Türk Din Psikolojisinde Akademisyen Bir Din Psikoloğu: Hasan Arslan Üzerine Biyografik Bir Araştırma

Year 2022, Issue: 6, 165 - 233, 30.12.2022

Mustafa Koç

Abstract

Din psikolojisi alanında bilimsel araştırma yapan ve akademik metin üreten alan aktörüne ‘din psikoloğu’ denir. Bu makalede, Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmalara önemli katkıları olan akademisyen din psikoloğu Hasan Arslan’ın (a) akademik hayatı, (b) özel ilgi alanları, (c) akademik çalışmaları, (d) lisans ve lisansüstü dersleri, (e) yönettiği lisansüstü tezleri ve (f) Türk din psikolojisi çalışmaları üzerine kişisel düşüncelerine yer verilmiştir. Sonuç olarak makalede; (i)-akademik hayatına ilişkin Arslan’ın 13 yaşında ilköğrenimini tamamladığı; 19 yaşında Mersin Tevfik Sırrı Gür Lisesinden mezun olarak ortaöğrenimini bitirdiği; 26 yaşında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun olarak yükseköğrenimini tamamlayıp 37 yaşına kadar ticaret yaptığı; 40 yaşına kadar Şanlıurfa ve Mersin’de öğretmenlik yaptığı; 42 yaşında Ondokuz Mayıs Üniversitesinde din psikolojisi ‘bilim uzmanı’ olduğu; 53 yaşında Dokuz Eylül Üniversitesinde din psikolojisi ‘bilim doktoru’ olduğu; 40 yaşında İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde din psikolojisi alanında akademik çalışma yaşamına başladığı; adı geçen bu üniversitede 55 yaşında ‘yardımcı doçent’ unvanını aldığı ve ‘doktor öğretim üyesi’ unvanıyla çalışırken 67 yaşında yaş sınırlamasından emekli olduğu; dolayısıyla toplamda 27 yıl bu üniversitede akademisyenlik yaptığı; (ii)-‘(a) dinsel tutumlar, (b) dindarlık ve ekonomik kalkınma, (c) müzik terapi ve dindarlık, (d) milli/dini kişilik tipolojileri, (e) dindarlık ve trafik, (f) din ve yorum, (g) din ve güven, (h) din ve yaratıcı düşünce, (i) dindarlık ve üretim’ gibi özel ilgi alanları (n=9) olduğu; (iii)-Türk din psikolojisi tarihindeki bağlamsal konumu olarak Arslan’ın ikinci nesil din psikologlarının yer aldığı orijinal literatürün anlaşılması sürecini kapsayan ikinci dönem [1980-1999] ile literatüre yerel katkıların başlaması sürecini kapsayan üçüncü dönem [2000-2013] arasındaki geçiş sürecinde değerlendirilebileceği; (iv)-toplam olarak azımsanmayacak düzeyde (n=28) çalışmaları/eserleri bulunan Arslan’ın yayınlarının ürün çeşitliliğine göre bakıldığında ise en çok makalesinin (n=10) olduğu, bunu da sırasıyla kitap bölümlerinin (n=9) ve bildirilerinin (n=4) izlediği; (v)-hem lisans hem de lisansüstü düzeyde dersler (n=21) veren Arslan’ın en çok lisans düzeyinde (n=15) dersler verdiği; (vi)-Arslan’ın öğretim üyeliği boyunca yönettiği lisansüstü tezlere bakıldığında, sınırlı sayıda yüksek lisans tezi (n=5) yönettiği ve hiç doktora tezi yönetmediği saptanmıştır.

Keywords

Din psikolojisi, Biyografik çalışma, Din psikoloğu, Hasan Arslan, Bilim tarihi, Literatür

An Academical Psychologist of Religion in Turkish Psychology of Religion: A Biographic Research on Hasan Arslan

Abstract

A field actor, who conducts scientific research and produces academic texts based in the grounds of psychology of religion, is called a 'psychologist of religion'. In this article, an academic psychologist of religion, who made important contributions to scientific studies in the psychology of religion in Turkey, Hasan Arslan’s (a) academic life, (b) special interests, (c) academic studies, (d) undergraduate and postgraduate courses (e) supervised graduate theses and (f) personal thoughts on Turkish psychology of religion studies are included. In conclusion of the article, it has been determined that; Arslan (i)-completed his primary education at the age of 13; graduated from Mersin Tevfik Sırrı Gür High School at the age of 19 and completed his secondary education; graduated from Ankara University Faculty of Theology at the age of 26, completed his higher education and worked in business until the age of 37; He teached in Şanlıurfa and Mersin until the age of 40; at the age of 42, received his "MA" degree in psychology of religion from Ondokuz Mayıs University; at the age of 53, received his "PhD" degree in psychology of religion from Dokuz Eylül University; started his academic career in the field of psychology of religion at the age of 40 at İnönü University; received the title of 'assistant professor' at the age of 55 at the aforementioned university and while working holding this title, he retired from age restriction at the age of 67; therefore, he had worked as an academician at this university for 27 years in total; (ii)-he has special interests in, such as, (a) religious attitudes, (b) religiosity and economic development, (c) music therapy and religiosity, (d) typologies of national/religious personality, (e) religiosity and traffic, (f) religion and interpretation, (g) religion and trust, (h) religion and creative thinking, (i) religiosity and production'' (n=9); (iii)-considering his contextual position in the history of Turkish psychology of religion, he can be located in the transition period between the second period [1980-1999], which covers the process of understanding the original literature in which second-generation psychologists of religion, and the third period [2000-2013], which covers the beginning of local contributions to the literature; (iv)-according to the product variety of the publications by Arslan, whose works are at adequate level (n=28) in total, it has been seen that he has mostly articles (n=10); (v)-Arslan, who gave lectures to both the undergraduate and the postgraduate (n=21); gave most of his lectures to the undergraduate (n=15); (vi)-in Arslan’s academic life, he supervised a limited number of master theses (n=5) and not any doctoral thesis.

