April 29, 2025, from https://www.goc.gov.tr/icisleri-bakani-ali-yerlikaya-turkiye-goc-yonetiminde-dunyaya-model-ulk-merkezicerik#:~:text=1%20Haziran%202023%20tarihinden%2011,260%20bin.%22%20de%C4%9Ferlendirmesinde%20bulundu.&text=%C4%B0%C3%A7i%C5%9Fleri%20Bakan%C4%B1%20Ali%20
• İlgaz, S. (2023). Avrupa’da göçmen karşıtı tutum ve İslamofobi. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 7(1), 140–166.
• Kahraman, M. (2014). Sosyal medya 101 2.0: Pazarlamacılar için sosyal medyaya giriş. MediaCat Kitapları.
• Kılcı, Ş., Dondurucu, Z. B., & Uran, A. B. (2017). Yeni medya ortamlarında nefret söylemi: İslam karşıtlığı bağlamında nefret söylemi içeren videoların YouTube üzerinden incelenmesi. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 8(30), 155–187. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.008.x
• Kosba, M. (2019). Paradoxical Islamophobia and post-colonial cultural nationalism in post-revolutionary Egypt. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 107–124). Routledge.
• Kozinets, R. V. (1998). On netnography: Initial reflections on consumer research investigations of cyberculture. Advances in Consumer Research, 25, 360–371.
• Kozinets, R. V. (2015). Netnography: Redefined. Sage.
• Kozinets, R. V. (2019). Netnography for management and business research. İçinde C. Cassell, A. L. Cunliffe, & G. Grandy (Eds.), The SAGE handbook of qualitative business and management research methods (ss. 384–397). Sage.
• Kurt, G. (2019). Yeni medyada nefret söylemi: YouTube’da Suriyeli mültecilere karşı üretilen nefret söylemi üzerine bir araştırma. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 5(1), 1–20. https://doi.org/10.34137/jilses.490129
• Laido, Z., Till, B., & Niederkrotenthaler, T. (2020). Short-term effects of media reports on terrorism that are consistent vs. not consistent with media recommendations on mass shootings: A randomized controlled trial. Suicide and Life-Threatening Behavior, 50(5), 948–962. https://doi.org/10.1111/sltb.12636
• Litchmore, R. V., & Safdar, S. (2016). Meanings of the hijab: Views of Canadian Muslim women. Asian Journal of Social Psychology, 19(3), 198–208. https://doi.org/10.1111/ajsp.12141
• Osman, M. M. (2017). Understanding Islamophobia in Asia: The cases of Myanmar and Malaysia. Islamophobia Studies Journal, 4(1), 17–36.
• Pirro, A., & Kessel, S. (2017). United in opposition? The populist radical right’s EU pessimism in times of crisis. Journal of European Integration, 39(4), 145–168.
• Said, E. W. (2016). Orientalism: Western conceptions of the Orient. Penguin Books.
• Samari, G., Alcala, H. E., & Sharif, M. Z. (2018). Islamophobia, health, and public health: A systematic literature review. American Journal of Public Health, 108(6), 1–9.
• Saraçlı, M. (2019). Zenofobi (yabancı düşmanlığı) ve İslamofobi sorunları çerçevesinde Avrupa Birliği’nin göç sorununa yaklaşımları. İçinde B. Karabulut, M. N. Alkan, F. Purtaş, & K. E. Çelik (Eds.), Kimlik ve göç çalışmaları sempozyumu bildiri e-kitabı (ss. 117–140). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Sayyid, S. (2014). A measure of Islamophobia. Islamophobia Studies Journal, 2(1), 10–25.
• Shah, S. Z. (2019). Post-coloniality, Islamization and secular elites: Tracing Islamophobia in Pakistan. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 59–70). Routledge.
• Sides, J., & Citrin, J. (2007). European opinion about immigration: The role of identities, interests and information. British Journal of Political Science, 37(3), 477–504.
• Stier, S., Posch, L., Bleier, A., & Strohmaier, M. (2017). When populists become popular: Comparing Facebook use by the right-wing movement Pegida and German political parties. Information, Communication & Society, 20(9), 1365–1388.
• Tam, M. S. (2021). Sosyal medyada İslamofobik paylaşımlar: Twitter örneği. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 4(2), 281–299.
• TDK. (2025). Göç. İçinde Türk Dil Kurumu sözlüğü. Retrieved March 5, 2025, from https://sozluk.gov.tr/
• TDK. (2025). Göçmen. İçinde Türk Dil Kurumu sözlüğü. Retrieved March 5, 2025, from https://sozluk.gov.tr/
• Tiryaki, S. (2023). Sosyal medya araştırmalarında yeni bir bakış açısı: Netnografi. SDÜ İfade, 5(1), 54–62.
• Uzun, B. (2023). Toplumsal bellek ve 12 Eylül: Hafıza, medya ve inşa. Tablet Yayınları.
• Uzun, B. (2024). İslamofobi içerikli haberlerde dezenformasyon: Teyit.org üzerine bir inceleme. İçinde B. Uzun (Ed.), Sosyal medya ve İslamofobi (ss. 93–126). Tablet Yayınları.
• Uzun, B. (2024). İslamofobi söylemlerinin yayılmasında medyanın rolü: Bibliyometrik bir analiz. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 718–733. https://doi.org/10.11616/asbi.1454678
• We Are Social. (2025). X kullanıcı sayıları [X user counts]. https://www.hootsuite.com/pages/digital-trends-2021#c-237279
• Zahed, S. E. (2019). Internalized Islamophobia: The making of Islam in the Egyptian media. İçinde E. Bayraklı & F. Hafez (Eds.), Islamophobia in Muslim majority societies (ss. 137–160). Routledge.