Çocuk Ebeveyn İlişkisi Terapisinin Ebeveynlerin Çocuklarıyla İletişimlerine, Duygu Düzenlemelerine ve Empatik Eğilimlerine Etkisinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 604 - 632, 30.09.2025

Nihal Aslan Topçu , Fatih Bayram

https://doi.org/10.30622/tarr.1667493

Abstract

Ebeveynlerin çocuklarıyla kurduğu iletişim çocukların gelişiminde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Anne baba ve çocuk arasında kurulan sağlıklı iletişim, çocuklarla daha kolay işbirliği kurulmasına, onların sorumluluk ve disiplin sahibi olmalarına, daha pozitif yetişkin bireylere dönüşmelerine katkı sağlamaktadır. Bu iletişimin etkili olabilmesinin en önemli etmenlerinden birisinin empati olduğu söylenebilir. Bireylerin empati yapabilme becerileri yani empatik eğilimleri, iletişimlerinde çatışmaları daha rahat çözmelerini ve diğer bireylerle sağlıklı ilişkiler geliştirmelerini sağlamaktadır. Ebeveynlerin çocukları ile kurdukları iletişim şekli ve empatik eğilim düzeyleri çocukların iletişim şekilleri ile empati becerilerine etki etmektedir. Ebeveynlerin empatik becerilerinin duygu düzenleme becerilerinden etkilendiği de bilinmektedir. Öyle ki duygu düzenleme becerileri iyi olan ebeveynler iyi düzeyde empatik beceriler de sergileyebilmektedir. Ebeveynlerin hem empatik eğilimleri hem de duygu düzenleme becerileri ebeveynlik kalitesini etkilediği gibi ebeveyn-çocuk ilişkisini de etkilemektedir. Bu kapsamda bu araştırmada, ebeveynlerin çocukları ile aralarındaki ilişkiye doğrudan etki eden bir program olan Filial Terapinin 10 haftalık Çocuk Ebeveyn İlişkisi Terapisi programının annelerin çocuklarıyla iletişim düzeylerine, duygu düzenleme ve empatik eğilim düzeylerine etkisini incelemek hedeflenmiştir. Bu araştırma kapsamında da 3-8 yaş aralığında çocuk sahibi olan anneler programa dahil olmuştur. Gönüllü olarak katılım sağlayan 7 anne ile araştırma hem nicel hem de nitel verilerden oluşan karma yöntem bir araştırma olarak yürütülmüştür. Annelerden verilerin toplanması adına Sosyodemografik Bilgi Formu, Ebeveynin Çocuğuyla İletişimi Ölçeği, Anne Baba Duygu Düzenleme Ölçeği ve Empatik Eğilim Ölçeği kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde Wilcoxon işaretli sıralar testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda annelerin çocukları ile iletişim ve empatik eğilim becerilerini geliştirdikleri tespit edilirken, duygu düzenleme becerileri açısından anlamlı farklılıklar olmadığı görülmüştür. Nitel verilerin analizi ise içerik analizi ile değerlendirilmiştir. İçerik analizi sonucunda annelerin kendileri ve çocukları ile ilgili iletişimsel, duygu düzenleme ve empati becerileri konusunda olumlu kazanımları olduğu görülmüştür. Bu bulgular doğrultusunda araştırmanın sonuç bölümünde ebeveynlere çocukları ile sağlıklı ilişkiler sürdürebilmeleri adına önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Psikoloji , Filial Terapi , İletişim , Empati , Duygu Düzenleme

Examination of the Effect of Child-Parent Relationship Therapy on Parents' Communication with Their Children, Emotion Regulation and Empathic Tendencies

