AVRUPA KİMLİĞİ İNŞASINDA ANTİK YUNAN DÜNYASI İLE HELEN MEDENİYETİNİN ROLÜ

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 909 - 941, 31.07.2025

Uğur Dolgun

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1647220

Abstract

Antik Yunan/Helen Medeniyeti, coğrafi şartları ve sosyo-kültürel bileşenleri açısından özünde “Doğuludur”. Ancak soyağacı arayışındaki Avrupa, Roma İmparatorluğu ile Hıristiyanlığın gerilerine gitme lüzumu duyduğunda, ihtimal dahilindeki olasılığın sadece Antik Yunan olabileceğini fark etmiş ve onu yeniden kurgulamıştır. Diğer deyişle, Helen Medeniyeti Avrupa’yı doğurmaz, tersine Avrupa “ihtiyaç gereği” Antik Yunan’ı “Batı” yapar. Avrupa’nın atası ve kökenleri kurgusuyla inşa edilen Yunan mitini “Hellenomani” diye tanımlayan bazı kuramcılar, bunun Avrupa için çok işlevli bir misyon üstlendiğine vurgu yaparlar; bir yandan soykütüğünü ‘artık’ bir geçmişe dayandırma fırsatı yakalanırken, diğer yandan Avrupa’nın emperyal karakteristiği ile amaçlarını somutlaştırma noktasında “öteki” üzerinden Oryantalist anlayışın doğumu müjdelenmektedir. Rönesans, Aydınlanma, Romantizmin entelektüelleriyse farklı nedenlerle Hellenomani’nin havarileri görevini üstlenerek onun kurumsallaşmasına aracılık ettikleri gibi Yunanistan’ın Avrupa’ya ilhakını da resmileştirmişlerdir. Bu süreçte bir başka belirleyici olan “kimlik” faktörü unutulmamalıdır; kendini topluluğun diğer üyeleriyle özdeşleştirme duygusuyla içgüdüsel şekilde aidiyet psikolojisini getiren ve topluluğun üyelerine aşılayan bu unsur, “ötekileştirme” ve “çatışma” için en ideal zemini sağlamıştır. Bu çalışma, bahsedilen kriterler ışığında Helen uygarlığı ile Avrupa’nın kimlik ve tarihçe arayışını tarihsel ve kültürel planda analiz etmektedir.

Keywords

Avrupa, , Antik Yunan , Helen Medeniyeti , Öteki , Kültür

THE ROLE OF THE ANCIENT GREEK WORLD AND HELLENIC CIVILIZATION IN THE CONSTRUCTION OF EUROPEAN IDENTITY

Abstract

The Ancient Greek / Hellenic Civilization is inherently “Eastern” in terms of its geographical conditions and socio-cultural components. However, in its search for a genealogy, Europe, when compelled to trace its lineage beyond the Roman Empire and Christianity, realized that the only plausible option was Ancient Greece and subsequently reinterpreted it. In other words, Hellenic Civilization did not give birth to Europe; rather, Europe, out of necessity, reconstructed Ancient Greece as part of the “West”. Some theorists define the myth of Greece—constructed as the ancestor and foundation of Europe—as Hellenomania, emphasizing its multifaceted role in European identity formation. On the one hand, it provided an opportunity to anchor Europe’s genealogy in a distant past; on the other, it facilitated the articulation of Europe’s imperial character and objectives by reinforcing an Orientalist perspective through the creation of the “Other”. The intellectuals of the Renaissance, the Enlightenment, and Romanticism, each for different reasons, acted as apostles of Hellenomania, not only institutionalizing it but also legitimizing Greece’s integration into Europe. Another crucial factor in this process is the concept of “identity”, which fosters an instinctive sense of belonging by encouraging individuals to identify with their community. This dynamic, in turn, creates an ideal foundation for “othering” and “conflict”. This study examines Europe’s search for identity and historical continuity through the lens of Hellenic civilization, analyzing the process from both historical and cultural perspectives.

