Türkiye’de Sınıf Eğitimi Alanında Dijital Okuryazarlık Üzerine Yapılan Bilimsel Çalışmaların İncelenmesi

Year 2025, Volume: 7 Issue: 29, 92 - 116, 01.12.2025

Seda Şayan Kösem , Çiğdem Şahin Taşkın

Abstract

Araştırmanın amacı, Türkiye’de sınıf eğitimi alanında 2015-2025 yılları arasında dijital okuryazarlık konusuna yönelik yapılan bilimsel çalışmaların farklı değişkenler bakımından analiz edilmesidir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Veriler araştırmanın amacı doğrultusunda araştırmacı tarafından geliştirilen “Araştırma İnceleme Formu” aracılığıyla toplanarak betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma İnceleme Formunda yer alan kriterler doğrultusunda incelemeye 40 lisansüstü tez ve 41 makale olmak üzere toplam 81 çalışma alınmıştır. Araştırma bulgularına göre, sınıf eğitimi alanında dijital okuryazarlık konusundaki çalışmaların en fazla 2022-2024 yılları arasında yapıldığı belirlenmiştir. İncelenen çalışmaların %51’ini makaleler, %45’ini yüksek lisans ve %4’ünü doktora tezleri oluşturmaktadır. Çalışmaların en çok makale türünde olduğu ve çalışma grubunun genellikle öğretmenlerden oluştuğu dikkat çekmektedir. Ayrıca, söz konusu çalışmaların büyük bir kısmının dijital okuryazarlık düzeyini ölçmeye odaklandığı belirlenmiştir. Araştırmalarda ise en yaygın olarak nicel yöntemlerin kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bu doğrultuda dijital okuryazarlık üzerine olgu olayların doğal ortamlarda bütüncül bir yapıyla detaylı ve farklı yönleriyle inceleyen çalışmalar arttırılması önerilmektedir. Ayrıca, ilkokul öğrencilerine dijital okuryazarlık becerileri kazandırma ve geliştirme amacıyla yenilikçi teknolojilerin öğretim programlarına entegre edilerek desteklenmesi sağlanabilir. Bu doğrultuda, bu araştırma, sınıf eğitimi alanında dijital okuryazarlık üzerine yapılan bilimsel çalışmaları kapsamlı biçimde değerlendirerek, alan yazına katkı sunmakta ve gelecekte yapılacak araştırmalara yol gösterici nitelikte öneriler sunmaktadır.

Keywords

sınıf eğitimi , dijital okuryazarlık , doküman incelemesi

A Review of Scientific Research on Digital Literacy In Primary Education in Turkey

Abstract

The aim of this study is to examine scientific research conducted in Türkiye on digital literacy within the field of primary education between the years 2015 and 2025, in terms of various variables. The study employs document analysis, one of the qualitative research methods. Within this scope, a total of 81 studies—including 40 dissertations and 41 articles—published during the specified years were analyzed. The data were collected using a “Research Review Form” developed by the researcher in line with the purpose of the study. For the data analysis, descriptive analysis was employed, and the findings were presented in tables and graphs. According to the findings, the majority of the studies on digital literacy in primary education were conducted during the years 2022–2024. Among the analyzed studies, 51% were articles and 49% were master's theses. It was observed that most of the studies were in the form of articles, and teachers constituted the primary sample group. In addition, it was found that most of the studies aimed to measure the level of digital literacy, and that quantitative research methods were predominantly preferred. This study provides a comprehensive evaluation of scientific research on digital literacy in the field of primary education and offers insightful guidance for future research in this area.

