Küresel Politikaların Belirlenmesinde Çok Uluslu Şirketlerin Rolü ve Önemi

Year 2020, Volume: 7 Issue: 2, 465 - 489, 01.09.2020

Ünal Acar

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.788849

Abstract

Dünya ekonomisinde ve siyasetinde önemli bir konuma gelen “Çok Uluslu Şirketler”, günümüzde hem siyaset bilimciler hem de ekonomistler için araştırma konusu olmuştur. Ekonomik ve siyasi bakımından daha da güçlenen çok uluslu şirketlerin gücü, ulus devletlerin gücü ile kıyaslanır duruma gelmiştir. Bazı yazarlar çok uluslu şirketlerin, ulus devletlerin sahip olduğu yasama, yürütme, yargı ve silahlı kuvvetlere sahip olmadıklarından ulus devletlerin hâlâ politik ve ekonomik güç olarak etkisini sürdürdüğünü iddia ederler. Bazıları ise çok uluslu şirketlerin sahip oldukları ekonomik varlıklar ve ulus devletlerin karar alma süreçlerini etkileyebilme güçleri ile ulus devletlerin egemenlik alanını önemli ölçüde sınırladığını ileri sürerler. Bu çalışmanın amacı; ekonomik bir olgunun sadece kendisi ile değil, aynı zamanda, siyasal yönleriyle de incelenmesi ile ilgilidir. Ayrıca, çok uluslu şirketlerin organizasyon yapıları ile Dünya Bankası, International Monetary Fund (IMF) ve Organization for Economic Co-Operation and Development (OECD) gibi uluslararası ekonomik kuruluşlarla ilişkileri incelenmiştir. Çalışmanın bir bölümünde Türkiye ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir.

Keywords

Çok Uluslu Şirketler,, Güç, Ulus Devlet, Yeni Dünya Düzeni, Egemenlik

Determination of Global Policiesthe Role and Importance of Multinational Companies

Abstract

Multinational companies which have become an important part of the world economy and politics, have been the subject of research for both political scientists and economists. The strength of the multinational corporations, which are getting stronger day by day in economic and political terms, is comparable to the power of nation states. Some authors argue that nation-states still maintain their influence as political and economic power because multinational companies do not have the legislative, executive, judiciary and armed forces that nation-states have. Others argue that multinational corporations have a significant limitation on the sovereignty of nation-states because of their tendency to spread worldwide their economic assets and their ability to influence the decision-making processes of nation states. The aim of this study is that it concerns not only the economic but also political aspects. In a part of the study, evaluations about Turkey are included.