Abstract

The communication that parents establish with their children plays a crucial role in their development. Healthy communication between parents and children contributes to easier cooperation with them, the development of responsibility and discipline, and helps them transform into more positive adult individuals. One of the most important factors for this communication to be effective can be said to be empathy. Individuals' ability to empathize, or their empathic tendencies, allows them to resolve conflicts more easily and develop healthy relationships with others. The way parents communicate with their children and their level of empathic tendencies influence the children's communication styles and empathy skills. It is also known that parents' empathic skills are affected by their emotion regulation skills. Indeed, parents with good emotion regulation skills can also demonstrate high levels of empathic abilities. Both empathic tendencies and emotion regulation skills of parents affect parenting quality as well as the parent-child relationship. In this context, this study aimed to examine the effect of the 10-week Child-Parent Relationship Therapy (CPRT) program of Filial Therapy, a program that directly affects the relationship between parents and their children, on mothers' communication levels with their children, emotion regulation and empathic tendency levels. Within the scope of this study, mothers with children between the ages of 3-8 were included in the program. The research was conducted as a mixed-method research consisting of both quantitative and qualitative data with 7 mothers who participated voluntarily. To collect data from the mothers, the Sociodemographic Information Form, Parent-Child Communication Scale, Parental Emotion Regulation Scale, and Empathic Tendency Scale were used. The Wilcoxon signed-rank test was used in the analysis of quantitative data. The results showed that mothers developed their communication and empathic tendencies with their children, while no significant differences were observed in terms of their emotional regulation skills. Qualitative data were analyzed through content analysis. The content analysis revealed that mothers had made positive gains in terms of their communication, emotional regulation, and empathy skills with regard to themselves and their children. Based on these findings, suggestions were presented to parents to maintain healthy relationships with their children.