Keywords

Primary education , digital literacy , document analysis

References

• Adeyemon, E. (2009). Integrating digital literacies into outreach services for underserved youth populations. Reference Librarian, 50(1), 85-98.
• Altun, N., & Alpan, G. B. (2021). Temel eğitim programlarında dijital okuryazarlık. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2), 280-294.
• Akbaş, S., ve Yünkül, E. (2024). Sınıf öğretmenlerinin web 2.0 araçları kullanımı yetkinliklerinin öğretmen görüşleri doğrultusunda incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 93-110.
• Akbulut, Y., Cuhadar, C., & Dönmez, O. (2020). Cross-national investigation of cognitive and socio-emotional dimensions of digital literacy among pre-service teachers. Eurasian Journal of Educational Research, 20(88), 59–78.
• Aksoy, N. C., Karabay, E., & Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Altun, N. (2019). Temel eğitim programları ve ders kitaplarının dijital okuryazarlık bağlamında incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aşıkcan, M., & Uygun, N. (2023). Sınıf öğretmenliği alanında dijital okuryazarlığa ilişkin yayınların bibliyometrik analizi.
• Ateş, S., & Küçük, S. (2023). Öğretmenlerin Bilgi Güvenliği Farkındalık ve Dijital Okuryazarlık Durumlarının İncelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 491-534.
• Aydemir, Z., Sakız, G., & Doğan, M. C. (2019). İlkokul düzeyinde dijital okuryazarlık becerileri rubriğinin geliştirilmesi. Milli eğitim dergisi, 48(1), 617-638.
• Aydın, A. (2022). Öğretmenlerin uzaktan eğitim kabul düzeyleri ile dijital okuryazarlıklarının teknoloji kabul modeli çerçevesinde incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Amasya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Amasya.
• Baki, Y. (2022). Web 2.0 araçlarının dijital okuryazarlık becerilerinin ve web pedagojik içerik bilgisinin gelişimine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 671-695.
• Bayındır, N. (2023). Öğretmen adaylarının algılarına göre dijital ortamın ilkokul öğrencilerine yönelik barındırdığı riskler. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 12(35), 529-544.
• Bircan, M. A. (2023). Sınıf öğretmenlerinin matematik öğretimine yönelik teknolojik pedagojik alan bilgileri ile dijital öğretmen yeterliliklerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(2), 497-508.
• Boyacı, Z. (2019). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki (Düzce Üniversitesi örneği), (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Calvani, A., Fini, A. ve Ranieri, M. (2010). Digital competence in K-12: Theoretical models, assessment tools, and empirical research. Journal of e-Learning and Knowledge Society, 6(2), 183-198.
• Demirağ, M. (2021). Öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeyleri ile araştırma okuryazarlık becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demiröz, U. (2022). Öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutumları ve dijital okuryazarlık durumlarının incelenmesi: Bursa ili örneği, (Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim
• Duran, E., & Özen, N. E. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46.
• Drugova, E., Zhuravleva, I., Aiusheeva, M., & Grits, D. (2021). Toward a model of learning innovation integration: TPACK-SAMR based analysis of the introduction of a digital learning environment in three Russian universities. Education and information technologies, 26(4), 4925-4942.
• Erdem, E. G., Başar, F. B., Toktay, G., Yayğaz, İ. H., ve Küçüksüleymanoğlu, R. (2021). eTwinning projelerinin öğretmenlerin dijital okuryazarlık becerilerine katkısı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 7(3), 204-219.
• Ertem, İ. S., Özdemir, E. Ç., Egin, E. G., & Palabıyık, E. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital çocuk edebiyatı ürünü hazırlama deneyimlerine yönelik görüşleri. Turkish Studies, 13, 27.
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. Wiley Computer Pub.
• Gülsoy, A-T. (2023). İlköğretim ve ortaöğretim fen alanları ders kitaplarının dijital okuryazarlık açısından incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gündüzalp, S. (2022). Covid 19 salgınıyla önemi artan dijital okuryazarlılığa ilişkin öğretmen yeterliliklerinin değerlendirilmesi. Edu 7: Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(13).
• Hero, J. L. (2022). Information and Communications Technology (ICT) Literacy and Self-Efficacy of Junior High School Students: Basis for an ICT Enhancement Program. International Journal of Multidisciplinary: Applied Business and Education Research, 3(3), 393-403.
• Hobbs, R. (2010). Digital and media literacy: A plan of action. The Aspen Institute.
