Mevzu Rivayetlerde Ru’yetullah Meselesi

Year 2023, , 1563 - 1576, 28.12.2023

Zişan Türcan , Fatime Güldal

https://doi.org/10.30622/tarr.1384205

Abstract

Hz. Peygamber’in vefatından sonra onun manevî otoritesinden faydalanmak isteyen kişi ve grupların hadis uydurdukları bilinen bir husustur. Siyasî ve mezhebî saiklerin yanı sıra insanları ibadete teşvik etmek, onlara Allah ve peygamber sevgisi aşılamak gibi düşüncelerle hadisler uydurulmuştur. Hemen her konuda tesadüf edilecek mevzu rivayetler arasında Allah’ın ahirette ve dünyada görülmesini işleyen haberler de bulunmaktadır. Çalışmada, hicrî birinci asır itibarıyla tartışılan kelamî meselelerden olan ru’yetullah konusunun mevzu haberlere nasıl yansıdığı, bu rivayetlerin muhtevasının tartışmalarda ele alınan konuların hangi boyutlarını yansıttığı tespit edilmiştir. Ele alınan mevzu rivayetlerin muhtevalarıyla senedi sahih olan rivayetlerin muhtevaları arasında yapılan mukayeseyle, ru’yetullah hadisleri özelinde senedin sağlamlığı ile metnin korunmuşluğu arasında ne düzeyde bir ilişki olduğuna dair bir fikir de elde edilmiştir. Mevzu rivayetlerde cennet ehlinin Allah’ı görmeleri olayında Allah’ı görmelerini engelleyen nurdan bir perdenin olduğu, sonrasında bu perdenin açılarak ru’yetullahın gerçekleşeceği anlatılır. Mevzu rivayetlerde Allah’ın dünyada da görülebileceği, nitekim Hz. Peygamber’in O’nu hem mi‘râcda hem de normal zamanlarda gördüğüne dair örnekler zikredilir. Aslında Hz. Peygamber’in mi‘râcda gördüğü Cebrail, Sidre ağacı ve bazı peygamberlerle ilgili betimlemelerin Allah için kullanıldığı tespit edilmiştir. Mi‘râc dışında olağan durumlarda Allah’ı görmesinden bahseden mevzu rivayetlerde belirgin şekilde insan biçimci anlatıların olduğu belirtilmelidir. Sahih rivayetlerde ise ahirette Allah’ın herhangi bir perdeleme olmaksızın doğrudan görüleceği vurgulanır. Yine sahih rivayetlere göre Allah’ın bu dünyada görülmesi mümkün değildir. Ru’yetullah konusundaki kelamî tartışmalar açısından bakıldığında mevzu rivayetlerin bu tartışmalara yönelik doğrudan bir planlama içermediği, yani tartışmalarda yer alan herhangi bir argümanı ya da üslubu belirgin bir şekilde yansıtmadığı söylenebilir. Ru’yetullah ile ilgili mevzu rivayetlerin sahih rivayetlerle mukayesesi, bu rivayetlerin sahih senedli rivayetlerden muhteva ve üslup yönüyle belirgin bir şekilde ayrıldığını göstermektedir.

Keywords

Mevzu, Ru'yetullah, Sahih, Cennet, Ahiret

The Issue of Ru'yetullah in Fabricated Narrations

Abstract

It is a known fact that after the death of the Prophet, people and groups who wanted to benefit from his spiritual authority fabricated hadiths. In addition to political and sectarian motives, hadiths were fabricated to encourage people to worship and to instill in them a love for God and the Prophet. Among the narrations that can be found on almost every subject, there are also narrations that deal with the sighting of Allah in the hereafter and in the world. In this study, it is determined how the issue of ru’yatullah, which is one of the theological issues that have been discussed since the first century of Hijri, is reflected in the fabricated narrations and which dimensions of the issues discussed in the debates are reflected in the content of these narrations. By comparing the content of the narrations with the content of the authentic narrations, an idea of the relationship between the soundness of the chain of transmittters (isnad) and the preservation of the text in the hadiths of ru’yatullah was acquired. In the fabricated narrations about Ru’yatullah, it has been determined that the characteristics of Gabriel, the Sidre tree and some prophets that the Prophet saw on the mi‘raj were attributed to Allah. It should be noted that the narrations that speak of seeing God in ordinary circumstances other than Mi‘râj are markedly anthropomorphic. From the point of view of the theological debates on Ru'yatullah, it can be said that the narrations do not contain any direct planning for these debates. A comparison of the narrations about Ru’yatullah with the authentic narrations shows that these narrations differ significantly from the authentic narrations in terms of content and style.