Keywords

Filial Therapy , Communication , Empathy , Emotion Regulation , psychology

References

• Akgün, E., & Yeşilyaprak, B., (2010). Anne çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitim programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43, 123-147.
• Akman, H. (2019). 11-14 yaş çocukların duygu düzenleme güçlüklerinin anne-baba duygu düzenleme güçlüğü ve ebeveynin duygusal erişilebilirliği ile ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ufuk Üniversitesi.
• Albeniz, P. A., & Paul, J. P. (2004). Gender differences in empathy in parents at highand low-risk of child physical abuse. Child Abuse & Neglect, 28(3), 289–300.
• Alisinanoğlu, F., & Köksal, A., (2000). Gençlerin ben durumları (ego state) ve empatik becerilerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18: 11- 16.
• Axline, V. M. (2020). Oyun terapisi (M. Baydoğan, Çev). Panama Yayıncılık. (1969).
• Bariola, E., Gullone, E., & Hughes, E. K. (2011). Child and adolescent emotion regulation: The role of parental emotion regulation and expression. Clinical child and family psychology review, 14, 198-212.
• Bavin-Hoffman, R., Jennings, G., & Landreth, G., (1996). Filial Therapy: Parental perceptions of the process. International Journal of Play Therapy, 5, 45-58.
• Berko, R. M., Wolwin, A. D., & Wolwin, D. R. (2001). Communicating: a social and career focus (Eight edition). Boston: Houghton Mifflin.
• Bernhardt, B. C., & Singer, T. (2012). The neural basis of empathy. Annual review of neuroscience, 35(1), 1-23.
• Bilge, Y. & Sezgin, E. (2020). Anne ve çocuk duygu düzenleme arasındaki ilişkide annenin kişilik özelliklerinin ve bağlanma stillerinin aracı rolü. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(3), 310-318.
• Bratton, S. C., & Landreth, G. (1995). Filial therapy with single parents: Effects on parental acceptance, empathy, and stress. International Journal of Play Therapy, 4(1), 61-80.
• Bulut Ateş, F. (2015). Çocuk ebeveyn ilişkisi terapisi eğitminin boşanmış annelerin empati, kabul ve stres düzeylerine etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Bulut Ateş, F., & Akbaş, T. (2021). Çocuk-ebeveyn ilişki terapisi eğitimine katılan boşanmış annelerin eğitime ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(2), 47-61.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum. Pegem Akademi.
• Carnes‐Holt, K., & Bratton, S. C. (2014). The efficacy of child parent relationship therapy for adopted children with attachment disruptions. Journal of Counseling & Development, 92(3), 328-337.
• Chau, I. Y. F., & Landreth, G. L. (1997). Filial therapy with Chinese parents: Effects on parental empathic interactons, parental acceptance of child and parental stress. International Journal of Play Therapy, 6(2), 75-92.
• Cohen E., & Gadassi, R. (2018) The function of play for coping and therapy with children exposed to disasters and political violence. Curr Psychiatry Rep, 20(5), 31.
• Cole, P. M., Michel, M. K., & Teti, L. O. D. (1994). The development of emotion regulation and dysregulation: A clinical perspective. Monographs of the Society for Research in Child Development, 59(2‐3), 73-102.
• Costas, M., & Landreth, G., (1999). Filial Therapy with nonoffending parents of children who have been sexually abused. International Journal of Play Therapy, 8, 43 - 66.
• Cüceloğlu, D. (2016). İletişim donanımları. (52. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Dix, T. (1991). The affective organization of parenting: Adaptive and maladaptative processes. Psychological bulletin, 110(1), 3.
• Dökmen, Ü. (1988). Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve psikodrama ile geliştirilmesi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 21(1), 155-190.
• Dökmen, Ü. (2005). İletişim çatışmaları ve empati. (31. Baskı). Sistem Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (2006). İletişim çatışmaları ve empati. (32. Baskı). Sistem Yayıncılık.
• Edwards, E. R., & Wupperman, P. (2017). Emotion regulation mediates effects of alexithymia and emotion differentiation on impulsive aggressive behavior. Deviant behavior, 38(10), 1160-1171.
• Eroğlu, N. (1995). Empatik eğilim düzeyleri farklı annelerin çocuklarının uyum ve başarı düzeyleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Feshbach, N. D. (1990). Parental empathy and child adjustment/maladjustment. Empathy and its development, 271-291.
• Fırat, B. (2020). Annelerin duygu düzenleme güçlükleri ve erişkin bağlanma stillerine göre 48-72 aylık çocukların duygu düzenleme becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Ford, M. E. (1979). The consturct validity of egocentrism. Psychological Bulletin, 86(6), 1169-1188.
• Genç, Z. (2023). Çocuk ebeveyn ilişkisi terapisinin (filial terapi) ebeveynler ve çocuklar üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Ginott, H. G. (2011). Anne baba ve çocuk arasında (2. Baskı). (A. Tüfekçi, Çev). Okuyan Us. (1965).
• Glover, G. J., & Landreth, G. L., (2000). Filial Therapy with Native Americans on the Flathead reservation. International Journal of Play Therapy, 9, 57-80.
• Gordon, T. (2011). Etkili anne-baba eğitimi. (4. Baskı). (D. Tekin ve N. Özkan, Çev). Profil Yayıncılık.
• Görgün Baran, A. (2004). Türkiye'de aile içi iletişim ve ilişkiler üzerine bir model denemesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (1), 31-42.
• Gross, J.J. (1998). The emerging field of emotion regulation: An integrative review. Rev Gen Psychol 2:271-99.