Keywords

Multinational Companies, Power, Nation State, New World Orde, Sovereignty

References

• Adda, J. (2007). Ekonominin küreselleşmesi (S. İneci, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ulusoy A. ve Karakurt, B. (2001). Türkiye’ye yönelik sermaye hareketleri ve ekonomik etkileri. Banka-Ekonomik Yorumlar, 38(1), 45-46.
• Akman, S. (2008). Hokey sopaları, küreselleşme ve dünya ticaret sisteminin geleceği: deardoff’u tamamlayıcı notlar. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3(1-2), 25-56.
• Alangoya, Y. (1990). UNCITRAL Tahkim yönetmeliği hakkında. Prof. Dr. İlhan Postacıoğlu’na armağan kitabı içinde (s. 1-39). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Anbarlı, Ş. (2004). Demokratikleşme perspektifinden sivil toplum kuruluşlarının siyasi iktidara etkileri. 1. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresinde sunulan bildiri, Çanakkale.
• Arıbağan, D. Ü. (1996). Globalleşme senaryosunun aktörleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Ateş, D. (2012). Uluslararası örgütler; devletlerin örgütlenme mantığı. Bursa: Dora Yayımları.
• Aydoğan M. (1999). Yeni dünya düzeni Kemalizm ve Türkiye, 20.yy’ın sorgulanması. İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Balkanlı, A. O. (2002). Küresel ekonominin belirleyici faktörleri üzerine. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 13-26.
• Barnet, R ve Müller. R. (1974). Global reach: The power of the multınatıonal corporatıons. New York.: Simon and Schuster.
• Başkaya, F. (2000). Kalkınma iktisadının yükselişi ve düşüşü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bozkurt, V. (2000). Küreselleşmenin insani yüzü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Camilleri, J. A. (2002). Democratizing global governance. Gordonsville. USA: Palgrave Macmillan.
• Çeştepe, H. (2013). Dünya ticaret örgütü: anlaşmadan kurula. O. Küçükahmetoğlu, H. Çeştepe ve Ş. Tüylüoğlu (Ed.), Ekonomik entegrasyonlar küresel ve bölgesel yaklaşım kitabı içinde (s. 237-265). Bursa: Ekin Basım Yayın.
• Cihan, A. F. (1989). Dostlar ve düşmanlar. İstanbul: Amaç Yayınları.
• Dalar, M. (2006). Dünya ticaret örgütü: bağlantı sorunu açısından bir dönüşüm analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXV (2), 125-157.
• Erdem, H. (2012). Viyana Satım Antlaşması’na genel bakış ve maddi uygulama alanı. Ş. Şıpka ve A. C. Yıldırım (Ed.), Yeni Türk borçlar kanunu ve CISG’e göre satış sözleşmeleri kitabı içinde (117-156). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Kar, M ve Harun, A. (2003). Avrupa Birliği ortak politika ve Türkiye. İstanbul: Beta Yayınları.
• Karluk, S. R. (1997). Çok uluslu şirket üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi ITIA Dergisi, 8(2), 184-259.
• Karslı, M. (2003). Sermaye piyasası borsa menkul kıymetler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kaya, T. (2015). Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Anlaşmalarının iç hukukta uygulanması. İstanbul: Legal yayıncılık.
• Kazgan, G. (2002). Ekonomide dışa açık büyüme. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Köymen, O. (2007). Sermaye birikirken, Osmanlı, Türkiye, Dünya. İstanbul: Yordam Kitap.
• Kutal, G ve Büyükuslu, A. R. (1996). Endüstri ilişkileri boyutunda çokuluslu şirketler ve insan kaynağı yönetimi teori ve uygulama. İstanbul: Der Yayınları.
• Küçük, C. (1999). Osmanlı Devleti’nde millet sistemi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Mazur, J. (2000). Labor’s new Internationalism. Foreing Affairs, 79(1), 79-84.
• Moser, M. (2007). Marka yaratmanın 5 adımı (İ. B. Kalınyazgan Çev.) İstanbul: Mediacat Yayınları.
• Mucuk, İ. (2003). Modern işletmecilik. İstanbul: Der Yayınları
• Machiavelli, N. (1999). Prens (R. Teksoy, Çev.) İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Önder, İ. (1998), Uluslar üstü sermaye anayasası: MAI. İktisat Dergisi, 38(1), 33-37.
• Özyakışır, D. (2007). Çok Taraflı Yatırım Anlaşması (MAI): Teorik ve Eleştirel Bir Değerlendirme, Stratejik Öngörü Dergisi, Haziran (11), 75-83.
• Pierson, C. (2000). Modern devlet (D. Hattatoğlu, Çev.) İstanbul: Çivi Yazıları.
• Platon. (2003). Devlet (S. Taşcı ve N Akbıyık, Çev.) Ankara: Metropol Yayınları.
• Rugman, A. M. (2003). Regional Strategy and the Demise of globalization. Journal of International Management, 9(4), 409-417.
• Sayın, A. (2017). Fransa’nın Afrika Kıtası’ndaki sömürgeci politikaları ve Cezayir, Social Sciences Studies Journal, 3(11), 1759-1773.
• Sarıbeyoğlu, M. (2010). Uluslararası ekonomi hukuku açısından dünya ticaret örgütü gümrük birliği ve Türkiye. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Sayar, A. G. (2000). Osmanlı iktisat düşüncesinin çağdaşlaşması (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Seyidoğlu, H. (1992). Ekonomik terimler sözlüğü. Ankara: Güzem Yayınları.
• Simmons R. (1975). The new sovereigns : multinationales corparations as world powers. New Jersey: Printice –Hall.
• Soros, G. (2003). Küreselleşme üzerine (M. Keçik, Çev.) İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Starn, G. C. (2000). Antik çağda deniz gücü (G.Ergin, Çev.) İstanbul: Homer Kitapevi.
• Stiglitz, Joseph.E. (2004). Küreselleşme büyük hayal kırıklığı (A. Taşçıoğlu ve D. Vural, Çev.) İstanbul: Plan B Yayıncılık.
• Şahinöz, A. (2002). Dünya Ticaret Örgütü’nün dönüşümü. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Taşlıca, A. O. (1999). Çok uluslu işletmeler ve Türkiye uluslararası işletmecilik. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• TİM (2015). Ekonomi ve dış ticaret raporu. İstanbul: Türkiye İhracatçılar Meclisi yayını.
• Tonak, E. A. (2004). Küreselleşme; emperyalizm, yerelcilik, işçi sınıfı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Went, R. (2001). Küreselleşme neoliberal iddialar radikal yanıtlar. (E. Dinç, Çev.) İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• Yılmaz, G. (1999). Küresel sermayenin anayasası, Çok Taraflı Yatırım Antlaşması (MAI). İSMMMO Dergisi, 48(12), 80-82.
• Yılmaz, S.(2006). 21.Yüzyılda güvenlik ve istihbarat. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Zengin, A. (2003). Türkiye ekonomisi açısından doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına ilişkin bir değerlendirme. İktisat, İşletme ve Finans, 18(203), 52-68.