Keywords

Fabricated, Vision of God (ru'yatullah), Sahih, Heaven, Hereafter

References

• Aliyyü’l-Kârî. (2002). Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu mişkâti’l-mesâbîh, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Asar, M. A. (2020). Hadislerde Allah Tasavvuru, Ankara: TDV Yayınları.
• Aslan, R. (2018). “Suyûtî’nin Hadis Tenkitçiliği / Suyuti’s Hadith Criticism / نقد الحديث عند السيوطي”. İlahiyat Akademi 7-8, 187-218.
• Balcı, İ. (2011). “Hz. Peygamber’in Cebrail’i Görmesinin Allah’ı Gördüğü İddialarına Dönüştürülmesi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/ 61-93.
• Begavî. (1997). Me‘âlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân, Dâru Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevzî.
• Beyhakî. (1993). el-Esmâ ve’s-sıfât, (thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî), Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. (1422). el-Câmiu’s-sahîh, (thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır), Dâru Tavkı’n-Necât.
• Ceran, F. (Aralık 2018). “Mu’tezile’nin Tenzih Doktrini Bağlamında Ru’yetullah Problemi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2018/2/41 102-113.
• Cessâs. (1405). Ahkâmü’l-Kur’ân, (thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî), Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Dârimî, Osman b. Sa‘îd. (1998). Nakdu’l-İmâm Osmân b. Sa‘îd alâ Bişri’l-Merîsi’l-anîd, (thk. Reşîd b. Hasen el-Elma’î), Mektebetü’r-Ruşd.
• Hatîb el-Bağdâdî. (2002). Târîhu Bağdâd, (thk. Beşşâr Avvâd), Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• İbn Arrâk, N. (1399). Tenzîhu’ş-şerî‘ati’l-merfû‘a ani’l-ahbâri’ş-şenî‘ati’l-mevdû‘a, (thk. Abdülvehhâb Abdüllatif- Abdullah Muhammed es-Sıddîk el-Gumârî), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Fûrek, Muhammed b. el-Hasen. (1985), Müşkilü’l-hadîs ve beyânühû, (thk. Musa Muhammed Ali), Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. (1379). Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-Buhârî (cilt.13) Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. (2001). Müsned, (thk. Şuayb Arnavud ve Âdil b. Mürşid ve diğerleri), Müessesetü’r-Risâle.
• İbnü’l-Cevzî, (1966). Mevzû‘ât, (thk. Abdurrahman Muhammed Osman), Medine.
• İbnü’s-Salâh. (1986). Ulûmu’l-hadîs. thk. Nureddîn Itr. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Kâdî Iyâz. (2004). İkmâlü’l-mu‘lim bi fevaidi Müslim, (thk. Yahyâ İsmâîl), Dâru’l-Vefâ.
• Karadaş, Cağfer. (2018). “Yüce Allah’ı ve Hz. Peygamber’i Rüyada Görme Meselesi”, Siyer Araştırmaları Dergisi 4/173-176.
• Kastallânî, Ş. (1323). İrşâdü’s-sârî li şerhi sahîhi’l-Buhârî, Mısır: el-Kübrâ el-Emîriyye.
• Kirmânî, Muhammed b. Yûsuf. (1981). el-Kevâkibu’d-derârî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Koçyiğit, T. (1974). Kur’an ve Hadiste Ru’yet Meselesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Limon, H. (2019) Ru’yetullah ile İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi.(Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Müslim. el-Câmiu’s-sahîh, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Nesâî. (1986). (thk. Abdülfettâh Ebû Gudde), Haleb: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye.
• Sa‘lebî, Ahmed b. Muhammed. (2002). el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân, (thk. Ebû Muhammed b. Âşûr), Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Süyûtî, C. (1996). el-Leâli’l-masnû‘a fi’l-ehâdîsü’l-merfû‘a, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Süyûtî, C. (2004). el-Hâvî li’l-fetâvâ (Tuhfetü’l-cülesâ bi ru’yetillahi li’n-nisâ), Beyrut: Dâru’l-fikr li’t-tıbâ‘a ve’n-neşr.
• Süyûtî, C. (t.y.). Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevevî. thk. Ebû Kuteybe Muahmmed el-Fâryâbî. B.y.: Dâru tayyibe.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed. (t.y.). el-Mu‘cemü’l-kebîr, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd), Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• Taberânî. (t.y.). el-Mu‘cemü’l-evsat, (thk. Târık b. Abdıllah ve Abdülmuhsin b. İbrahim), Kahire: Dâru’l-Haremeyn.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ. (1975). es-Sünen, (thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Fuâd Abdülbâkî, İbrahim Utve), Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
• Turun, D. Y. (2008). Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Türcan, Z. (2019). Hadisçilerin Rivayet Telakkisi ve İçeri̇k Tenkidi Meselesi. Turkish Academic Research Review, 4(2)/ 299-316.