• Gross, J. J. (2013). Emotion regulation: taking stock and moving forward. Emotion, 13(3), 359.
• Guerney, L., & Ryan, V. (2013). An overview of FT and GFT. Group Filial Therapy: The complete guide to teaching parents to play therapeutically with their children, in (p.15-48). Philedelphia: Jessica Kingslley publishers.
• Hosseini, M., & Ashori, M. (2024). Effect of child–parent relationship therapy on emotion regulation and stress in mothers of deaf children. International Journal of Play Therapy, 33(3), 117.
• Kafescioğlu, N., Özer, S., & Çarkoğlu, A. (2012). Filial terapi yaklaşımının etkinliğinin incelenmesi. TÜBİTAK Projesi.
• Kahraman, S. (2016). Ebeveynin üstün yetenekli çocuğuyla iletişimini geliştirmeye yönelik psikoeğitim programının etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fatih Üniversitesi.
• Karabekiroğlu, Koray (2015). Çocuklarla Etkili İletişim İçin Ebeveynlere Öneriler. Denizciler Çamlık İlkokulu Müdürlüğü, “Çocuğumla Etkili İletişim Kurma” Semineri, 24 Aralık 2015.
• Kaya, A., & Siyez, D. M. (2010). KA-Sİ çocuk ve ergenler için empatik eğilim ölçeği: Geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156).
• Landreth, G. L. ve Bratton, S C. (2023). Çocuk-ebeveyn ilişkileri terapisi (ÇEİT) uygulama kılavuzu kanıta dayalı 10 oturum filial terapi modeli. (S. N. Yaprak, Çev). Pedagoji Yayınları.
• Morelen, D., Shaffer, A., & Suveg, C. (2016). Maternal emotion regulation: Links to emotion parenting and child emotion regulation. Journal of Family Issues, 37(13), 1891-1916. https://doi.org/10.1177/0192513X14546720
• Navaro, L (1995). Çocuklarla iletişim nasıl kurulur? H. Yavuzer (Ed.), Ana-baba okulu (5. baskı, s. 129-140). Remzi Kitabevi.
• Oskay, Ü. (2011). İletişimin ABC’si. Der Yayınları.
• Öztekin, G. G. (2017). 3-10 yaş arası gelişimsel problemleri olan çocuklarda ve ebeveynlerinde filial terapinin etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Öztekin, G. G. (2021). Tek ebeveynli çocuklar ve ebeveynleri üzerinde Çocuk-Ebeveyn İlişki Terapisi odaklı psikoeğitim programının etkisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Öztürk, R., & Fidan, M. (2020). Aile içi iletişimin, çocuğun etkili iletişim kurma becerisi üzerine etkileri. Uzun, H. (Ed.), Recent advances in education and sport researches, içinde (s. 123-151). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Pekşen Akça, R. (2022). Filial oyun terapisi. Akay, R. (Ed.), Oyun terapisi (Teori teknik ve kültüre has vaka örnekleri), içinde (s:51-65). İstanbul: Efe Akademik Yayıncılık.
• Peterson, C., & Green, S. (2009). Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.
• Rehber, E. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Rogers, C. R. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of consulting psychology, 21(2), 95-103.
• Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality, and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. In Psychology: A study of science. Vol 3: Formulations of the person and the social context. S, Koch (Ed). 184-256. McGraw-Hill.
• Rogers, C., & Kinget, M.G. (1976). Psychothérapie et Relations Humaines. Vol. I. Presses Universitaires de Louvain.
• Sap, R., Özkan, Ş., & Uğurlu, Ü. (2022). Tendencies and attitudes toward people with disabilities in healthy developing children and their relationship between empathic tendencies of parents. Bezmialem Science, 10(5), 637.
• Silva S. G. T. D., Santos M.A., Floriano C. M. F., Damião E. B. C., Campos F. V., & Rossato L. M. (2017). Influence of therapeutic play on the anxiety of hospitalized school-age children: clinical trial. Rev Bras Enferm, 70:1244‐1249.
• Stover, L., & Guerney, B. G. (1967). The efficacy of training procedures for mothers in filial therapy. Psychotherapy: Theory, Research, and Practice, 4, 110-115.
• Şahin, S., & Aral N. (2012). Aile içi iletişim. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 55- 66.
• Thompson, R. A. (1994). Emotion regulation: A theme in search of definiton. Monogr Soc Res Child Dev 59:25-52.
• Topham, G. L., Wampler, K. S., Titus, G., & Rolling, E. (2011). Predicting parent and child outcomes of a filial therapy program. International Journal of Play Therapy, 20(2), 79-93.
• Tortamış Özkaya, B. (2015). Çocuklara yönelik yönlendirilen bir oyun eğitimi: Filial terapi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(2), 208-220.
• Ünal, G. (1997). Psikolojik danışma ve rehberlik eğitimi alan öğrencilerin empatik eğilimlerinde gözlenen değişmeler [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• VanFleet, R. (2021). Filial terapi oyun yoluyla ebeveyn-çocuk ilişkilerini güçlendirme teori ve uygulama rehberi. (H. Kahyaoğlu Çakmakçı ve S. Karakoç, Çev). APAMER Psikoloji Yayınları. (2014).
• Werner, K., & Gross, J. J. (2010). Emotion Regulation And Psychopathology: A Conceptual Framework. In A. Kring ve D. Sloan (Eds.), Emotion Regulation And Psychopathology. (Pp. 13-37). Guilford Press.
• Whirter, J. J., & Acar, N. V. (1984). Çocukla iletişim: Öğretme, destekleme ve çocuk yetiştirme sanatı. Növe Yayınları.
• Yavuz, S. (2017). Filial terapinin bakım elemanlarının öz-yeterlik ve kaygı düzeyleri ile korunma ihtiyacı olan çocukların davranış sorunları üzerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Yavuzer, H. (1995). Ana-baba okulu. (5. Basım). Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2010). Çocuk eğitimi el kitabı. (26. Basım). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.