Keywords

Psychology of religion, Biographical study, Psychologist of religion, Hasan Arslan, History of science, Literature

References

• Alkan, E. (2010). Prof. Dr. Mustafa Tahralı: Biyografik ve bibliyografik bir değini. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 25, 9-19.
• Armaner, N. (1980). Din psikolojisine giriş-I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Arslan, H. (1997). Çırak ve kalfalarda dini inanç ve davranışlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, H. (2008). Ekonomik kalkınmada dinsel tutum ve davranışların çift yönlü rolü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, H. (2017). Bir Türk kurumu olan ahilik ve şahsiyet (kişilik) gelişimi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 30, 145-163.
• Arslan, H. (2021). Ekonomik kalkınma ve dini yaşam üzerine bir değerlendirme. [içinde] İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler (ss. 155-175). Ed. F. Rençber & S. Uzundağ & M. Ergün. İstanbul: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Belzen, J. (2007). Din psikolojisinde tarihsel-kültürel yaklaşım: Disiplinlerarası araştırmalar için bakış açıları. (çev. A. Ayten). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33 (2), 221-240.
• Çapçıoğlu, İ. & Ayten, A. (2013). Sunuş. [içinde] Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar Ve İlgi Alanları. (ss. 9-10). Ed. R. F. Paloutzian & C. L. Park. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Durmuş, A. (2003). Türk din eğitiminde öncü bir isim: Beyza Bilgin. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 145-167.
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Güven, İ. F. & Güven, M. (2021). Türkiye’de din psikolojisinin son 20 yılı. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Güvercin, G. (2015). Biyografik araştırmalar ve biyografik anlatı görüşmesi. [içinde] Nitel Araştırma: Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımlar. (ss. 172-184). Ed. F. N. Seggie & Y. Bayyurt. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hall, G. S. (1904). Adolescence: Its psychology and its relations to physiology, anthropology, sociology, sex, crime, religion, and education. New York: D. Appleton & Co.
• Hearnshaw, L. S. (1964). A short history of British psychology: 1840–1940. New York: Barnes and Noble, Inc.
• Holm, N. G. (2001). Din psikolojisi ve tarihçesi. (çev. A. Bahadır). Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12, 71-78.
• https://www. inonu.edu.tr (Erişim: Ekim 2022).
• James, W. (1902/2003). The varieties of religious experience: A study in human nature. London: Routledge.
• Jeeves, M. A. (2010). Din psikolojisi. (çev. A. Albayrak). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(2), 275‐286.
• Karakütük, K. (2001). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme: Lisansüstü öğretimin planlaması. (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187-210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227-246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265-285.
• Koç, M. (2012). Psychology of religion in Turkey (1949–2012): An overview. Archive for the Psychology of Religion (Special Issue: Psychology of Religion in Turkey), 34 (3), 327-340.
• Koç, M. (2015). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları (1949–2013) üzerine genel bir bakış. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 301-330.
• Koç, M. (2018a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Neda Armaner üzerine biyografik bir araştırma. Bilimnâme Dergisi, 36 (2), 213-259.
• Koç, M. (2018b). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hayati Hökelekli üzerine biyografik bir araştırma. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 65-126.
• Koç, M. (2020). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Abdülkadir Etöz üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 13-74.
• Koç, M. (2021a). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Habil Şentürk üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 3, 161-221.
• Koç, M. (2021b). Türk din psikolojisinin kurucusu: Bedi Ziya Egemen üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 4, 155-209.
• Koç, M. (2022). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hüseyin Peker üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 5, 169-231.
• Leuba, J. H. (1925). The psychology of religious mysticism. New York: Harcourt, Brace and Co.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslami Araştırmalar Dergisi, 19 (3), 441-456.
• Parsons, W. B. (2013). Psikoloji: Din psikolojisi. (çev. M. Ulu). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13 (1), 235 -255.
• Pratt, J. B. (1920/2006). The religious consciousness. New York: Cosimo, Inc.
• Roberts, B. (2002). Biographical research. London: Open University Press.
• Rosenthal, G. (2004). Biographical research. [içinde] Qualitative Research Practice. (ss. 48-64). Ed. C. Seale, G. Gobo, J. F. Gubrium, & D. Silverman. London: Sage.
• Starbuck, (1899). The psychology of religion: An empirical study of the growth of religious conciousness. New York: Scribner.
• Turan, Y. (2020). Din psikolojisi: Güncel durum analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Ulusal Tez Merkezi. (2022). https://tez.yok.gov.tr. (Erişim: Ekim 2022).
• Varış, F. (1973). Türkiye'de lisansüstü eğitim: Sosyal bilimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Vergote, A. (1997). Religion, belief and unbelief: A psychological study. Amsterdam: Leuven University Press.