ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ (1925-1927)

Year 2021, Issue: 9, 311 - 336, 31.07.2021

αλέξανδρος γ. παπάζογλου

Abstract

Στο τέλος της δεκαετίας του 1850 με πρωτοβουλία του αρχιμανδρίτη της ρωσικής Εκκλησίας Γρηγορίου Βεγλερή, μέλους της περίφημης οικογένειας των Βεγλερίδων του Νιχωρίου της Κωνσταντινούπολης, θα ξεκινήσουν οι ενέργειες για την ανέγερση ελληνικού ναού στην πρωτεύουσα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού, σε σχέδια του περίφημου αρχιτέκτονα των χρόνων Ρ. Η. Κouzmin και με χρηματοδότηση του Έλληνα μαικήνα των χρόνων στην Αγία Πετρούπολη Δημητρίου Μπερναρδάκη, θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια, από το 1861 ώς το 1864. Στον συγκεκριμένο ναό, που θα υπάρξει από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας, θα ταφεί ο Μπερναρδάκης, τον νεκρό του δε θα συνοδεύσει από τον σιδηροδρομικό σταθμό Νikolaevski της Αγίας Πετρούπολης στην ταφή του στον ελληνικό ναό ο αυτοκράτορας της Ρωσίας. Ο ναός θα ζήσει από κοντά τις τελευταίες δεκαετίες της ιστορίας της ρωσικής Αυτοκρατορίας και κυρίως θα υποστεί τις συνέπειες των αλλαγών με την επανάσταση των μπολσεβίκων, την μεταφορά της πρωτεύουσας από την Πετρούπολη στην Μόσχα, για να παύσει η λειτουργία του το 1939 με εντολή των σοβιετικών αρχών επί Στάλιν και να γκρεμισθεί τελικά επί Νικήτα Χρουστσώφ το 1961 για να ανεγερθεί στην θέση του η αίθουσα συναυλιών Oktyabrskiy. Στην παρούσα εργασία διερευνούμε μέσα από άγνωστα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών, έγγραφα αλληλογραφίας μεταξύ των υπευθύνων της ελληνικής κοινότητας του Λένινγκραντ, της ελληνικής Πρεσβείας της Μόσχα και του Υπουργείου Εξωτερικών των Ελλάδας, άλλα και υπηρεσιακά έγγραφα, την προσπάθεια για την διάσωση και συντήρηση του ναού που κινδύνευε με κατάρρευση κατά την τριετία 1925 με 1927. Μέσα από τα έγγραφα αναδεικνύεται η αγωνία των ντόπιων Ελλήνων της Πετρούπολης για την διάσωση του περίφημου ελληνικού ναού, ο αγώνας των διπλωματικών εκπροσώπων της Ελλάδας στην σοβιετική Ρωσία να εξασφαλίσουν, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για την χώρα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, τα απαραίτητα χρήματα για την στοιχειώδη συντήρηση τμημάτων του ναού που χρειάζονταν άμεση επέμβαση, και ακόμη η σοβιετική πια νομοθεσία που δεν αναγνώριζε κυριότητα σε ακίνητα και λατρευτικούς χώρους, έδιδε δε την άδεια της λατρευτικής χρήσης των χώρων σε μια τυχαία εικοσάδα μελών μιας θρησκευτικής ομάδας που θα έκανε προς τούτο αίτηση για την διαχείρισή τους. Στο τέλος της εργασίας, ως σε παράρτημα, εκδίδουμε τα σημαντικά από κάθε άποψη σχετικά έγγραφα που εντοπίζουμε σήμερα στο Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.

Keywords

Σοβιετική Ρωσία, μπολσεβίκοι, ελληνικός ναός,, Πετρούπολη

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ (1925-1927)

Abstract

Στο τέλος της δεκαετίας του 1850 με πρωτοβουλία του αρχιμανδρίτη της ρωσικής Εκκλησίας Γρηγορίου Βεγλερή, μέλους της περίφημης οικογένειας των Βεγλερίδων του Νιχωρίου της Κωνσταντινούπολης, θα ξεκινήσουν οι ενέργειες για την ανέγερση ελληνικού ναού στην πρωτεύουσα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού, σε σχέδια του περίφημου αρχιτέκτονα των χρόνων Ρ. Η. Κouzmin και με χρηματοδότηση του Έλληνα μαικήνα των χρόνων στην Αγία Πετρούπολη Δημητρίου Μπερναρδάκη, θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια, από το 1861 ώς το 1864. Στον συγκεκριμένο ναό, που θα υπάρξει από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας, θα ταφεί ο Μπερναρδάκης, τον νεκρό του δε θα συνοδεύσει από τον σιδηροδρομικό σταθμό Νikolaevski της Αγίας Πετρούπολης στην ταφή του στον ελληνικό ναό ο αυτοκράτορας της Ρωσίας. Ο ναός θα ζήσει από κοντά τις τελευταίες δεκαετίες της ιστορίας της ρωσικής Αυτοκρατορίας και κυρίως θα υποστεί τις συνέπειες των αλλαγών με την επανάσταση των μπολσεβίκων, την μεταφορά της πρωτεύουσας από την Πετρούπολη στην Μόσχα, για να παύσει η λειτουργία του το 1939 με εντολή των σοβιετικών αρχών επί Στάλιν και να γκρεμισθεί τελικά επί Νικήτα Χρουστσώφ το 1961 για να ανεγερθεί στην θέση του η αίθουσα συναυλιών Oktyabrskiy. Στην παρούσα εργασία διερευνούμε μέσα από άγνωστα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών, έγγραφα αλληλογραφίας μεταξύ των υπευθύνων της ελληνικής κοινότητας του Λένινγκραντ, της ελληνικής Πρεσβείας της Μόσχα και του Υπουργείου Εξωτερικών των Ελλάδας, άλλα και υπηρεσιακά έγγραφα, την προσπάθεια για την διάσωση και συντήρηση του ναού που κινδύνευε με κατάρρευση κατά την τριετία 1925 με 1927. Μέσα από τα έγγραφα αναδεικνύεται η αγωνία των ντόπιων Ελλήνων της Πετρούπολης για την διάσωση του περίφημου ελληνικού ναού, ο αγώνας των διπλωματικών εκπροσώπων της Ελλάδας στην σοβιετική Ρωσία να εξασφαλίσουν, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για την χώρα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, τα απαραίτητα χρήματα για την στοιχειώδη συντήρηση τμημάτων του ναού που χρειάζονταν άμεση επέμβαση, και ακόμη η σοβιετική πια νομοθεσία που δεν αναγνώριζε κυριότητα σε ακίνητα και λατρευτικούς χώρους, έδιδε δε την άδεια της λατρευτικής χρήσης των χώρων σε μια τυχαία εικοσάδα μελών μιας θρησκευτικής ομάδας που θα έκανε προς τούτο αίτηση για την διαχείρισή τους. Στο τέλος της εργασίας, ως σε παράρτημα, εκδίδουμε τα σημαντικά από κάθε άποψη σχετικά έγγραφα που εντοπίζουμε σήμερα στο Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.

Keywords

Βolsheviks, Greek Church, St. Petersburg

References

• Σ. ΑΓΓΕΛΙΔΗ, Η ελληνική εκκλησία του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου…, 111, σχετικά με τον Δημήτριο Βερναρδάκη βλ. πρόχειρα και ΠΑΝ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ, Εθνικοί ευεργέται, Εν Αθήναις 1908, 51-52,