ADANA VALİSİ HAKKI BEY’İN RAPORU IŞIĞINDA FINDICAK İSYANI

Year 2019, Volume: 2 Issue: 5, 361 - 380, 31.07.2019

Nurten Çetin

Abstract

Fındıcak İsyanı, 1915’te başlayan Zeytun
Ermeni İsyanının bastırılmasından sonra meydana geldi. Zeytun isyanından
kaçmayı başaran Ermeni eşkıyalar, çevredeki köylere dağıldılar. Maraş’ın
Fındıcak Köyü eşkıyanın toplanma yeri oldu. Ermeni eşkıya, hükümetin Fındıcak’a
gönderdiği Ermeni ileri gelenlerinin de içinde olduğu nasihat heyetine ateş ile
karşılık vermiş, çevredeki köylüler ile Fındıcak Köyü’nün kadın ve çocuklarını
bu olayın içine çekmişlerdir. Köydeki Müslüman evleri yakılmış, malları ve
mülkleri yağmalanmıştır. Bunun üzerine Osmanlı Hükümeti, isyanı bastırmak için
askeri harekat başlatmıştır. Osmanlı dönemindeki Ermeni isyanları ile ilgili
kaleme alınmış bazı eserlerde Fındıcak İsyanı’ndan bahsedilmektedir.
Çalışmamızda Adana Valisi Hakkı Bey’in kaleme aldığı ve daha önce ele alınmamış
rapor ışığında  Fındıcak İsyanı ortaya
konulmuştur. Hakkı Bey, raporunda eşkıyanın askeri gücü, silah, mühimmat ve
teçhizat durumu, köydeki örgütlenmesi ve Fındıcak’ın ablukası hakkında bilgiler
vermektedir. Olayın meydana geldiği alana ait askeri harekatı gösteren kroki
isyanın etki alanı hakkındaki detayları içermektedir. İsyancı Ermeniler
tarafından yakılıp yıkılan Müslüman köyleri ve şahıslar ile buralarda gasp
edilen eşya, hayvan, hane ve harmanların miktarının değerlendirilmesinde,
hükümetin talebi doğrultusunda hazırlanan cetvelden istifade edilmiştir.
Yakalanan bazı Ermeni eşkıyalarının verdikleri ifadelere ulaşılmış olup, bu
ifadeler olayın aydınlatılması, bölgedeki Ermenilerin Müslümanlara yönelik
olumsuz faaliyetleri ve uzlaşmaya yanaşmayan tavırlarını teyit etmesi
bakımından önemlidir.

Keywords

Fındıcak, Maraş, Zeytun, Ermeni, İsyan

References

• 1-Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, DH.EO,
• BOA, DH. EUM,
• BOA, DH. ŞFR,
• BOA, DUİT.
• 2-Kitaplar ve Makaleler
• Kitaplar
• Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, C I, Genelkurmay Basımevi Ankara 2005.
• EYİCİL, Ahmet, Yakınçağda Maraş, Ukte Kitaplığı, Kahramanmaraş 2009.
• GÜNAY, Necla, 100. Yılında 1909 Maraş’ta Ermeni Olayları, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş 2009.
• DİNÇASLAN, A.Latif , Zeytun ve Çevresindeki Ermeni İsyanları (1895-1921), Ukde Yayınları, Kahramanmaraş 2008.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Ankara 1995.
• Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İsyanı (1878-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu. 91, Ankara, 2007.
• ÖKE, Mim Kemal, Ermeni Sorunu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1991.
• ÖZÇELİK, İsmail, Ermeni İddiaları ve Tarihi Gerçekler, Ankara 2007.
• GÜNAY, Necla, “Birinci Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Ermenileriyle İlişkileri ve 1914/1915 Zeytun İsyanları”, Bilig, S 51, 2019.
• GÜNAY, Necla, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Anadolu’nun Güney Bölgelerinde Ermeni Çete Faaliyetleri”, http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/2-Nejla- G%C3%9CNAY.pdf
• HALAÇOĞLU, Yusuf, Ermeni Tehciri, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul 2015.
• YETİŞKİN, Mehmet, “Maraş’ta Ermeni Nüfusu: Osmanlı Son Dönemi, Mütareke ve Milli Mücadele Yılları”, S. 4. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/19/62.pdf.
• DOĞAN, Orhan, “Zeytun (Süleymanlı) Ermenileri Tarafından Şehit edilen Osmanlı Askerleri”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011 10(1), SS. 509-546. https://dergipark.org.tr/download/article-file/223435