• Isrokatun, I., Pradita, A. A., Ummah, S. A., Amalia, D. Y., & Salsabila, N. S. (2022). Digital Literacy Competency of Primary School Teacher Education Department Student as the Demands of 21st Century Learning. In Elementary School Forum (Mimbar Sekolah Dasar) (Vol. 9, No. 3, pp. 466-483). Indonesia University of Education. Jl. Mayor Abdurachman No. 211, Sumedang, Jawa Barat, 45322, Indonesia.
• Kalınkol, C., ve Anılan, H. (2023). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık durumlarının incelenmesi (Doctoral dissertation, Istanbul Aydin University).
• Kara, S. (2021). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ile web ortamında bilgi arama ve yorumlama stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karabacak, N., ve Sezgin, S. (2019). Dijital okuryazarlık ve eğitimdeki rolü. Eğitim Bilimleri Dergisi, 12 (3), 45-60. Karakuş, G., & Ocak, G. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlilik becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 129-147.
• Kasap, B., ve Say, S. (2023). Fen öğretiminde dijital öykü kullanımının öğrencilerin fen dersine yönelik tutumlarına, dijital okuryazarlık seviyelerine ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 7(1), 84-96.
• Keskin, H., & Küçük, G. (2021). Sınıf öğretmenlerin kendilerine yönelik dijital okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 131-147.
• Kurt, A. A., Telli, E., Bardakçı, S., Sarsar, F., Göksün, D. O., & Filiz, O. (2022). Dijital okuryazarlık ve yenilikçilik bağlamında öğretmenlerin web 2.0 hızlı içerik geliştirme öz yeterlik inançları. Anadolu Journal Of Educational Sciences International, 12(2), 608-629.
• Küslü, F. (2022). Öğretmenlerin eleştirel dijital okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kol, Ş., Batıhan, E., Keleş, Ü., Denk, Barış., & Demir, G. (2022). Sınıf öğretmelerinde dijital okuryazarlığın değerlendirilmesi. Eurasian Education and Literature Journal, (16), 101-116.
• Korkmaz, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık seviyelerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Korkmaz, M., & Akçay, A. O. (2024). Determining digital literacy levels of primary school teachers. Journal of Learning and Teaching in Digital Age, 9(1), 1-16.
• Krumsvik, R. J. (2009). Situated learning in the network society and the digitised school. European Journal of Teacher Education, 32(2), 167-185.
• Mazlum, Y. (2022). Öğretmenlerin bilişsel esneklik ve dijital okuryazarlıklarının incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• MEB (2020). Dijital okuryazarlık raporu. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? Computers and Education, 59(3), 1065-1078.
• Ocak, G., Çengelci, S., & Yurtseven, R. (2022). Öğretmenlerin dijital okuryazarlık beceri düzeyleri ile yaşam boyu öğrenme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Afyonkarahisar Örneklemi). Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 8(1), 123-155.
• Ocak, G., ve Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterliliği ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal, 26(5), 1427-1436.
• OECD (2020). OECD Digital Economy Outlook 2020. OECD Publishing.
• Öçal, F. N. (2017). İlkokul öğretmenleri ve velilerin kendileri ile velilerin çocuklarına ilişkin dijital okuryazarlık yeterlilik algıları (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Orakova, A., Nametkulova, F., Issayeva, G., Mukhambetzhanova, S., Galimzhanova, M., & Rezuanova, G. (2024). The relationships between pedagogical and technological competence and digital literacy level of teachers. Journal of Curriculum Studies Research, 6(1), 1-21.
• Özer, M. (2021). Sınıf öğretmenlerinin 21. yüzyıl becerilerine yönelik yeterlilik algıları ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Özer, Ü., Albayrak Özer, E., & Kaygısız, N. (2017, May). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlığa ilişkin görüşleri. In International Congress on Education (pp. 18-21).
• Öğretmen, M. S., Müdürlüğü, S. P. K. O., Öğretmen, H. A., Müdürlüğü, S. P. K. İ., & Öğretmen, H. d. sınıf öğretmenlerinin dijital vatandaşlık ve dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi: iskenderun ilçesi örneği.
• Özerbaş, M. A., & Kuralbayeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 16-25.
• Özerbaş, M. A., & Kuralbayeva, A. (2018). Dijital okuryazarlık becerileri ve eğitimde kullanımı. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 5(1), 34-50.
• Özgül, B. K., Aktaş, N., & Özdemir, E. Ç. (2023). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(1), 204-221.