Keywords

Ancient Greece , Hellenic civilization , European identity , Turks , othering

References

• Amin, S. (2007). Avrupa-merkezcilik: Bir ideolojinin eleştirisi. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Asbridge, T. S. (2012). The Crusades: The war for the Holy Land. New York: Simon and Schuster.
• Bauman, Z. (2010). Avrupa. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bernal, M. (2004). Ari Yunan kökeni modelinin oluşturulmasında ırk, sınıf ve toplumsal cinsiyet. Cogito Dergisi, 39, Bahar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bernal, M. (2024). Kara Athena: Eski Yunanistan uydurmacası nasıl imal edildi? 1785-1985. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Brague, R. (1995). Avrupa: Roma yolu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Campbell, J. (2023). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Campbell, J. and Moyers, B. (2007). Mitolojinin gücü. İstanbul: MediaCat Yayınları.
• Carr, E. H. (2018). Tarih nedir? İstanbul: İletişim Yayınları. Cartwright, M. Europa. World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/Europa/
• Collins, R. (1986). The Basques in European history. Oxford: Blackwell Publishing.
• Copsey, N. and Haughton, T. (2014). Farewell Britannia? ‘Issue capture’ and the politics of David Cameron’s 2013 EU referendum pledge. Journal of Common Market Studies, 52(1), 74-89.
• Corm, G. (2011). Avrupa ve Batı miti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çırakman, A. (2001). Avrupa fikrinden Avrupa merkezciliğe. Doğu Batı Dergisi, 4(14).
• Dawson, C. (1976). Batının oluşumu. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Delanty, G. (tarih belirtilmemiş). Avrupa’nın icadı. İstanbul: Adres Yayınları.
• Delmas, C. (1973). Avrupa uygarlık tarihi. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Diehl, C. (2006). Bizans İmparatorluğunun tarihi. İstanbul: İlgi Yayınları.
• Eco, U. (1995). Avrupa kültüründe kusursuz dil arayışı. İstanbul: Afa Yayınları.
• Einhard. (1880). Vita Karoli Magni (The life of Charlemagne) (Çev. S. E. Turner). New York: Harper and Brothers. https://www.gutenberg.org/ebooks/22178
• Eyüboğlu, S. (1999). Mavi ve kara. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fontana, J. (1995). Avrupa’nın yeniden yorumlanması. İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Geary, P. J. (2017). Uluslar miti ve Avrupa kimliği. İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Gibbon, E. (2019). Roma İmparatorluğu’nun gerileyiş ve çöküş tarihi (Cilt 3). İstanbul: İndie Kitap.
• Goody, J. (2020). Rönesanslar. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Han, B.-C. (2024). Hiperkültürellik. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Harper, J. (2017). Rome versus İstanbul: Competing claims and the moral value of Trojan heritage. New York: Routledge. https://www.routledge.com/Rome-vs-Istanbul-Competing-Claims-and-the-Moral-Value-of-Trojan-Heritage/Harper/p/book/9781138789704
• Hartog, F. (2020). Eskiler modernler yabanıllar. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Hazard, P. (1999). Batı düşüncesindeki büyük değişme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hentsch, T. (2021). Hayali Doğu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Herzfeld, M. (2010). Avrupa benliği: Bir tavrı yeniden düşünmek. A. Pagden (Ed.), Avrupa fikri içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Higham, N. (2009). Bede on the Britons. Early Medieval Europe, 17(2), 154-185. https://sci-hub.se/10.1111/j.1468-0254.2009.00258.x
• Hippokrates. (2004). Cogito Dergisi, 39, Bahar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hobson, J. M. (2022). Batı medeniyetinin Doğulu kökenleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hume, D. (2004). The history of England (Derl: D. J. Cole). Project Gutenberg License e-book.
• Husserl, E. (1994). Avrupa insanlığının krizi ve felsefe. İstanbul: Afa Yayınları.
• İnalcık, H. (2008). Doğu Batı: Makaleler II. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Kant, I. (1903). Perpetual peace. London: Swan Sonnenschein Ltd. https://dn790007.ca.archive.org/0/items/perpetualpeaceph00kantiala/perpetualpeaceph00kantiala.pdf
• Karlsson, I. (2008). Avrupa ve Türkler. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Kerr, G. (2011). Avrupa’nın kısa tarihi. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Khella, K. (2005). Üniversalist tarih. İstanbul: Su Yayınevi.
• Kritovulos, M. (1954). The history of Mehmed the Conqueror. Cambridge: Harvard University Press. https://archive.org/details/history-of-mehmed-the-conqueror
• Lacoue-Labarthe, P. and Nancy, J.-L. (2015). Edebi mutlak. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Lang, S. (2018). Avrupa tarihi. İstanbul: Dummies Tarih Dizisi.
• Maier, B. (2003). The Celts: A history from earliest times to the present. Edinburgh: Edinburgh University Press. https://archive.org/details/the-celts-a-history-from-earliest-times-to-the-present-book/mode/2up
• Malraux, A. (2002). Batı’nın iğvası. İstanbul: Hece Yayınları.
• Meriç, C. (1996). Umrandan uygarlığa. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Middelaar, L. van (2014). Avrupa: Bir geçiş süreci. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Millas, H. (2015). Yunan ulusunun doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Montesquieu. (2014). Kanunların ruhu üzerine. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Morin, E. (1988). Avrupa’yı düşünmek. İstanbul: Afa Yayınları.
• Onay, Y. (2010). “Çevirmenin önsözü”. Aiskhülos, Oresteia üçlemesi. İstanbul: Mitos Yayınları.
• Pez, W. A. (2017). Modern Avrupa halkları tarihi. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Puchner, M. (2020). Kelimelerle dünya tarihi. İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Reader’s Digest. (1999). When, where, why and how it happened. London: The Reader’s Digest Association Ltd.
• Rhodes, P. J. (2019). Antik Yunan’ın kısa tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Roberts, J. M. (2010). Avrupa tarihi. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Rousseau, J. J. (2013). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. İstanbul: Say Yayınları.
• Schmitt, C. (2004). Cogito Dergisi, 39, Bahar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Smith, A. (2018). Seçilmiş halklar. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Spencer, T. (1975). Turks and Trojans in the Renaissance. London: Routledge. https://archive.org/details/turks-and-trojans-in-the-renaissance
• Spiridovitch, A. T. (tarihsiz). Türksüz Avrupa. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Springborg, P. (2020). Batı cumhuriyetçiliği ve Şark hükümdarı. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Steinz, P. (2018). Avrupa’yı Avrupa yapan değerler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Szerb, A. (2008). Dünya edebiyatı tarihi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Şâyegân, D. (2008). Batı karşısında Asya. İstanbul: Anka Yayınları.
• Tafur, P. (1911). The travels of Pero Tafur (Çev: W. M. McAllister). New York: The University Press. https://archive.org/details/tra_pero_tafur_english
• Voltaire. (1759). An essay on universal history, the manners, and spirit of nations: From the reign of Charlemagne to the age of Lewis XIV. https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.hwnhrv&seq
• Wood, E. M. (2009). Yurttaşlardan Lordlara. İstanbul: Yordam Kitap.