• Özoğlu, C. (2019). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin dijital okuryazarlıkları ile ilişkisi (Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği), (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özoğlu, C., & Kaya, E. (2021). Z kuşağı öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenmeleri ve dijital okuryazarlıkları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 415-437.
• Öztürk, Y., & Budak, Y. (2019). Öğretmen adaylarının kendilerine yönelik dijital okuryazarlık değerlendirmelerinin incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, (21), 156-172.
• Pala, F. K., & Başıbüyük, A. (2020). Dijital okuryazarlık: Kavramsal bir bakış. Eğitim ve Gelecek Dergisi, 6(2), 95-110.
• Redmond, P., & Lock, J. (2019). Secondary pre-service teachers’ perceptions of technological pedagogical content knowledge (TPACK): What do they really think?. Australasian Journal of Educational Technology, 35(3).
• Røkenes, F. M., & Krumsvik, R. (2014). Development of Student Teachers’ Digital Competence in Teacher Education - A Literature Review, Nordic Journal of Digital Literacy, 4 (9). 250-280.
• Sever, R., & Uğurlu, A. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin Dijital Okuryazarlıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. In International EJER Congress Bildiri Kitabı (891-896).
• Spires, H. A., ve Bartlett, M. E. (2012). Digital literacy and learning: Conceptual framework and future directions. Educational Technology, 52(4), 22-29.
• Şahin, A., Özkan, R. A., & Turan, B. N. (2022). İlkokul öğrencilerine yönelik dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 619-630.
• Tamer, S. (2023). E-twinning faaliyetlerine katılan sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin ve görüşlerinin belirlenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tetik, M., & Özkan, P. (2024). İlköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlığı ile öğretmen liderliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 14(1), 27-64.
• Türkben, T., & Satılmış, S. (2022). Öğretmen adaylarının akademik okuryazarlık, dijital okuryazarlık ve eleştirel okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(2), 345-364.
• Tombul, A. (2022). Öğretmenlerin dijital okuryazarlık becerileri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Tombul, A., & Yirci, R. (2023). Öğretmenlerin dijital okuryazarlık becerileri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 841-853.
• Tor, D. L., Başaran, S. D., & Arık, E. (2022). Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 23(2).
• Ulutaş, A. (2022). Türkiye'deki uzaktan eğitim uygulamaları ve öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutumları ile dijital okuryazarlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Uslu, E. M., Akdemir, A., & Genç, S. Z. (2023). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlıkları ile yaşam boyu öğrenme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 283-302.
• Üstündağ, M. T., Güneş, E., & Bahçıvan, E. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık durumları. Journal of Education and Future, (12), 19-29.
• Voithofer, R., & Nelson, M. J. (2021). Teacher educator technology integration preparation practices around TPACK in the United States. Journal of teacher education, 72(3), 314-328.
• Yamaç, A. (2019). Dijital okuma ve yazma uygulamalarının ilkokul düzeyinde kullanımına yönelik sınıf öğretmeni adaylarının algıları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1-25.
• Yazıcıoğlu, A., Yaylak, E., ve Genç, G. (2020). Okulöncesi ve Sınıf Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Düzeyleri1. Journal of Social Sciences Research/Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(2).
• Yılmaz, Ö. (2021). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık beceri düzeylerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(19), 17-27.
• Yılmaz, N., & Çakır, R. (2022). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlıkları ile mobil öğrenmeye yönelik tutumları. Turkish Journal of Educational Studies, 9(2), 291-325.
• Yılmaz, B., ve Şahin, F. (2020). Eğitimde dijital dönüşüm ve öğretim programlarına yansımaları. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 15(3), 67-85.
• Yılmaz, E., & Esmer, B. Sınıf Öğretmeni Adaylarının Dijital Okuryazarlık Becerilerinin İncelenmesi Examination of Digital Literacy Skills of Prospective Primary School Teachers. 19. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (Usos 2021) 12-14 Kasım 2021/Çevrimiçi, 74.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824. Zurnacı-Parlak, Berna. (2019). Hedefe dayalı senaryolarla dijital okuryazarlık becerilerinin kazandırılması, (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.